به گزارش خبرگزرای دفاع مقدس، برای ایجاد شرایط مناسب جهت شروع غیبت کبری لازم بود مقدماتی فراهم گردد؛ لذا حضرت حجت در ابتدا، نوابی برای خود برگزیدند که رابط مستقیم خود با مردم باشند و مسایل مختلف مرتبط میان امام مهدی (عج) و مردم را در میان بگذارند. برای این امر خطیر به ترتیب ابوعمرو عثمان بن سعید عمری، اباجعفر محمدبن عثمان بن سعید عمری، ابوالقاسم حسین بن روح نوبختی، ابوالحسن علی بن محمد سمری انتخاب شدند.
در بین این چهار نواب، یکی از آنان در سالروز ولادت حضرت حجت وفات یافته و دیگری چند روز بعد، البته در سال های متفاوت. نوبختی محل ارجاع برخی شیعیان برای تحویل سهم امام بوده و بنابر گواهی مورخین و محدثین، خردمندترین شخص زمان خود نزد دوست و دشمن بوده و بر اوضاع سیاسی و اجتماعی زمان خود شناخت کامل داشته است.
همچنین وی در اتخاذ عاقلانهترین تصمیم زبانزد بوده است .وی به مدت 21 سال نیابت خاصه امام مهدی (عج) را برعهده داشته و در 18 شعبان 326 ه.ق رحلت کرد.
محمد سمری نیز از افراد متقی و شایسته زمان خود بوده است. او از خانوادهای متدین و شیعه بوده و همین اصالت خاص خانوادگی او باعث شد که در نیابت امام مهدی (عج) با مخالفت چندانی مواجه نگردد. برخی بستگان سمری را از کارگزاران امام رضا (ع) دانستهاند. ایشان از اصحاب نزدیک امام حسن عسکری (ع) نیز بودند. سمری از سال 326 تا 329 ه.ق نیابت امام زمان را برعهده داشته و در 15 شعبان 329 ه.ق رحلت می نماید.
رجبی دوانی در گفت و گو با خبرگزاری دفاع مقدس درباره این نواب خاص امام زمان (عج) گفت: این افراد، مورد اعتماد و صالح بودند و الزاماً از علما هم نبودند چون مثلاً نائب اول امام عصر، عثمان بن سعید، روغن فروش بوده و از علما به حساب نمی آمده؛ ولی فرد مورد اعتمادی بوده که می توانست این ارتباط را برقرار کند و دستورات امام را به مردم برساند.
وی ادامه داد: این نواب افراد صالح و مورد اعتمادی بودند و این طور نبوده که حتماً از علمای برجسته بوده باشند. البته اصل هم بر این بوده که مورد اعتماد امام عصر باشند و مردم نیز اگر تابع امام زمان باشند باید هرچه او می گوید پذیرا باشند.
رجبی دوانی با اشاره به وقایع تاریخی تاکید کرد: اتفاقاً در تاریخ داریم که بعضی ها با این نواب همراه نبوده و مخالفت می کردند. مثلاً شلمقانی از علمای بزرگی بوده که انتظار داشت خودش نائب شود، اما وقتی که دید امام، او را نائب نکرد و یک آدم معمولی که به ظاهر از علما هم نبود را انتخاب کرد، با او درافتاد و امام هم او را لعن کرد.
دکتر دوانی تصریح کرد: بعضی از این نواب، وکیل امام عسکری بودند. مثلاً اولین نائب امام عصر از زمان امام عسکری وکیل و نماینده امام در مسایل مختلف و مناطق گوناگون بوده و مردم آنها را می شناخته و در این اصل هیچ شکی نیست. شاید شأن علمای بزرگ نبوده که اینها بخواهند مرتباً با توده های شیعه در ارتباط باشند و نامه ها و سوال هایشان را پیش امام بیاورند و ایشان پاسخ دهند و به مردم برسانند. امام عصر اصل را در اعتماد و خوشنامی و اطمینان در میان مردم قرار داده بودند؛ لذا به این شکل امام عصر آنها را انتخاب کرده است.
