گروه دفاعی امنیتی دفاع‌پرس: سرلشکر پاسدار «سید یحیی صفوی» دستیار و مشاور عالی فرمانده معظم کل قوا و رئیس پژوهشگاه علوم و معارف دفاع مقدس شهید سلیمانی به‌مناسبت هفته گرامیداشت دفاع مقدس از خبرگزاری دفاع مقدس بازدید کرد.
در خلال این بازدید فرصتی فراهم شد برای انجام گفت‌و‌گویی تفصیلی که ماحصل آن‌را در ادامه می‌خوانید.
دفاع‌پرس: جنگ تحمیلی رژیم بعثی عراق علیه ایران، نبردی نابرابر بود که براساس قواعد جاری، امکان مقابله نبود؛ مشخصاً چه عواملی موجب پیروزی ایران در این جنگ نابرابر شد؟
رژیم بعثی عراق حداقل یک سال قبل از شروع رسمی جنگ تحمیلی در سال ۱۳۵۸ از نظر سیاسی، اقتصادی و نظامی، خود را آماده و مجهز برای حمله نظامی به ایران کرده بود؛ صدام تیرماه سال ۱۳۵۸ طی کودتایی آرام «حسن البکر» را از ریاست جمهوری عراق برکنار کرد و رئیس جمهور شد و در شهریور همان سال برای اولین‌بار در سفر خارجی خود به کوبا، که برای شرکت در کنفرانس غیر متعهد‌ها صورت گرفت، با مرحوم دکتر «ابراهیم یزدی» وزیر امور خارجه دولت موقت ایران دیدار کرد.
«صلاح‌الدین عمر‌العلی» نماینده دولت بعثی عراق در سازمان ملل نقل می‌کند که «به سعدون حمادی وزیر خارجه عراق موضوع درخواست ملاقات مرحوم یزدی با صدام را گفتم، اما او قبول نکرد؛ به همین جهت خودم مستقیم موضوع را به صدام گفتم که استقبال کرد و گفت بگو بیاید؛ لذا ملاقات انجام شد؛ در این دیدار یکی از پیشنهادات یزدی به صدام این بود که برای رفع مشکلات، هیأتی از سوی دو کشور تعیین و با مذاکره، اختلافات موجود رفع شود؛ صدام هم قبول کرد؛ بعد از جلسه از من پرسید که جلسه چگونه بود؟ گفتم که جلسه خوبی بود؛ ما با ایران همسایه هستیم و خوب است که مشکلات موجود میان دو کشور را رفع کنیم. اما صدام نگاهی به من کرد و گفت: هر صد سال یک فرصت پیدا می‌شود؛ الان فرصتی تاریخی است تا شط‌العرب را بازگردانیم، اهواز را بگیریم و سر ایرانی‌ها را هم به سنگ بکوبیم.»
صدام سلاح در اختیار گروهک‌های ضد انقلاب قرار می‌داد
صدام برای حمله به ایران زمینه‌سازی‌هایی کرد؛ بدین‌صورت که تقریباً از تمام گروه‌های ضد انقلاب مستقر در کردستان اعم از خلق کرد، دموکرات و کوموله، خلق عرب در خوزستان و حتی خلق بلوچ در بلوچستان، حمایت می‌کرد.
به‌عنوان مثال، وقتی نیرو‌های ضد انقلاب را در کردستان با شهید مصطفی چمران و شهید صیاد شیرازی دنبال می‌کردیم، می‌دیدیم که پاسگاه‌های عراق به راحتی به آن‌ها اجازه می‌دادند تا وارد خاک عراق شوند؛ علاوه بر این، سلاح و تجهیزات در اختیارشان می‌گذاشتند. بعثی‌ها در خوزستان نیز، بیش از ۱۰ هزار قبضه سلاح به خلق عرب داده بودند.
بعثی‌ها قبل از جنگ بیش از ۷۶ انفجار در خطوط انتقال نفت ایران انجام دادند، بازار اهواز را منفجر کردند و بیش از ۱۰۰ حمله به پاسگاه‌های مرزی ما داشتند که اسناد آن در ستاد مشترک ارتش و وزارت خارجه موجود است. علاوه بر این، صدام ده‌ها هزار ایرانی را از عراق اخراج کرده و آیت‌الله صدر و خواهرش بنت‌الهدی را نیز به شهادت رسانده بود.
