به گزارش گروه فرهنگ و هنر دفاع‌پرس، هفدهمین جلسه درس اخلاق آیت الله کمیلی پیرامون شرح کتاب آداب نماز امام خمینی (ره) با حضور شاگردان و علاقمندان به معارف الهی در مسجد سلماسی قم برگزار شد.
حضرت آیت الله کمیلی در ابتدای منبر به مناسبت‌های پیش روی ماه شوال المکرم اشاره کرد و اظهار داشت: شهادت رییس مذهب حضرت امام جعفر صادق (ع) بنا بر قولی در شب پانزدهم این ماه است. اما در ایران اسلامی بنا به روایت مشهور در بیست و پنجم این ماه ذکر شده است. بنا به قول یکی از علمای پاکستان در کشور هندوستان و پاکستان نیز شهادت حضرت در نیمه این ماه است. ضمناً شهادت حضرت حمزه سید الشهدا (ع) و همچنین وفات حضرت عبدالعظیم حسنی (علیه‌السلام) هم در شب نیمه ماه شوال است.
استاد کمیلی در ادامه شرح و توضیح کتاب آداب نماز امام خمینی (ره) در خصوص مقاله دوم با عنوان «مقصد اول در طهارت است» به نقل امام فرمود: «مقصد اوّل در طهارت است و در آن چند فصل است. فصل اول در بیان آداب اجمالی طهور است. از براى نماز غير از اين صورت حقيقتى است و غير از اين ظاهر باطنى است، و همان‌طور كه صورت آن را آداب و شرائط صوريّه‌ای است، باطن آن را نيز آداب و شرايطى است كه شخص سالک بايد آنها را مراعات كند. پس، از براى طهارت صورت و آداب صوریه‌ای است كه بيان آنها از وظيفه اين اوراق خارج است و فقهاء مذهب جعفرى اعلى اللّه كلمتهم و رفع اللّه درجتهم بيان آنها را در کتب فقهی را فرموده‌اند.»
این استاد عرفان در شرح این مطالب گفت: سالکین از منظر امام، اهل باطن و ظاهر هستند که هر دو وجه ظاهر و باطن را رعایت می‌کنند. حضرت امام در این کتاب بیش‌تر به اسرار عرفانی پرداخته تا بیان آداب شرعی و ظاهری. چون آداب شرعی در روایات، احادیث و رساله‌های عملیه مذکور است.
آیت الله کمیلی افزود: امام در ادامه این کتاب در مورد حقیقت نماز می‌فرماید: «بايد دانست كه چون حقيقت نماز عروج به مقام قرب و وصول به مقام حضور حقّ جلّ و علا است، براى وصول به اين مقصد بزرگ و غايت قصوى طهاراتى لازم است كه ماوراى اين طهارات است. و چون این رساله بر وفق ذوق عامه نوشته می‌شود از تطهیرات ثلاثه اولیا خودداری نموده‌ام.»
وی در مورد تطهیرات ثلاثۀ تخلیه، تحلیه و تجلیه گفت: تخلیه، درجه اول تطهیر است که به مفهوم پاک کردن نفس از رذایل نفسانی و اخلاقی است. اگر داخل ظرف آلوده‌ای عسل ریخته شود، عسل از بین می‌رود. لذا انسان نمی‌تواند با آلودگی پیش برود. کسی که خواهان مقامات عالیه عرفا است باید زحمت و ریاضت بکشد؛ لذا برای اهل سلوک و طالبین مقامات بالاتر باید تخلیه محقق شود.
این استاد اخلاق عرفان عملی از تحلیه به عنوان درجه دوم تطهیر نام برد و افزود: تحلیه، زیبا کردن نفس با اخلاق حمیده و ملکات فاضله است که با تحصیل آن، تجلیات از آن مقام ذات و حقیقت فطریه مطلقه الهیه که در نفس من و شماست حاصل می‌شود.
وی گفت: این مسئله در نفس و درون هر انسانی است. مگر می‌شود انسانی که خلیفه خدا است در وجودش چنین گنجی نباشد. چه تعداد از انسان‌ها به دنبال این گنج هستند؟ آیا به همان میزانی که طالبان گنج‌های ظاهری و مادی زحمت می‌کشند و تلاش می‌کنند به گنج باطنی خود توجه داریم؟ این مهم در مرتبه سوم و در تجلیات آن ذات مقدس حاصل می شود چون کنه ذات برای ما مقدور نیست.
