گروه فرهنگ و هنر دفاع‌پرس- علی عبدالصمدی؛ مولا امیرالمومنین حضرت علی علیه السلام انسانی والامقام و نمونه در تاریخ بشریت به شمار می‌رود.
رفتار، سیره و کردار علوی چه در زندگی فردی و چه در زیست اجتماعی می‌تواند بهترین نمونه و الگوی انسان‌سازی در هر جامعه‌ای باشد.
یکی از جنبه‌های منشوروار زندگی آن حضرت، دولتمداری و حاکمیت است. دوران خلافت امیرالمومنین و نیز نامه‌هایی که ایشان به شخصیت‌های مختلف مرقوم داشته اند سرشار از کلیدواژگانی است که تفسیر و تاویل هر کدام از آنها می‌تواند چراغ راه و هدایتگر دولت‌ها و حکومت‌ها در اعصار مختلف باشد.
در میان همه‌ی نامه‌ها و خطبه‌هایی که حضرت مولا علی علیه السلام به اشخاص مختلف روانه داشتند، نامه به مالک اشتر جهت اعلام فرمانداری مصر از اهمیت خاصی برخوردار است و به نوعی چکیده‌ای از تمام سیره‌ی سیاسی علوی در این نامه هویداست.
آنچه در پی می‌آید نکات و خصائص مهم دولت اسلامی از نگاه حضرت مولا علی علیه السلام در نامه‌ی معروف ایشان به مالک اشتر است:
در نخستین جملات از نامه‌ی آن حضرت (ع)، ایشان ضمن این که مالک را فرماندار مصر معرفی می‌فرمایند، گردآوری خراج، پیکار با دشمنان و آبادانی شهر‌ها را جزء نخستین وظایف فرماندار مصر بر می‌شمارند. ایشان مرقوم داشتند: «.. هنگامی که او را فرمانروایی مصر داد تا خراج آنجا را گرد آورد و با دشمنانش پیکار کند و کار مردمش را به صلاح آورد و شهرهایش را آباد سازد».
در ادامه ایشان مالک را به اطاعت از فرمان خداوند و پرهیز از سرکشی از فرمان حق تعالی دعوت می‌فرمایند و می‌نویسند: «او را به ترس از خدا و برگزیدن طاعت او بر دیگر کار‌ها و پیروی از هر چه در کتاب خود بدان فرمان داده، از واجبات و سنت‌هایی که کس به سعادت نرسد مگر به پیروی از آن ها، و به شقاوت نیفتد، مگر به انکار آنها و ضایع گذاشتن آنها.»
مهار هوای نفس و مهربانی کردن با مردم و رعیت و فرودستان جامعه از دیگر خصائصی هستند که آن حضرت به مالک اشتر نخعی گوشزد فرمودند: «پس زمام هوا‌های نفس خویش فروگیر و بر نفس خود، در آنچه برای او روا نیست، بخل بورز که بخل ورزیدن بر نفس، انصاف دادن است در آنچه دوست دارد یا ناخوش می‌شمارد. مهربانی به رعیت و دوست داشتن آنها و لطف در حق ایشان را شعار دل خود ساز.»
ایشان عفو و بخشش مردم خطاکار را به مالک توصیه می‌کنند و این چنین مرقوم می‌دارند که عفو الهی در گروی عفو مردمی است که عمدا یا سهوا مرتکب خطا شده اند: «از عفو و بخشایش خویش نصیبشان ده، همانگونه که دوست داری که خداوند نیز از عفو و بخشایش خود تو را نصیب دهد.»
پرهیز از خشونت در قبال زیردستان از خصائص مهم اخلاقی به شمار می‌روند که آن حضرت به مالک توصیه فرمودند. ایشان استفاده از قدرت جهت اعمال خشونت را مقدمه‌ای برای غرور و سستی دین و اعتقادات دانستند: «هرگز به خشمی، که از آن، امکان رهایی هست، مشتاب و مگوی که مرا بر شما امیر ساخته اند و باید فرمان من اطاعت شود. زیرا، چنین پنداری سبب فساد دل و سستی دین و نزدیک شدن دگرگونی‌ها در نعمت هاست.»
به فرموده‌ی مولا ستم کاری تنها خصیصه‌ای است که خشم خداوند را در پی دارد و موجب رسوایی حاکمان می‌شود: «هیچ چیز، چون ستمکاری، نعمت خدا را دگرگون نکند و خشم خدا را برنینگیزد، زیرا خدا دعای ستمدیدگان را می‌شنود و در کمین ستمکاران است.»
ایشان در ادامه چنین مرقوم می‌دارند که اعتدال و میانه روی و عدالت محوری باعث خشنودی مردم خواهد شد: «باید که محبوب‌ترین کار‌ها در نزد تو، کار‌هایی باشد که با میانه روی سازگارتر بود و با عدالت دم سازتر و خشنودی رعیت را در پی داشته باشد.»
امام علی توجه کردن به عامه‌ی مردم را ستون دین می‌شمارند و مرقوم می‌دارند: «ستون دین و انبوهی مسلمانان و ساز و برگ در برابر دشمنان، عامه مردم هستند، پس، باید توجه تو به آنان بیشتر و میل تو به ایشان افزونتر باشد.»
از ویژگی‌های مهم اخلاقی که مد نظر مولا علی علیه السلام بوده عیب پوشی از مردم است. ایشان چنین نگاشته اند که: «تا توانی عیب‌های دیگران را بپوشان، تا خداوند عیب‌های تو را که خواهی از رعیت مستور بماند، بپوشاند.» ایشان حق طلبی و حق‌خواهی را ملاک انتخاب وزراء دانسته اند و مرقوم می‌فرمایند: «باید که برگزیده‌ترین وزیران تو کسانی باشند که سخن حق بر زبان آرند، هر چند، حق تلخ باشد.»
احترام به سنت‌های نیکو و پسندیده‌ی اقوام و ملل از دیگر نکاتی هستند که آن حضرت توصیه فرمودند: «سنت نیکویی را که بزرگان این امت به آن عمل کرده اند و رعیت بر آن سنت به نظام آمده و حالش نیکو شده است، مشکن و سنتی میاور که به سنت‌های نیکوی گذشته زیان رساند.»
به صورت کلی، ایمان و توکل به خدا، رعایت عدالت و اعتدال، پرهیز از خشونت، برنامه ریزی برای امور، توجه به فرودستان جامعه و در نظر داشتن عفو و بخشش از اهم ویژگی‌هایی هستند که آن حضرت در قالب نامه‌ی خود به مالک اشتر نخعی بر می‌شمارند.
به راستی تمامی خطبه‌های مولا علی و نامه‌های ایشان منشوری کامل و انسان ساز است که باید بار‌ها و بار‌ها مورد واکاوی قرار گیرد و هزاران جلد کتاب برای استخراج نکات مدیریتی و حاکمیتی از آن کافی نیست.
آنچه که فوقا ذکر شد تنها چکیده و گوشه‌هایی از نامه‌ی معروف آن حضرت به مالک اشتر بود. یقینا در سایر خطبه‌ها و نامه‌ها و جملات قصار ایشان نکات نابی نهفته است که نه فقط برای دولتمردان بلکه برای سایر اقشار جامعه می‌تواند درس آموز و امیدبخش باشد.
انتهای پیام/133
