مقابله پدافند هوایی ارتش با هجمه عظیم تجهیزاتی نیروی هوایی عراق

گروه حماسه و جهاد دفاع‌پرس: رزمندگان پدافند هوایی، رزمندگانی ایثارگر و گمنامی هستند که کمتر به نقش مهم آن‌ها در طول دوران هشت سال دفاع مقدس برای دفاع از حریم هوایی کشور پرداخته می‌شود. بدون‌شک اگر پدافند هوایی نبود، دشمن بعثی بیش از آن‌چیزی که شنیده‌ایم به بمباران شهر‌ها و مناطق غیرنظامی دست می‌زد و مردم بیشتری را به خاک و خون می‌کشید. همچنین با توجه به این‌که بسیاری از مراکز حساس نظامی و غیرنظامی ما هدف حمله هوایی دشمن قرار می‌گرفت؛ لذا اگر پدافند هوایی از این مراکز حساس دفاع نمی‌کرد، بدون‌شک قدرت دفاعی و اقتصادی کشور فلج شده و کار جنگ در همان سال اول، به‌نفع صدام یک‌سره می‌شد.

پدافند هوایی ارتش در دوران دفاع مقدس یکی از یگان‌های وابسته به نیروی هوایی بود؛ اما دهم شهریور سال ۱۳۹۸ به‌عنوان نیرویی مستقل و نیروی چهارم ارتش جمهوری اسلامی ایران شناخته شد و به‌همین علت، دهم شهریور هر سال را به‌عنوان روز پدافند هوایی نام‌گذاری کرده‌اند؛ بنابراین خبرنگار حماسه و جهاد دفاع‌پرس، به‌مناسبت گرامی‌داشت روز پدافند هوایی، به گفت‌وگو با یکی از پیشکسوتان نیروی پدافند هوایی ازتش در دوران دفاع مقدس پرداخته است.

سرهنگ فرماندهی و کنترل بازنشسته «خسرو خطیب قوامی» در یک سال اول جنگ تحمیلی، در معاونت عملیات ستاد پدافند هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران حضور داشته و سپس به بوشهر منتقل شده و به‌مدت هفت سال در عملیات‌های مختلف به‌صورت مأمور حضور پیدا کرده است. وی بیشترین ماموریت‌های خود در دوران دفاع مقدس را در جزیره «خارگ» انجام داده و در عملیات «کربلای پنج» نیز به‌عنوان رئیس عملیات سایت موشکی «هاگ» حضور داشته است.

سرهنگ «خطیب قوامی» این‌روز‌ها و پس از بازنشستگی خود، کماکان در موزه و تاریخ‌نگاری پدافند هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران فعالیت می‌کند و با همکاری پیشکسوتان دفاع مقدس مشغول تألیف و تدوین کتاب‌های نقش و عملکرد پدافند هوایی ارتش در هشت سال دفاع مقدس است.

وی در این گفت‌وگو از آمادگی کامل پدافند هوایی ارتش، قبل از آغاز جنگ تحمیلی سخن می‌گوید و در ادامه، گفته‌های او از حمایت اطلاعاتی دشمنان فرامنطقه‌ای از نیروی هوایی ارتش بعث عراق و همچنین مقاومت دلیرانه رزمندگان نیروی پدافند هوایی علی‌رغم کمبود امکانات با وجود این حمایت‌های دشمنان فرامنطقه‌ای حکایت دارد.

آن‌چه در ادامه می‌خوانید، ماحصل گفتگو با سرهنگ «خطیب قوامی» است:

دفاع‌پرس: پدافند هوایی به‌صورت کلی چه مأموریت‌هایی را برعهده دارد؟

پدافند هوایی ۲ مأموریت را برعهده دارد؛ «مأموریت عمومی» که حفظ اقتصاد و حراست از امنیت کشور است و «مأموریت تخصصی» که شامل کشف، طبقه‌بندی، شناسایی، رهگیری و درگیری با اهداف می‌شود؛ اما اگر در جامع بخواهیم درباره پدافند هوایی تعریفی داشته باشیم؛ وظیفه پدافند هوایی حفظ و حراست از فضای کشور در یک محدوده ۲ میلیون و ۴۴۰ هزار کیلومتر است.

دفاع‌پرس: چرا این محدوده شامل ۲ میلیون و ۴۴۰ هزار کیلومتر می‌شود، درحالی که طول مرز‌های جمهوری اسلامی ایران یک میلیون و ۶۴۸ هزار کیلومتر است؟

این موضوع به‌دلیل این است که پدافند هوایی با استقرار رادارها، بایستی براساس مأموریت‌های خود، فراتر از مرز‌ها را رصد کند تا قبل از ورود هر هواگردی به مرز‌های کشور، تکلیف آن مشخص شود که دوست است یا دشمن و چه هدفی از ورود به کشور دارد؛ چراکه با توجه به موقعیت سوق‌الجیشی کشورمان که فضای بسیار مناسبی برای تردد هواپیما‌های بین‌المللی است و آن‌ها می‌توانند به‌راحتی از فضای کشور ما برای عبور از غرب اروپا به شرق آسیا استفاده کنند، این موضوع موجب شده است تا مسئولیت پدافند هوایی برای مراقبت از فضای کشور پررنگ‌تر دیده شود.