استاد حوزه علمیه گفت: غیر از احکام ظاهری و طهارت‌هایی که مربوط به ظاهر نماز است مانند وضو گرفتن، انجام غسل جنابت، پاک بودن بدن، لباس و مکان مصلی از نجاسات چنین احکام تطهیر و طهارتی برای باطن نیز مطرح است. لذا امام راحل (ره) سه مرتبه را برای باطن ذکر فرموده است.
آیت الله کمیلی گفت: امام راحل (ره) طهارت ظاهری را در مرتبه اول طهارت باطنی دخیل می‌داند. چون مبنای ما شریعت، طریقت و حقیقت است. اگر انسان به اندازه یک مو از شریعت کم بگذارد به آن حقیقت صحیح و سالم نمی‌رسد و راهش کج و منحرف می‌شود. همان‌طوری که بسیاری از افراد منحرف شدند. در عصر امروز عرفان‌های نوظهور و راه‌های باطل و انحرافی بسیاری شگل گرفته است؛ افرادی نیز به دور آنها حلقه می‌زنند و بعد از مدتی سر از زندان و اطلاعات در می‌آورند.
وی افزود: حضرت امام می‌فرماید در مرتبه اول باید قذارات قوه ظاهریه نفس را پاک کرد؛ یعنی باید نجاسات ظاهری را از اعضای ظاهری رفع نمود. منظور امام از تطهیر، انجام غسل و وضو نیست. بلکه مقصود، تطهیرِ ظاهرِ قوای نفسانی و جسمانی از لوث معاصی است.
آیت الله کمیلی خراسانی افزود: برای درستی نماز باید شرایطی مانند گرفتن وضو، انجام غسل جنابت و سایر شرایط دیگر حاصل شود ولی مواردی که حضرت امام بیان می‌‌کند سبب قبولی نماز می‌شود نه اینکه فقط تکلیف شرعی ساقط شود.
وی خاطرنشان کرد: یک زمان فرد می‌خواهد با خواندن نماز رفع تکلیف کند اما یک وقت می‌خواهد گناهانی که مانع قبولی نماز می‌شود را ترک کند و آن شرایط بیش‌تری دارد. لذا امام خمینی می‌فرماید نمازگزار باید اعضای ظاهری را از تصرفات شیطانی که در لباس گناهان کبیره و صغیره پیش می‌آید به وسیله توبه نصوح پاک کند.
حضرت علامه تعداد گناهان را ۲۰۰ مورد ذکر کرده است. که تمام آنها به گناه چشم و گوش و ... مرتبط است. بعضی برای زبان، چهل گناه ذکر کرده‌اند. تمام حرکاتی که برای اعضای ظاهری متصور است خطا می‌کنند. مثلاً چشم و گوش خطا می‌کنند اما انسان می‌تواند به یک قدرت و توانی از ملکه عدالت برسد که دیگر گناهی از او سر نزند.
این استاد اخلاق افزود: بعضی تصور می‌کنند فقط مرجع تقلید، امام جماعت و قاضی باید ملکه عدالت داشته باشند. در حالی که همه باید به دنبال عدالت بروند و همه باید در راه خدا، مستقیم و معتدل باشند.
آیت الله کمیلی گفت: اگر انسان بخواهد معتدل باشد باید یک ملکه نفسانی برای انجام واجبات و ترک محرمات داشته باشد.
وی افزود: مستحبات و مکروهات به جای خود ولی انسان در خصوص واجبات و محرمات باید یک جدول اخلاقی داشته باشد و شب و روز آنقدر تمرین و ممارست کند تا به قدرتی برسد که دیگر غیبت نکند؛ دیگر به نامحرم نگاه نکند. بعضی تصور می‌کنند خطای چشم فقط نگاه به نامحرم در خیابان است. در حالی که اگر انسان به برگه محرمانه متعلق به پدر، رفیق یا همسرش نگاه کند مرتکب خطای چشم شده است. یا اگر به مطلب محرمانه‌ای که همسرش از طریق موبایل برای کسی ارسال کرده و او رضایت به خواندن آن ندارد نگاه کند مرتکب خطای چشم شده است.