همان‌طور که مستحضر هستید، عراق در سال ۱۹۳۲ کشوری مستقل شد و فیصل اول که اردنی‌الاصل بود، توسط انگلیسی‌ها به‌عنوان پادشاه این کشور منصوب شد تا اینکه در سال ۱۹۵۸ با کودتای ژنرال «عبدالکریم قاسم»، پادشاهی عراق به جمهوری تبدیل شد؛ در سال ۱۹۶۸ مجدداً حسن البکر و صدام کودتایی را انجام دادند و با در دست گرفتن قدرت در این کشور به تجهیز نظامی ارتش روی آوردند؛ تسلیحاتی را هم که می‌گرفتند، روسی بود.
بنابراین رژیم بعثی عراق در آستانه جنگ تحمیلی علیه ایران از آمادگی کامل نظامی برخوردار بود؛ بدین معنی که در شهریور ۱۳۵۹ رژیم بعث عراق با حدود چهار هزار تانک و نفربر‌های مکانیزه، حداقل هزار و ۵۰۰ عراده توپ، ۳۶۶ فروند هواپیمای جنگی، حداقل ۱۶۶ فروند بالگرد، ۶۲ فروند انواع شناور‌های رزمی موشک‌انداز و به‌عبارت دیگر با ۱۲ لشکر زرهی، پیاده ـ مکانیزه و حدود ۱۵ تیپ مستقل به ایران حمله کرد.
دلیل حمایت بلوک شرق از رژیم بعثی
ذخایر ارزی عراق هم آن زمان ۳۰ میلیارد دلار بود؛ از نظر سیاسی هم با شوروی سابق هماهنگی لازم را انجام داده بودند؛ چون شوروی‌ها دی ۱۳۵۸ (۱۹۷۹) با حمله به افغانستان این کشور را اشغال کردند و این اشغال را تا ۱۳۶۷ ادامه دادند و چون ما مجاهدان افغانستانی را آموزش می‌دادیم و به گروه‌های سیاسی آن‌ها کمک می‌کردیم، لذا شوروی‌هایی که در جنگ افغانستان گیر کرده بودند، می‌خواستند در وهله اول از فشار رسانه‌ای و فشار سیاسی این جنگ رهایی یابند و در وهله دوم، ایران را تحت فشار قرار دهند.
به همین علت معتقد بودند که جنگ رژیم بعثی علیه ایران این فشار را از روی آن‌ها برمی‌دارد؛ علاوه بر این سلاح و تجهیزات عراق هم تا قبل از جنگ توسط شوروی تأمین شده بود و بر این اساس آن‌ها می‌خواستند برای کاهش فشار سیاسی که متوجه آن‌ها بود، جنگ جدیدی در منطقه رخ دهد.
دو خطای محاسباتی صدام در حمله به ایران
آمریکایی‌ها هم با پیروزی انقلاب اسلامی، جایگاه خود را در کشورمان از دست داده بودند، کودتای نقاب و طرح حمله به طبس هم شکست خورده بود؛ لذا وزیر خارجه آن‌ها به‌صورت رسمی ایران را تهدید کرد.
آن زمان از یک سو به صدام افرادی همچون شاهپور بختیار آخرین نخست‌وزیر رژیم پهلوی، ارتشبد غلامعلی اویسی فرمانده نیروی زمینی ارتش شاه مشاوره می‌دادند و از سوی دیگر در داخل کشورمان هم محیط سیاسی کشورمان ثبات لازم را نداشت.
در یک محاسبه مادی، سیاسی، نظامی و اقتصادی عراق از اوضاع خوبی برخوردار بود، اما صدام دو عامل را محاسبه نکرده بود؛ یکی اینکه حضرت امام خمینی (ره) را نشناخته بود و دوم اینکه عظمت ملت ایران را درک نکرده بود؛ به‌عبارت دیگر آنچه که معادله جنگ را تغییر داد، رهبری امام خمینی (ره)، شجاعت ملت ایران و تبعیت آن‌ها از فرماندهی معظم کل قوا بود.
همان جوان‌هایی که شاه را فراری دادند، صدام را شکست دادند
امام راحل علاوه بر ارتش و سپاه، دو میلیون بسیجی را به جبهه‌ها گسیل کرد و این موضوعی بود که صدام آن را محاسبه نکرده بود؛ اوائل جنگ عراق ۱۶ میلیون نفر جمعیت داشت و ما ۳۷ میلیون نفر جمعیت داشتیم؛ همان جوان‌هایی که شاه را بیرون کردند، صدام را هم از کشورمان بیرون راندند.
