به گزارش خبرنگار حماسه و جهاد دفاع پرس، به مناسبت سالروز عملیات کربلای 5 برای شرح وقایع و اهداف این عملیات به گفت و گو با سرتیپ پاسدار یعقوب زهدی جانشین فرماندهی توپخانه سپاه در این عملیات پرداختیم که ماحصل گفت و گو را در ادامه بخوانید.
** علت توقف عملیات کربلای 4 چه بود؟
در یک نگاه میتوان گفت عملیات کربلای 5 ادامه عملیات کربلای 4 بود. در عملیات کربلای 4 ما از سه محور شلمچه، ام الرصاص، ابوالخصیب وارد شدیم که تنها در محور شلمچه موفق عمل کردیم. یگانهای لشکر 19 فجر و لشکر 57 ابوالفضل توانستند از دژ عبور و سنگرهای دشمن را منهدم کنند. البته در محور ابوالخصیب هم تا جاده ابوالخصیب پیشرویی کردند. ما تنها در محور مرکزی ام الرصاص به دلیل استقرار تیربار دشمن در آن تنگه، یگانها موافق نشدند از آنجا عبور کنند.
با محاسبههای صورت گرفته، به این نتیجه رسیدند که امید به موفقیت در این عملیات پایین است. بنابراین دستور توقف و عقب نشینی نیروها صادر شد. در اینجا جرقه عملیات کربلای 5 زده شد.
همزمان با دستورتوقف عملیات کربلای 4، محسن رضایی فرمانده کل سپاه رفیق دوست و رشید را به نمایندگی از خود به پایگاه هوایی امیدیه که محل استقرار آیت الله هاشمی رفسنجانی فرمانده قرارگاه مرکزی خاتم الانبیاء (ص) بود اعزام کرد تا به طور حضوری وضعیت عملیات را شرح دهند و مجوز انجام ادامه عملیات در شلمچه را اخذ کنند.
از طرف دیگر به فرماندهان نیز ابلاغ شد که بعد از نماز مغرب در مقر بعثت برای برگزاری جلسهای حضور یابند. در ابتدای این جلسه بحثهای مربوط به عملیات کربلای 4 مطرح شد و در آخر محسن رضایی اعلام کرد که میخواهیم عملیات را ادامه دهیم. زیرا راه شلمچه باز شده است و ما نباید غفلت کنیم.
در آن مقطع رژیم بعث عراق تبلیغات گستردهای از ناکامی ما در این عملیات انجام داد و ما از این تبلیغات به بهترین نحو استفاده کردیم. زیرا با سکوتمان این باور را به عراق دادیم که حرفش را قبول داریم در حالی که ما قصد ادامه عملیات را داشتیم. فرماندهان بر این عقیده بودند که اگر در این عملیات عدم فتح الفتوح داشته باشیم باعث تضعیف روحیه رزمندگان و مردم میشود. به همین جهت برخی از فرماندهها مخالف بودند.
آقای هاشمی صلاح دیدند که جلسه ای با شرکت کلیه فرماندهان قرارگاه ها ویگانها در حضور ایشان وفرمانده کل سپاه منعقد گردد وهمۀ نقطه نظرات ابراز شود تا تصمیم لازم اتخاذ گردد.
به همین جهت جلسهای 5 دی 65 در امیدیه اهواز با حضور آیت الله هاشمی رفسنجانی، رضایی و فرماندهان قرارگاهها و یگانها برگزار شد که تمام نقطه نظرات ابراز شود تا تصمیم لازم اتخاذ گردد. سرانجام پس از ارائه گزارشها ونقطه نظرات مقرر گردید که عملیات پیشنهادی سپاه در منطقۀ شلمچه ظرف ده روز آینده انجام گردد.
** چه شرایطی منجر به چنین تصمیمی شد که در فاصله 10 روز عملیات بعدی آغاز شود؟
با تجاربی که در عملیاتهای گذشته به دست آوردیم میدانستیم که در فصل زمستان در منطقه جنوب به دلیل آبگرفتگی زمین، زرهی دشمن قدرت مانور نداشت و همچنین هوای ابری نیز تحرک نیروی هوای دشمن را کم میکرد. از سوی دیگر اتکای رزمی ما به نیروی پیاده بود و در گرمای نیمه اول سال خوزستان کارائی آنان محدود میشد.
از سوی دیگر عدم فتح کربلای 4 کمی روحیه نیروها را تضعیف کرده بود و ما به یک عملیات موفقیت آمیز نیاز داشتیم.