لذا حضرت امام می‌فرماید انسان باید بدن را از لوث معاصی حفظ کند تا از فیض و محضر و حصول قرب الهی محروم نماند. کسی گمان نکند بدون تطهیر اعضای ظاهری و بدون تطهیر جوارح از گناهان می‌تواند به مقام حقیقت انسانیت دست پیدا کند.
این فقیه عارف گفت: انسان در گام اول باید به دنبال ملکه عدالت برود که راهکارهایی دارد و به این آسانی نیست. اولین راهکار توبه نصوح است که به همین سادگی نیست. در جلد اول شرح کتاب منازل السایرین به تفصیل به مراتب توبه پرداخته شده است و دوستان می‌توانند این دوره سه‌جلدی را از غرفه آثار ما در نمایشگاه بین المللی کتاب تهران تهیه کنند.
وی افزود: امام راحل (ره) در مرتبه دوم می‌فرماید انسان باید از طریق ریاضت‌های مشروع نفس اماره و با توبه سلوکی که در محلش بیان شد نسبت به تطهیر باطن از لوث ملکات سیئه بکوشد و ملکات رذیله را به ملکات حسنه تبدیل کند. اگر انسانی با دید ضعیف، بدن نحیف و مشغله‌های واجب بخواهد یک ماه پشت سر هم روزه بگیرد چنین روزهای امکان دارد برای صحت و سلامتی بدن مضر باشد لذا باید آن را کمتر کند. یا اگر فردی بخواهد تمام شب بیدار بماند یا حداقل خواب را نداشته باشد این هم باز درست نیست. انسان به حداقل 6 ساعت خواب نیاز دارد.
این استاد حوزه درباره بالاترین مرحله تطهیر گفت: مرتبه سوم تطهیر قلب از تعلّق به غير حق و توجه به خود و عالم است که بالاترین مرتبه تطهیر است. وقتی انسان اعضای ظاهری را از گناهان پاک کرد و ملکات فاضله را در نفس خود ایجاد کرد باید به خانه دل بپردازد تا خانه خدا شود. انسان باید آنقدر مراقبه قلبی داشته باشد تا قلب به صورت ملکه مداوم در هر حال، مکان و زمانی فقط در مبدأ باری تعالی کار کند که این خیلی مشکل است. این امر نیازمند استاد، جلسات، اذکار و اربعینیات است و به سادگی به دست نمی‌آید.
وی افزود: حب دنیا و حب نفس مادر همه امراض است و اکثر افراد به محبت دنیا و از این بالاتر به محبت خود مبتلا هستند. انسان نفس خود را می‌خواهد و این نفس خواسته دارد. گذشتن از خودی نفس و بیرون آمدن از عالم نفس کار بسیاری می‌طلبد. بعد از معدوم‌سازی نفس، انا ربانی جایگزین انا شیطانی می‌شود. و برای تحقق این امر لازم است که انسان اربعینیاتی را در عدم بگذراند. اول انسان عدم بوده و الان نیز عدم است. بعد هم که معدوم می‌شود و می‌میرد و خاک می‌شود. انسان نیست در نیست در نیست است.
آیت الله کمیلی خراسانی گفت: از منظر حضرت امام، انسان نباید به خودی خود توجه کند یعنی باید این خودیت را از بین ببرد. تا زمانی که ریشه محبت دنیا درون قلب سالک است اثری از محبت الله درون او حاصل نمی‌شود. اگر به اندازه ذره‌ای محبت دنیا و محبت نفس اماره در دل باشد سیر انسان الی الله نیست بلکه سیر او الی النفس، الی الدنیا و الی الشیطان است. لذا انسان باید در مرتبه سوم خانه دل را از غفلت‌ها و خطورات پراکنده پاک کند تا آن حقیقت فطریه شکوفا شود.
شایسته ذکر است درس اخلاق استاد کمیلی خراسانی پیرامون شرح دروس اخلاقی حضرت امام خمینی (ره) روزهای یکشنبه بعد از نماز مغرب و عشا در محل مسجد سلماسی واقع در شهر مقدس قم، خیابان ارم، کوچه سلماسی برگزار و حضور برای عموم علاقمندان بلامانع است.
انتهای پیام/ 241
