چرا ساخت موزه‌های دفاع مقدس اهمیت دارد؟
به گزارش خبرنگار حماسه و جهاد دفاع‌پرس، «فابیو کاربنه» مدرس دانشگاه و سفیر جهانی موسسه بین المللی صلح از طریق گردشگری (IIPT) است. وی کارشناس مدیریت میراث فرهنگی و گردشگری در جهت ارتقای گفت‌وگو‌های میان فرهنگی، تفاهم جهانی و صلح و مولف چندین کتاب و مقاله علمی در این زمینه بوده و سخنران مدعو در رویداد‌های علمی در سطح جهان است. او همچنین نویسنده مدخل «صلح از طریق گردشگری» در دایره المعارف Palgrave مطالعات صلح و مناقشات، و مشاور چندین پروژه بین المللی مرتبط با موزه‌ها، توسعه پایدار و صلح است.
وی به عنوان فرستاده ویژه IIPT در ایران، شعبه IIPT-Iran را در سال ۲۰۱۸ تأسیس کرد و از آن زمان با همکاری نزدیک با موزه ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس ایران فعالیت می‌کند که در گفت‌وگویی با «نشریه سرو» به اهمیت ساخت موزه خصوصا برای مسائلی چون جنگ پرداخته است که در ادامه می‌خوانید.
چه عاملی انسان‌ها را به سمت ساخت و ایجاد موزه‌ها سوق داد؟
چرا موزه‌ها ساخته می‌شوند؟ یک سوال به ظاهر ساده که نیاز به یک پاسخ پیچیده دارد. اولاً به این دلیل که «بدون ریشه نمی‌توانیم پرواز کنیم»، یعنی موزه‌ها به نیاز ما برای ایجاد نقاط مرجع فرهنگی و اجتماعی برای ادراک هویت‌مان پاسخ می‌دهند. بدیهی است که راه اندازی یک موزه لزوماً نتیجه یک انتخاب از میان روایت‌های مختلف موجود است. اما با بازگشت به معنای اصلی مفهوم موزه، که در لغت به معنی «جایگاه میوزها» است (میوزها یا Muses نُه الهه الهام بخش ادبیات، علم و هنر در اساطیر یونان و روم هستند) می‌توان دریافت که موزه به معنای وسیع، مکانی است که در آن می‌توان الهام گرفت.
در سال‌های اخیر مباحث داغی در خصوص نقش موزه‌ها شکل گرفته است که می‌دانم نمایندگان موزه ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس نیز در آن مشارکت فعال داشته‌اند (به عنوان مثال با شرکت در کنفرانس عمومی ایکوم ۲۰۱۹ در کیوتو). از آن جمله، کمیسیون آموزش و میانجی‌گری موزه ایکوم - ایتالیا بیان می‌کند که موزه‌ها «مسئولیت اجتماعی در قبال مکان و جامعه سرزمینی جامعه دارند که جامعه قلمروی مرجع آن‌ها است» و می‌توانند «نقش اجتماعی مهمی ایفا کنند و با انواع مختلف محرومیت مبارزه کرده و به عنوان یک میدان آزمایش برای اشکال جدید شهروندی فرهنگی، و انسجام اجتماعی ایفای تقش نمایند» و «کارکرد‌های آموزشی به عنوان موزه‌های معاصر» داشته باشند. موزه‌ها دیگر تنها مکان‌های گردآوری و نمایشگاه مجموعه‌ها و آثار هنری نیستند. آن‌ها در عوض به‌عنوان سازمان‌های فرهنگی پیچیده‌ای شناخته می‌شوند که فعالیت‌های متعددی را توسعه می‌دهند و تعداد زیادی از افراد با نقش‌ها و مهارت‌های ویژه را درگیر می‌کنند.