وی ادامه داد: درست است که نائب خاص توفیق دارد با امام عصر (عج) در ارتباط باشد و امام را از نزدیک ببیند و سخن بگوید و پاسخ های امام را می شنود؛ اما شأن نائب عام بالاتر از نائب خاص است؛ چون نائب خاص تنها، وسیله مردم با امام است و بالعکس. ولی نائب عام جای امام را می گیرد و شئون او را منهای عصمت دارد و می تواند جانشین امام باشد، می تواند حکومت تشکیل دهد و اطاعت از نائب عام اطاعت از خود امام زمان است. ولی نائب خاص هر چه که دستور از طرف امام زمان می آورد باید اطاعت شود چون دستور امام را منتقل می کند ولی از خود اجتهادی نمی تواند بکند و از خودش نظری ندارد و منتقل کننده نظر امام زمان است و شأن خود امام را ندارد. از این جهت لازم نبوده از برجسته ترین علما باشد و این جایگاه را داشته باشد.
رجبی دوانی در پاسخ به علت انتخاب 4 نایب از سوی امام زمان (عج) گفت: اصلاً فلسفه غیبت صغری آماده کردن مردم برای غیبت کبری بوده که مردم آرام به ندیدن امام عادت کنند. در این 69 سال از طریق 4 نفر با امام ارتباط داشتند و غیر از این، هیچ کس امام را نمی دید و در موارد استثنایی که خود امام صلاح می دیدند آن هم از طریق همین نواب بود که خدمت ایشان می رسیدند ولی اینها حلقه وصل بودند و فقط بحث این بوده که مردم آماده شوند.
وی تصریح کرد: اگر از همان اول یکباره می خواست غیبت کبری آغاز شود شاید جامعه شیعه این موضوع را برنمی تابید و دچار تفرقه، اختلاف نظر و مسایلی می شد که اصلاً اصل تشیع را تهدید می کرد؛ ولی در این 69 سال در عین اینکه شیعه دسترسی مستقیم به امام نداشت، دستورات امام می رسید. امام توقیعاتی صادر کرده و در رابطه با مسایل مختلف نظر میداده است و مردم در عین حال اینکه می دانند نظراتشان به امام می رسد ولی ایشان را نمی بینند.
این استاد دانشگاه تاکید کرد: همچنین در این مدت، علمای بزرگی ساخته شده و چهره های برجسته ای پدید آمده که اینها دیگر می توانند نیابت عام امام را داشته باشند که حالا غیبت کبری آغاز می شود، دیگر شیعه با آسیب مواجه نمی شود. لذا شما می بینید در زمان حیات و حضور امامان، فرقه سازی زیاد داریم ولی با این اقدامی که صورت گرفت در غیبت کبری با اینکه امام هم به صورت مسقیم در بین مردم نیست فرقه ای پیش نمی آید و این موضوع نشان می دهد که این تصمیم، تصمیمی بسیار اساسی بوده است.
وی درباره تعداد نواب هم افزود: حالا چرا دوتا نشد، چرا چهار تا نشد و یا چرا بیشتر نشد را خدا و امام زمان (عج) می دانند. منتها همین حدود 70 سال کافی بود که مردم کم کم عادت کنند و در این فاصله نیز علمای بزرگ پدید آیند. مثلاً شیخ کلینی برای همین زمان است، شیخ صدوق که با دعای امام زمان در غیبت صغری به دنیا می آید، در غیبت کبری از علمای بزرگ بوده و همچنین شاگرد او شیخ مفید و بعد هم سید رضی.
رجبی دوانی ادامه داد: علمایی داریم که در غیبت صغری به دنیا آمدند چون همین 70 سال، خودش عمری است که طرف پدید بیاید و به آن درجات برسد و برخی هم که از اصحاب امام هادی(ع) و امام عسکری(ع) علیهم اسلام بودند که در این دوره که غیبت آغاز شده، اینها خودشان را به جایی رساندند و برجسته شدند و بعد هم همینطور ادامه پیدا کرد.
وی در پایان تاکید کرد: تصور خود من این است که یک زمان قابل توجهی نیاز بود که مردم برای غیبت کبری آماده شوند. غیبت صغری هم با تنش هایی آغاز شد و برخی مدعی ارتباط با امام و نیابت دروغین شدند و مشکلاتی پدید آوردند که اینها توسط نواب خاص رسوا گردیدند ولی وقتی در این 70 سال این قضیه جا افتاد که ارتباط با امام زمان از طریق هرکسی نیست و نمی شود به صورت مستقیم با امام ارتباط داشت، دیگر ما با این ادعاهای دروغین و فرقه سازی ها مواجه نیستیم.