دلیل دیگر آماده بودن حدود دویست گردان بسیجی در اختیار یگانهای رزم و پای کار بودن آنها بود. زیرا نیازی به جابجایی در مسافت زیاد نداشتند که زمان بر باشد.
رده های پشتیبانی مثل آماد، بهداری، مخابرات، پدافند هوائی و... به خصوص توپخانه آمادگی وحضور نسبی را در منطقۀ عملیاتی شلمچه داشتند وبا توجه به وجود خاکریزها وعوارض مصنوعی زیادی که از ابتدای جنگ در این منطقه ایجاد شده بود با تلاش مضاعف شبانه روزی می توانستند در زمان اندکی آمادۀ عملیات شوند.
در این مقطع زمانی جمهوری اسلامی ایران برای توقف جنگ از جانب ابرقدرتها ومجامع بین المللی تحت فشار بود و گذشت زمان به ضررنظام بود وبایستی عملیات قاطع وموثری را در اسرع وقت انجام می داد تا زمینۀ لازم را برای تحقق شرائط خود فراهم نماید.
از سوی دیگر رژیم بعث عراق که خود را در این عملیات پیروز میدانست نیمی از نیروهایش را به مرخصی فرستاده بود و ما از این فرصت باید استفاده میکردیم. اگر بلافاصله عملیات بعدی را آغاز نمیکردیم، باید به یک سال بعد موکول میشد. ممکن بود در این مدت دشمن استحکامات خود را در این منطقه بیشتر کند.
اصولا عملیات کربلای 5 دشوارترین، پیچیده ترین و تخصصی ترین عملیات طول جنگ بود.
** به چه علت عملیات در شلمچه انجام شد؟
حین عملیات کربلای 4، دژ واستحکامات دشمن در منطقۀ شلمچه که به تسخیر ناپذیری معروف شده بود و ما نمیتوانستیم در شلمچه عملیات انجام دهیم اما در این عملیات شلمچه مورد آسیب ورخنه قرار گرفت که راه کار مناسبی را برای انجام عملیات فراهم نمود و دشمن در زمان کوتاه قادر به ترمیم آن نبود.
با توجه به وجود خاکریزها وعوارض مصنوعی زیادی که از ابتدای جنگ در این منطقه ایجاد شده بود با تلاش مضاعف شبانه روزی می توانستند در زمان اندکی آمادۀ عملیات بشوند.
شلمچه یکی از مراکز ثقل جنگ و عرصۀ نبردهای متعدد در طول هشت سال دفاع مقدس بود.
عراق با ایجاد دژها واستحکامات وکانال ها ومیادین مین متعدد و پیچیده و انواع مختلف مواضع پدافندی مثل مثلثیها وهلالیها وهمچنین خطوط پدافندی لایه به لایه وعمیق، شلمچه را از منظر خودش غیرقابل عبور و تسخیر ناپذیر میدانست. حتی کانال زوجی را که کانال ماهیگیری را به اروند رود وصل میکند ودر عمق 15 کیلومتری مرز شلمچه قرار دارد با ایجاد سیم خاردار و میدان مین به خط پدافندی تبدیل کرده بود.
** ما با عملیات کربلای 4 و 5 چه هدفی را دنبال میکردیم؟
بصره دومین شهر عراق ومرکز نفتی وصنعتی وبندر تجاری مهم به شمار می رود و در طول جنگ، استراتژی ایران رسیدن به دروازه ها وکنترل آن شهر بوده تا با فشار به دشمن بعثی موجبات سقوط آن یا تسلیم به شرائط جمهوری اسلامی ایران برای پایان جنگ فراهم گردد.
** کدام قرارگاهها در این عملیات شرکت داشتند؟
قرارگاه کربلا، قرارگاه نجف، قرارگاه قدس، گردان مستقل 38 زرهی ذوالفقار، تیپ 20 زرهی رمضان تحت فرماندهی قرارگاه خاتم الانبیاء (ص) و توپخانۀ نیروی زمینی سپاه با 30 گردان توپخانه سازمانی خود و10 گردان توپخانه همچنین قرارگاه نوح با یگانهای سازمانی نیروی دریائی سپاه وتیپ توپخانه 56 یونس مسئولیت پدافند در فاو وتامین جناح جنوبی عملیات را به عهده داشتند. در این عملیات با وجود اینکه یک چهارم منطقه را در اختیار داشتیم ولی 40 گردان حدود 600 قبضه در اختیار توپخانه داشتیم. عراق هم حدود 50 گردان و نزدیک به 1000 قبضه در اختیار داشت.