موزه‌ها در توسعه و ارتقای فرهنگ عمومی چه نقشی دارند؟
یک موزه امروزه مکانی است (یا به سمت تبدیل شدن به چنین مکانی حرکت می‌کند) که محل ملاقات بین کارکنان داخل آن و مردم، از جمله انواع مختلف بازدیدکنندگان، و همچنین نقطه تلاقی بین رفتار‌های مختلف اجتماعی است. بنابراین، این مکان به یک مرکز فرهنگی تبدیل می‌شود و به این ترتیب، خدمات عمومی را با یک مأموریت فرهنگی خاص ارائه می‌دهد؛ انتشار مطالب مرتبط، افزایش آگاهی و آموزش مردم به عنوان شهروند آگاه، مسئول و جهانی. با این حال، باید از طرف مردم عادت به بازدید از موزه وجود داشته باشد. فیلسوف ایتالیایی Ugo Spirito استدلال می‌کند که «عادت بازدید از موزه‌ها از دوران کودکی به دست می‌آید، دقیقاً مانند عادت به مطالعه و نیاز به دانش فرهنگی. ارزش‌های فرهنگی هنوز مانند ۲۰۰۰ سال پیش از طریق واسطه‌های فردی منتقل می‌شود؛ از والدین به فرزندان. از معلمان به دانش آموزان، از فردی به فرد دیگر»؛ و می‌توانیم اضافه کنیم؛ از موزه‌ها تا مخاطبانشان.
موزه‌ها چگونه می‌توانند تاثیرات خود را روی جامعه و زندگی روزمره مردم افزایش دهند؟
در طی دوران تجربه حرفه‌ای خود - تقریباً بیست سال - این افتخار را داشته‌ام که موزه‌های مختلفی در سراسر جهان را بررسی کنم. به طور خاص، من مدیریت آن‌ها را با توجه به این دیدگاه خاص تجزیه و تحلیل کردم که آن‌ها چگونه به جوامع محلی برای بهبود زندگی خود خدمت کردند. من می‌توانم در این رابطه به نمونه‌های بسیار خوبی اشاره کنم. به عنوان مثال یک موزه باستان شناسی در ماسائو، پرتغال را به یاد می‌آورم که در آن کتابخانه‌ای بسیار مجهز ایجاد کرده بودند که مخصوص دانش آموزان دبیرستانی طراحی شده بود. با این کار آن‌ها می‌خواستند جوانان را به سمت «زندگی» موزه، به عنوان مکانی برای رفتن و مطالعه و البته ملاقات و معاشرت با دوستان جذب کنند. همچنان در پرتغال، موزه دیگری را پیدا کردم که درب‌های خود را به روی تمام انجمن‌های محلی باز کرد و به آن‌ها اجازه داد تا مکانی داشته باشند که در آن جلسات منظم بدون هیچ هزینه‌ای برگزار کنند.
در اسپانیا موزه‌ای را در ساراگوسا بازدید کردم که به طور مداوم توسط بازیکنان تیم‌های محلی فوتبال و بسکتبال به عنوان مکان اصلی برای مصاحبه‌های تلویزیونی آن‌ها انتخاب می‌شد و به وضوح ارتباط و مرکزیت آن موزه را در زندگی ساکنان نشان می‌داد. از این نظر معتقدم موزه ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس در خط مقدم است و در یکی از بازدید‌های متعددم از موزه حتی متوجه شدم که این موزه شبکه رادیویی خودش را دارد! من این موضوع را بسیار نوآورانه یافتم. همچنین امکانات عالی برای برگزاری جلسات و کنگره‌ها وجود دارد - امکاناتی که خود من از آن‌ها برای برگزاری رویدادی در زمینه گردشگری، پایداری و صلح در سال ۲۰۱۹، به لطف مشارکت ارزشمند بین موزه و بخش IIPT-Iran استفاده کردم.
شما از موزه‌های زیادی در کشور‌های مختلف دنیا بازدید داشته‌اید. وجوه اشتراک و تمایز این موزه‌ها چیست؟
من مطمئناً می‌توانم بگویم - با توجه به کار علمی که برای بررسی نقش اجتماعی موزه‌ها در کشور‌های مختلف توسعه داده‌ام - یک گرایش متفق القول در سطح بین المللی وجود دارد که براساس آن موزه‌ها به عنوان فضا‌های چند منظوره مدیریت می‌شوند. آن‌ها در واقع کارکرد‌های اجتماعی و کارکرد‌های فرهنگی را به طرق مختلف انجام می‌دهند. نمایشگاه‌ها صرفاً فرصتی برای تأمل و تحسین آثار هنری، آثار باستانی یا سایر آثار معاصرتر نیستند، بلکه بیشتر فرصت‌هایی را برای افزایش دانش ما در مورد یک موضوع خاص، یک هنرمند، یک جنبش فرهنگی یا دوره تاریخی نشان می‌دهند. در چنین حالتی ما باید در نظر داشته باشیم که پشت یک نمایشگاه، کار سخت بسیاری از متخصصان رشته‌های مختلف وجود دارد که به عنوان مثال درگیر مطالعه و تحقیقات هستند.