وحدت سیاسی بعد از فرار بنی‌صدر در کشور شکل گرفت
ما غیر از نیرو‌های مسلح رسمی از دو میلیون نفر بسیجی برخوردار بودیم که حدود ۵۰۰ هزار نفر از آن‌ها عضو بسیج دانش‌آموزی بودند و به دفعات به جبهه آمدند و ۳۶ هزار نفر از آن عزیزان به شهادت رسیدند؛ همچنین حدود چهار هزار و ۲۰۰ نفر دانشجوی شهید داشتیم.
این جنگ وحدت و انسجام را در کشور علیه دشمن خارجی به‌وجود آورد؛ البته قبل از عزل و فرار بنی‌صدر رئیس جمهور وقت کشورمان، به لحاظ سیاسی در کشور مشکل داشتیم که با فرار بنی‌صدر آن هم با لباس و آرایش زنانه از کشور به همراه مسعود رجوی تروریست منافق، آن هم با هواپیمای شخصی شاه، وحدت سیاسی در کشور حکم‌فرما شد.
قدرت پهپادی ایران در مقیاس جهانی است
دفاع‌پرس: مسئولان و فرماندهان نظامی ما، ایرانِ امروز را از قدرتمندترین کشور‌ها در حوزه تولید تجهیزات و تسلیحات نظامی و به‌ویژه موشکی و پهپاد‌های می‌دانند، اما برخی معتقدند که این اعلام اقتدار بیشتر کاربرد رسانه‌ای و تبلیغاتی دارد. جنابعالی چه پاسخی برای این موضوع دارید؟
الان یکی از عوامل تأثیرگذار در موازنه قدرت جهانی تکنولوژی، آن هم فناوری‌های جدید است؛ ما امروز علاوه بر قدرت موشکی، دارای قدرت پهپادی در مقیاس جهانی هستیم. در ۳۱ شهریور امسال در رژه نیرو‌های مسلح پهپاد‌هایی به نمایش گذاشته شدند که هزاران کیلومتر می‌توانند، پرواز کنند.
امروز در داخل کشور و با اتکا به دانش بومی، پهپاد‌هایی که تولید می‌کنیم می‌توانند در شب و روز به‌صورت آنلاین تصاویر در کیفیت بالا ارسال کنند؛ این درحالی است که زمان جنگ برای گرفتن عکس هوایی باید از هواپیما‌های RF۴ نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران استفاده می‌کردیم؛ لذا دریافت چنین تصاویری هزینه‌های زیادی داشت که احتمال زدن هواپیما توسط پدافند هوایی دشمن از آن جمله بود.
در همان ایام هواپیمای بدون سرنشین کوچکی ساختیم که در برد ۳۴ کیلومتری عکس‌هایی را از مواضع ارتش عراق می‌گرفت؛ این نشان می‌دهد که ما از زمان دفاع مقدس پهپاد می‌ساختیم؛ به‌عنوان مثال در کربلای پنج در شلمچه چون نمی‌دانستیم عمق ارتش عراق چه میزان است، از این پهپاد‌ها استفاده کردیم و با گرفتن عکس‌های دقیق، کمک زیادی به رزمندگان کشور کردیم.
راهبرد جمهوری اسلامی، تأمین امنیت و ایجاد صلح پایدار است
صنعت تولید پهپاد اکنون در وزارت دفاع و نیروی هوافضای سپاه، فعال است؛ به نحوی که ایران را به یکی از قدرت‌های تولیدکننده پهپاد تبدیل کرده است؛ البته باید گفت که استراتژی ایران تهاجمی نیست و قصد حمله نظامی به هیچ کشوری را نداریم، بلکه می‌خواهیم با همه کشور‌های همسایه ارتباط دوستانه داشته باشیم و حتی می‌توانیم قرارداد عدم تعرض و تخاصم با کشور‌های همسایه ببندیم؛ چرا که ایران به دنبال امنیت مشترک و صلح پایدار در منطقه است.