دفاع‌پرس: پدافند هوایی ارتش چه نقشی در نهضت انقلاب اسلامی داشت؟

تاریخ شهادت می‌دهد که پدافند هوایی ارتش، در جریان نهضت انقلاب اسلامی همراه با کارکنان نیروی هوایی، در نهضت ۱۹ بهمن سال ۱۳۵۷ یعنی بیعت تاریخی با امام خمینی (ره) و جریاناتی که در نیروی هوایی اتفاق افتاد، به‌واسطه مردمی بودن‌شان حضور داشتند و به پخش و توزیع اعلامیه‌های امام خمینی (ره) می‌پرداختند.

دفاع‌پرس: پدافند هوایی ارتش قبل از آغاز جنگ تحمیلی چه اقداماتی انجام می‌داد؟

پس از پیروزی انقلاب اسلامی دشمنان می‌خواستند با انواع و اقسام توطئه‌ها، انقلاب ارزشمند ملت ایران را زمین بزنند؛ بنابراین در ابتدا قائله‌های قومیتی را در کشور برپا کردند و از طرفی دیگر نیز ارتش بعث عراق از سال ۱۳۵۸ درحالی که هنوز جنگ تحمیلی آغاز نشده بود، شیطنت‌های خود را آغاز کرده و مرز‌های غربی کشور را مورد تعرض قرار داد؛ به‌طوری که قبل از ۳۱ شهریور سال ۱۳۵۹، بیش از ۱۹۲ حمله هوایی صورت گرفت؛ بنابراین پدافند هوایی نیز در راستای مقابله با این اقدامات دشمنان حضور داشت.

عراق با اهدافی که داشت و می‌خواست تعرضاتی را علیه کشورمان آغاز کند و توان رزمی به‌ویژه پدافند هوایی کشور را مورد ارزیابی قرار دهد، با هلی‌کوپتر و هواپیما‌های تک‌فروندی و چندفروندی مرز‌های کشورمان را مورد تعرض قرار داد.

در نبردی که در سنندج و کرمانشاه نیز صورت گرفت، علاوه بر هوانیروز، حضور توپ‌های ۲۳ میلی‌متری و ۳۵ میلی‌متری پدافند هوایی در غرب کشور به‌ویژه در بانه، سنندج و کرمانشاه توانست تا حدودی با حملات عراق مقابله کند. همچنین آن‌زمان برخی تلمبه‌خانه‌ها و لوله‌های نفتی ما که در حال توسعه بودند تا از جنوب کشور، نفت را به پالایشگاه‌های مرکزی ما در اصفهان و تهران برساند، مورد تهاجم دشمن قرار می‌گرفتند؛ بنابراین تنها نیرویی که مسئولیت حراست از این لوله‌های نفتی را برعهده گرفت، پدافند هوایی ارتش بود که در این راستا، رزمندگان این نیرو، خصوصاً گروه‌های «هاشم‌آباد» و «بهبان» به‌صورت پاسداری تعیین شده و از این لوله‌ها و تلمبه‌خانه‌ها حراست می‌کردند.

دفاع‌پرس: وقتی جنگ بر ما تحمیل شد، پدافند هوایی ارتش در چه وضعیتی قرار داشت؟

من دوست ندارم از واژه «جنگ تحمیلی» استفاده کنم؛ چراکه ما واقعاً دفاع کردیم و به‌طور کلی ذات و خواسته ملت ایران به‌وپژه ارزش‌های اسلامی به‌دنبال جنگ نبوده و نخواهد بود همیشه ما موضوع دفاع را مطرح می‌کنیم؛ بنابراین پس از پیروزی انقلاب اسلامی دکترین رزمی کشور خود را بر مبنای دفاع قرار دادیم و دکترین نظامی ما دکترین دفاعی است و به این نکته افتخار می‌کنیم که ما جنگ‌طلب نیستیم؛ اما اگر هرکسی قصد تعرض به کشورمان را داشته باشد، محکم ایستاده‌ایم و در برابر آن مقاومت می‌کنیم.

همان‌طور که حضرت امام خمینی (ره) با شروع دفاع مقدس فرمودند: «دزدی آمده است، یک سنگی انداخته و فرار کرده است»، یک انسان بی پروا از لحطاظ تفکر، با چراغ‌سبز امپریالیسم غرب آمد و تهاجم گسترده‌ای را با ۱۲ لشکر زرهی و مکانیزه جنگ بر ما تحمیل کرد و دفاع مقدس آغاز شد؛ بنابراین پدافند هوایی نیز همانند سایر نیر‌های مسلح، وارد کارزار ناخواسته دفاع مقدس شد.