سرپرستی و سازماندهی رویداد‌های خاص؛ ارتباط پیام مورد نظر و همچنین تماس با سایر موزه‌ها، تبلیغات آنلاین و آفلاین و بسیاری از فعالیت‌های کوچک و بزرگ دیگر که برای موفقیت یک موزه و نمایشگاه‌های آن لازم است. چرا از این تلاش عظیم حمایت می‌کنیم؟ موزه‌ها و نمایشگاه‌ها بخش زنده و جدایی‌ناپذیر جامعه مدرن هستند، زیرا دانش را حفظ، تولید و انتقال می‌دهند. موزه‌های سراسر جهان دانش فرهنگی ما را تقویت می‌کنند، آگاهی ما را در مورد مسائل معاصر بالا می‌برند، به ما الهام می‌بخشند، افق‌های ما را گسترش می‌دهند و در نتیجه زندگی ما را غنی‌تر می‌کنند.
موزه ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس ایران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
من چندین مرتبه از این موزه بازدید کرده‌ام و هر بار من این شانس را داشتم که با شخصی همراه شوم که اطلاعات عمیقی از مکان، تاریخچه و مدیریت موزه دارد و من چند سالی است که با ایشان همکاری دارم، مجتبی عبادی فتح، مدیر امور بین الملل موزه ملی موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس. حضور او و سایر اعضای کارکنان در طول بازدیده‌ایم، به من این امکان را داد که حتی جزییات کار‌های بزرگ انجام شده در موزه را درک کنم. یک رشته اقدامات موزه‌ای - ارتباطی که من در سخنرانی‌هایم در سرتاسر جهان از آن به عنوان «بهترین نمونه‌ها» یاد و قدردانی می‌کنم. چیزی برای گفتن وجود ندارد که قبلاً گفته نشده باشد، کاملاً مشهود است که موزه ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس ایران در تهران برای استفاده از رسانه در ارتباطات خود پیشتاز است و حواس پنج گانه را در بر می‌گیرد و این یعنی یک تجربه بازدید فوق العاده! از این نظر می‌خواهم بگویم که شاید شما موزه خود را جزو بهترین‌های آسیا می‌دانید، در حالی که من آن را در بین بهترین‌های کل دنیا قرار می‌دهم.
فراتر از استفاده از فناوری‌ها، توجه و تعهد به جزئیات دقیق بازآفرینی‌ها و روایت‌ها، بدون شک برجسته است. عامل انسانی در اینجا نقش بسیار مهمی دارد و من این را به عنوان یک غیر ایرانی احساس کردم، بنابراین می‌توانم تصور کنم که چقدر می‌تواند برای ایرانیان تاثیرگذار باشد! هیچ وقت فراموش نمی‌کنم مصاحبه‌ای با یکی از شناخته‌شده‌ترین بازیگران بین المللی شما، نوید نگهبان که در آن گفت: «من در دوران انقلاب ایران و جنگ ایران و عراق بزرگ شدم. تاثیرات اتفاقاتی که من دیدم، ما و نگاه ما به جهان را تغییر داد.» خوب، باید بگویم که هر بازدیدکننده‌ای چه ایرانی و چه غیر ایرانی می‌تواند با تجربه بازدید از آن موزه این همه تاثیرات قدرتمند را حس کند و نفس بکشد. در پایان، برخی از بخش‌های موزه به انعکاس دقیق مسائل ژئوپلیتیکی در رسانه‌های جمعی بین المللی و به ویژه موضوع (جانبدارانه) آن‌ها اختصاص یافته است. چنین بازتاب‌هایی این روز‌ها بیش از هر زمان دیگری ملموس و مهم هستند! به طور خلاصه، من عقیده دارم که آن موزه یک نمونه عالی از چگونگی تبدیل خاطره جنگ به پیام صلح است و از این بابت به شما تبریک می‌گویم.
گفت‌وگو از مجتبی عبادی فتح
انتهای پیام/ 112