ما آنچه را که در صنعت دفاعی می‌سازیم، برای دفاع و بازدارندگی است؛ البته اگر دولت و یا کشوری به ما حمله نظامی کند، ما به‌طور حتم به آن‌ها حمله و از راهبرد تهاجمی در برابر آن‌ها استفاده خواهیم کرد.
ایرانهراسی آمریکایی‌ها با شکست مواجه شد
دفاع‌پرس: به‌طور مشخص، آمریکا و رژیم صهیونیستی در خط اول دشمنی با نظام جمهوری اسلامی قرار دارند. نظراتی مطرح می‌شود با این مضمون که آن‌ها نه‌تنها تمایلی به جنگ با ایران ندارند، بلکه حیات جمهوری اسلامی را هم تأیید می‌کنند؛ چون در این شرایط توانسته‌اند با ایجاد ایرانهراسی در منطقه، ضمن گسترش پایگاه‌ها و حضور خود در منطقه، به فروش تسلیحات نظامی خود هم مبادرت کنند؛ نظر شما در این رابطه چیست؟
۵۰ درصد این حرف درست است؛ آن‌ها با ایرانهراسی بالغ بر ۱۰۰ میلیارد دلار طی ۱۰ سال گذشته سلاح به کشور‌های حاشیه جنوبی خلیج فارس فروختند و این باعث شد که منطقه یادشده به انبار بزرگی از سلاح‌های آمریکایی تبدیل شود؛ اما ما با برقراری روابط دیپلماتیک با عربستان سعودی که در آینده نیز با دیگر کشور‌های حوزه خلیج فارس همین روابط را خواهیم داشت، به آن‌ها نشان دادیم که قصد تعرض به کشوری را نداریم؛ لذا این موجب شده که سیاست ایرانهراسی آمریکایی‌ها با شکست مواجه شود.
البته دفاع ما فقط به دفاع از مرز‌های جغرافیایی کشورمان محدود نمی‌شود؛ چراکه باید از منافع ملی کشورمان هم در برابر دشمنان دفاع کنیم؛ پس دفاع از منافع کشورمان فقط محدود به خلیج فارس نمی‌شود؛ به همین دلیل است که نیروی دریایی ارتش از ناوگان تجاری و اقتصادی جمهوری اسلامی ایران در اقیانوس‌ها محافظت می‌کند.
از جبهه مقاومت حمایت می‌کنیم
این را هم باید گفت که ما از جبهه مقاومت نیز حمایت می‌کنیم؛ چون امروز صهیونیست‌ها در همسایگی ایران مانند کشور آذربایجان و برخی کشور‌های حاشیه جنوبی خلیج‌فارس حضور دارند، لذا ما برای مقابله با تهدیدات رژیم صهیونیستی از جبهه مقاومت حمایت‌های لازم را انجام می‌دهیم.
داعش که قصد داشت نظام حکومتی در سوریه و عراق را سرنگون سازد؛ بر اساس سیاست‌های شورای عالی امنیت ملی و تصویب آن توسط رهبر معظم انقلاب اسلامی، فداکاری مدافعان حرم، فرماندهی حاج قاسم سلیمانی و نیز تلاش‌های نیرو‌های داوطلب مردمی سوریه و حشدالشعبی عراق، به حکومتش خاتمه داده شد.
داعشی که دست‌پروده آمریکایی‌ها بوده، خسارتی بالغ بر ۳۰۰ میلیارد دلار به تأسیسات زیرساختی سوریه و عراق وارد کرد؛ به‌عنوان مثال شهر حلب را در سوریه با خاک یکسان کرد. الان که حکومت ادعایی داعش در عراق و سوریه شکست خورده است، برخی اعضای اصلی آن‌ها توسط آمریکایی‌ها به افغانستان منتقل شدند.
عمق دفاع از منافع ملی به دریای مدیترانه رسیده است
الان عمق دفاع از منافع جمهوری اسلامی ایران به دریای مدیترانه رسیده است؛ بدین‌صورت که ما در برابر تهدید احتمالی رژیم صهیونیستی عمق دفاع استراتژیک کشورمان را بالا بردیم؛ یعنی دفاع از منافع کشورمان از مدیترانه شروع و به تنگه باب‌المندب، اقیانوس هند و خلیج فارس منتهی می‌شود.