پدافند هوایی بر اساس مأموریتی که برای آن تعریف شده بود، با جنگ‌افزار‌های ارتفاع کمی که داشت، مأموریت داشت تا از پایگاه‌ها و ایستگاه‌های رادار دفاع کند و با سیستم‌های موشکی برد بلند مانند سیستم «هاگ» که در اختیار داشت، بایستی از شهر‌ها و مراکز مهم نظامی و غیرنظامی کشور دفاع می‌کرد.

پدافند هوایی در توسعه‌های پنج‌ساله به پنج‌ساله خود این پیش‌بینی را داشت تا از مراکز حساس و حیاتی خود دفاع کند؛ اما هنوز در ابتدای کار قرار داشتیم و در سال ۱۳۵۷ هنوز در توسعه نیرو‌های انسانی بودیم. زمانی که دفاع مقدس آغاز شد و پدافند هوایی می‌خواست در آن حضور پیدا کند، در ابتدا باید برای خود برنامه‌ریزی می‌کرد؛ بنابراین نگاه کردیم که حساسیت تهاجمی عراق، حمله به فرودگاه‌های ما است؛ چراکه ما از لحاظ توان هوایی، آفند ما بسیار قوی بود، آن‌ها برنامه‌ریزی کرده بودند تا فرودگاه‌های ما را مورد تهاجم خود قرار دهند؛ چون می‌خواستند که هواپیما‌های ما نتوانند پرواز کنند و علیه عراق عملیات آفندی انجام داده و فرودگاه‌ها، پایگاه‌ها و شهر‌های آن را مورد تهاجم قرار دهند.

پدافند هوایی براساس اسناد تاریخ و مدارکی که وجود دارد، از آذر سال ۱۳۵۸ به‌دلیل شیطنت‌های ارتش بعث عراق، در آمادگی کامل قرار داشت؛ بنابراین ما غافل‌گیر نشدیم؛ اما یک غافل‌گیری از بُعد دیگری اتفاق افتاد؛ چراکه ما می‌بایستی ۴۲ رادار خود را گسترش داده و از هواپیما‌های «آواکس» برای تأمین پوشش راداری نقاط کور، در غرب کشور به‌دلیل وجود سلسله کوه‌های زاگرس بهره می‌بردیم؛ اما این تجهیزات نظیر هواپیما‌های F16 و هواپیما‌های آواکس، در ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی در اختیار ما قرار نگرفت؛ لذا از تعداد رادار‌هایی که باید گسترش پیدا می‌کرد، حدود ۱۲ تا ۱۴ رادار بیشتر گسترش پیدا نکرد و مطمئن بودیم آن‌هایی که برای ما چیدمان رادار انجام داده بودند نیز می‌توانند معابر نفوذی از کشور عراق به عمق کشورمان را در اختیار ارتش بعث قرار دهند.

اطلاعاتی که دشمنان فرامنطقه‌ای در اختیار ارتش بعث عراق قرار داده بودند، موجب شده بود تا آن‌ها با استفاده از معابر نفوذی وارد حریم هوایی کشورمان شوند، خصوصاً این‌که پوشش راداری ما نیز کامل نبود؛ اما به‌یاری خدا، کم‌کم در دوران هشت سال دفاع مقدس، رادار‌هایی که در انبار داشتیم و باید مستقر می‌شد را مستقر کردیم و توانستیم تا حدود ۷۰ درصد با استفاده از شبکه دیده‌بانی، این نقاط کور راداری خود را پوشش دهیم و نگذاریم که کشور جولان‌گاه تهاجم‌های هوایی عراق شود؛ بنابراین آن تهاجم هوایی که در ۳۱ شهریور سال ۱۳۵۹ اتفاق افتاد، با استفاده از آن اطلاعاتی بود که در اختیار ارتش بعث عراق قرار داشت و همچنین پوشش راداری ما نیز به‌دلیل وجود نقاط کور راداری، نمی‌توانست هواپیما‌های بعثی را رصد کند.

پدافند هوایی وقتی خودش را تقویت کرد، دید که فرودگاه‌ها، پالایشگاه‌ها، پتروشیمی‌ها، نیروگاه‌ها، سدها، راه‌های مواصلاتی و ایستگاه‌های رادیو و تلوزیونی و مخابراتی ما نیازمند دفاع هوایی هستند؛ بنابراین پدافند هوایی با یک مجموعه گسترده حساس و حیاتی مواجه شد؛ اما به واسطه ایثارگری و تلاش شبانه‌روزی که کارکنان پدافند هوایی داشتند، توانستیم علی‌رغم نداشته‌ها، با هجمه عظیم تجهیزاتی و برتری هوایی عراق که دنیا پشت آن بود، مقابله کنیم و هشت سال دفاع مقدس را پیش ببریم.

انتهای پیام/ 113