پدافند هوایی هم در این عملیات با استفاده از ابتکار شهید ستاری و همچنین استتار در نخلستانهای کنار کارون توانستند حدود 40 هواپیمای دشمن را منهدم کنند. نخلستان کنار کارون کم پشت بود در آن عملیات به جهاد ماموریت دادند تا نخلهایی را از جزیره آبادان و مینو از ریشه درآورده و در آنجا بکارند.
** طرح مانور این عملیات به چه صورت بود؟
چند ساعت قبل از آغاز رسمی عملیات بخشی از نیروها از طرف خشکی و دریایی از طریق آبگرفتگی شمال شرقی کانال ماهیگیری به طرف خطوط دشمن حرکت کردند و منطقه پنج ضلعی در همان ساعات اولیه به تصرف نیروهای ما درآمد.
در روز دوم یگانهای قرارگاه قدس توانستند به غرب کانال ماهیگیری نفوذ کنند وقرارگاه نجف نیز در مرحله بعدی به جزیره بوارین وارد شد.دشمن با هجمۀ وسیع هوائی و استفاده از عامل شیمیائی سعی در کند کردن پیشروی رزمندگان اسلام وبه دست آوردن زمان برای انتقال یگانهای تقویتی بیشتری به منطقه را داشت.
پس از سه روز اول آفند نیروهای خودی پاتک های پی در پی دشمن شروع شد ودر طول بیش از یک ماه، عمدۀ یگانهای ارتش عراق در این پاتک ها بکارگیری شدند.
عدنان خیرالله وزیر دفاع عراق شخصا در قرارگاه سپاه سوم هدایت نیروها را به عهده داشت. وتاکید میکرد که با هرمیزان تلفات بایستی نیروهای ایران به شرق کانال ماهی عقب رانده شوند.
از ویژگیهای این عملیات استفادۀ گسترده و پرحجم از آتش توپخانه توسط هر دوطرف بود.توپخانه خودی نیز با اینکه زمین محدودی در اختیار داشت با استقرار بیش از 600 قبضه توپ آتش پرحجم ومتمرکزی را در محورهای پاتک دشمن اجرا میکرد بطوریکه در طول قریب د وماه عملیات، بیش از یک میلیون گلوله تیراندازی کرد.
** چه موفقیتهای در آن عملیات کسب کردیم؟
در این عملیات مستحکمترین خطوط دفاعی دشمن در منطقه شلمچه که با استحکامات دفاعی پوشانده شده بود از سوی رزمندگان شکسته شود و نیروها به دروازه بصره نزدیک شدند.
در این عملیات بیش از 150 کیلومتر مربع از خاک عراق به تصرف قوای ایران درآمد و پاسگاه های بوبیان، شلمچه، کوت سواری و خیّن در اختیار رزمندگان اسلام قرار گرفت. جزایر بوارین، فیاض و ام الطویل و شهرک دوعیجی، رودخانه دوعیجی و نهر جاسم و همچنین 14 کیلومتر از جاده شلمچه بصره و نیز 11 پاسگاه فرماندهی ارتش بعثی عراق نیز به کنترل قوای اسلام درآمد.
آسیب قابل توجهی به ارتش عراق وارد گردید بطوریکه استعدادی در حدود 55 تیپ تا حدود زیادی منهدم گردیده و به 870 دستگاه تانک، 180 قبضه توپخانه صحرایی و 1000 دستگاه خودرو آسیب وارد شد. و 30 هواپیمای دشمن آسیب دیده و 7 فروند بالگرد دشمن نیز ساقط شد. همچنین 230 دستگاه تانک، 20 قبضه توپ، 200 دستگاه خودرو و 100 دستگاه وسایل مهندسی و 100 قبضه توپ ضد هوایی به غنیمت در آمدو در این عملیات 2655 نظامی عراقی شامل چهل افسر ارشد و چهل افسر جزء و 600 درجه دار به اسارت در آمدند.و حدود 50000 نفر از نظامیان عراقی کشته و زخمی شدند.
** چند شهید و جانباز در عملیات کربلای 5 داشتیم؟
یادی کنیم از شهدایی همچون یوسف کابلی (تیپ 63 خاتم الانبیاء (ص)، هدایت پناه (توپخانه لشکر 32 انصار الحسین)، مظاهری (توپخانه لشکر 14 امام حسین (ع)، کریمی (تیپ 63 خاتم الانبیاء(ص) و دوازده هزار شهید این عملیات و حدود بیست هزار جانباز تقدیم اسلام نمودیم.