اسلام ناب محمدی؛ نسخه مطلوب برای امت اسلامی
دفاع‌پرس: رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اخیر با پیشکسوتان دفاع مقدس فرمودند که غربی‌ها در کشور‌های منطقه پایگاه دارند و در مقابل، ما نفوذ معنوی داریم؛ با وجود مشکلات اقتصادی و اجتماعی در کشور که گاه موجب اعتراض برخی نیز می‌شود، مفهوم این نفوذ معنوی چیست و از کجا نشأت می‌گیرد؟
نفوذ معنوی یا فرهنگی مفهوم بسیار مهمی است. اسلام وهابی نه الهام‌بخش است و نه از جذابیت خاصی برخوردار است؛ بر همین اساس از این اسلام داعش به‌وجود آمد. اسلامی هم که در کشور‌های دیگر مانند ترکیه وجود دارد، هرچند داعیه رهبری جهان اسلام را دارند، ولی واقعیت این است که ساختار نظام حکومتی ترکیه، لائیک است؛ اما آن اسلامی که می‌تواند الهام‌بخش باشد و نسخه مطلوبی برای مسلمان جهان محسوب شود، اسلام ناب محمدی است.
حضرت امام خمینی (ره) و خبرگان قانون اساسی از دل قرآن، سیره و سنت حضرت رسول اکرم (ص) و ائمه اطهار علیهم‌السلام، حکومتی را تشکیل داده که ۴۴ سال از ثبات و اقتدار آن می‌گذرد؛ یعنی حکومتی که مبانی آن ریشه در آموزه‌های قرآن دارد و برای سایر مسلمانان دارای جاذبه است.
از میان مسلمانان کل جهان، حدود ۳۵۰ میلیون نفر تا ۴۰۰ میلیون نفر شیعه داریم؛ به‌عنوان مثال پاکستان ۲۳۰ میلیون نفر جمعیت دارد که ۳۵ میلیون نفر تا ۴۰ میلیون نفر آن‌ها شیعه هستند که در همین ایام اربعین امسال بیش از ۱۰۰ هزار نفر آن‌ها از طریق ایران به عراق رفتند.
فرق نفوذ فرهنگی با پیروزی نظامی
گفته می‌شود که ایران تا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی دو بار از طریق نظامی توانسته به مدیترانه برسد؛ یک‌بار در زمان کوروش کبیر، حدود ۵۰۰ سال قبل از میلاد که با لشکرکشی به بیت‌المقدس باعث آزادی یهودی‌ها شد و بار دوم در زمان خشایار شاه حدود ۴۸۰ سال قبل از میلاد از طریق یونان به مدیترانه دست یافتیم؛ اما بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، ایران برای بار سوم توانست با تشکیل حزب الله لبنان به مدیترانه برسد.
رسیدن از طریق نظامی مدتی دوام دارد؛ اما حضور از طریق فرهنگی و معنوی دوام بیشتری خواهد داشت. حضور معنوی یعنی اینکه چهار میلیون نفر از ایران برای حضور در اربعین به کشوری سفر می‌کند که هشت سال با آن‌ها در جنگ بودند و مردم ان کشور از آن‌ها به خوبی پذیرایی به عمل می‌آورند.
راهپیمایی اربعین در دنیا بی‌نظیر است
در دنیا سابقه ندارد که ۲۲ میلیون نفر به‌صورت پیاده مسیری را آن هم در مدت محدود ۱۰ روزه طی کنند؛ در حالی که کل جمعیتی که برای حج عمره و واجب به عربستان سفر می‌کنند، در طول سال حدود ۲ میلیون نفر است؛ این حضور ۲۲ میلیون نفره در راهپیمایی اربعین نشان از نفوذ معنوی دارد.
محور ایران، عراق، سوریه و لبنان علاوه بر محور اعتقادی، اقتصادی را هم شامل می‌شود؛ لذا در این رابطه چنانچه راه‌آهن کشورمان را از شلمچه به بصره، از کرمانشاه به خانقین و یک مسیر را هم از شمال غرب داشته باشیم و آن را به یکی از شهر‌های عراق وصل کنیم، حمل و نقل به وسیله راه آهن رونق بیشتری می‌یابد.
به‌عنوان مثال چنانچه راه‌آهن خرمشهر به بصره وصل شود، ترانزیت کالا از چین با عبور از آسیای میانه، ایران و عراق به مدیترانه می‌رسد؛ این ترانزیت زمینی شرق به غرب سالیانه چند میلیارد دلار حق ترانزیت دارد.
ایران در چهارراه جهانی قرار دارد
دفاع‌پرس: وضعیت امروز و آینده نظام جمهوری اسلامی را در نظم نوین جهانی چگونه ترسیم می‌کنید؟
موقعیت جغرافیایی ایران در منطقه و جهان از نظر ژئوپلتیکی، ژئواستراتژیکی، ژئواکونومیکی و ژئوکالرچر، کم‌نظیر، بلکه بی‌نظیر است. ایران در چهارراه جهانی قرار دارد و نقطه اتصال اروپا و آفریقا به آسیاست؛ همچنین ایران با وزن ژئوپلتیکی بالا می‌تواند با حضور در تشکل‌های بزرگ قاره‌ای مانند سازمان همکاری‌های اقتصادی «شانگهای» و «بریکس» تأثیرگذار باشد.
قاره آسیا تا سال ۲۰۵۰ میلادی قدرت اول اقتصادی جهان خواهد شد
عضویت ایران در سازمان همکاری‌های امنیتی، اقتصادی شانگهای هم به وزن آن و هم به وزن کشورمان افزود. سازمان همکاری‌های اقتصادی شانگهای و بریکس در برابر یک‌جانبه‌گرایی آمریکا خواهد ایستاد؛ عضویت ایران در سازمان همکاری‌های اقتصادی شانگهای و بریکس باعث شده تا هم جایگاه ایران در منطقه غرب آسیا و هم وزن قاره آسیا افزون‌تر شود و به احتمال زیاد قاره آسیا قدرت اول اقتصادی جهان تا سال ۲۰۵۰ میلادی خواهد شد؛ البته با محوریت چین و این برای آمریکایی‌ها یک هشدار جدی است.
احتمالاً تا ۳۰ سال آینده دو قدرت بزرگ بروز و ظهور خواهد یافت؛ یک قدرت آسیایی یا اوراسیایی شامل چین، هند، روسیه و ایران در قالب شانگهای و یک قدرت جهان اسلام مرکب از ۵۷ کشور اسلامی که می‌توانند به یک قطب قدرتی در جهان شوند.
ایران هم در شکل‌گیری قدرت جهان اسلام و هم در شکل‌گیری قدرت اوراسیایی مؤثر است؛ قدرت‌های آسیایی مانند چین و روسیه قدرت‌های زمینی هستند؛ اما ایران قدرتی است که دو هزار و ۷۰۰ کیلومتر ساحل دارد، حال اگر ما قدرت بری (خشکی) و بحری (دریایی) را به هم متصل کنیم، بدین شکل که به وسیله راه‌های ترانزیتی، شرق آسیا که هند و چین باشد را به مدیترانه یا با راه‌های جنوب به شمال، بندرعباس را به روسیه و اروپا وصل کنیم، این راه‌ها باعث می‌شود که وزن اثرگذاری اقتصادی ایران افزایش یابد.
توصیه به مقامات چینی و هندی
به برخی کشور‌های خاص مانند هند و چین که دارند راه‌های ترانزیتی خود را به کشور‌های جنوب خلیج فارس منتقل می‌کنند، توصیه می‌کنم بدانند که ایران در اتصال راه‌های ترانزیتی از امتیاز بالاتری برخوردار است؛ زیرا کشورمان قدرت منطقه‌ای با ثبات سیاسی است و از سوی دیگر زیرساخت‌های حمل و نقلی ایران فراهم است؛ زیرا در حال حاضر در بندرعباس راه‌آهن داریم و راه‌آهن چابهار هم تا دو سال آینده به بهره‌برداری می‌رسد؛ علاوه بر این، ایران از قدرت نظامی هم برخوردار است.
از این گذشته عبور از ایران مستلزم پرداخت حق ترانزیت به یک کشور است، اما با هر مسیر دیگری که بخواهند به مدیترانه برسند، مانند مسیری که اخیراً هندی‌ها در نظر گرفتند، به جهت عبور از امارات، عربستان، اردن و فلسطین اشغالی باید به این دولت‌ها، چند حق ترانزیت پرداخت کنند؛ البته در سیاست خارجی ایران، سیاست کریدور‌های اقتصادی یک استراتژی خاص را می‌طلبد که تا به حال رهبر معظم انقلاب اسلامی چندبار به دولت‌های مختلف تذکر داده‌اند.
انتهای پیام/ 231
