مهترین اشارت قرآن کریم به حضرت زهرا(س)/ تایید امام صادق(ع) بر «مصحف» فاطمه اطهر(س)

به گزارش خبرنگار فرهنگ و هنر دفاع پرس، قرآن کریم اشارتی به اهل بیت پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه واله) داشته است که در این نوشتار به برخی از اشارت قرآن به حضرت زهرا علیه السلام میپردازیم.

حضرت زهرا علیها السلام در آیه تطهیر

یک روز که پیامبر گرامی صلی الله علیه واله در خانه اُمّ سلمه «رضوان الله علیها» حضور داشت امام حسن و امام حسین و پدر و مادر آن دو را کنار خود قرار داد و سپس ردای خویش را بر خویشتن و آنان پوشانید تا آن ها را از دیگر افراد خانواده و همسران خویش متمایز سازد. سپس دست خویش را از زیر ردا بیرون آوردو به سوی آسمان بالابُرد و چند بار گفت: «خدایا! این جمع، اهل بیت من هستند. پلیدی را از آنان دور و آن ها را کاملاً پیراته گردان.» اُمّ سلمه که این منظره را می نگریست و سخنان پیامبر را می شنید، پیش آمد تا زیر ردا وارد شود و گفت: «ای رسول خدا! آیا من نیز در زمرة شما هستم؟» حضرت دست او را گرفت و فرمود: «نه؛ اما تو در زمره نیک بختانی.»

در همین حال، فرشته وحی آیۀ تطهیر را بر رسول خدا نازل کرد: «جز این نیست که خداوند می خواهد شما اهل بیت را از پلیدی و گناه دور کند و شما را کاملاً پیراسته سازد.»

پس از نزول این آیه شریفه رسول خدا هر گاه برای نماز صبح رهسپار مسجد می شد، با عبور از کنار خانه فاطمه می فرمود: «ای اهل بیت! هنگام نماز است. خداوند می خواهد پلیدی را از شما اهل بیت دور کند و کاملاً شما را پیراسته گرداند.» ایشان این کار را تا شش یا هشت ماه ادامه داد. این آیه شریف بر عصمت اهل بیت و معصونیت آن ها از گناه و معصیت دلالت دارد؛ زیرا کلمه رِجس در این آیه به معنای گناه آمده و با واژه حصر «انّما» همراه شده که معنایش این است اراده خداوند تنها به این تعلق گرفته که گناه را از آنان دور و آن ها را از هر گونه آلودگی پیراسته گرداند. معنای حقیقی عصمت نیز همین است.

حضرت زهرا علیها السلام در آیه مودت

جابر روایت کرده است که عربی بیابان نشین به حضور پیامبر شرف یاب شد و گفت: «ای محمد! اسلام را بر من عرضه نما.» حضرت فرمود:«گواهی بده که معبودی جز خدای یکتا نیست و شریک ندارد و محمد بنده و فرستاده او است.» مرد عرب گفت: « در برابر آن از من درخواستی ندارید؟» رسول خدا صلی الله علیه و اله فرمود: «خیر. از تو درخواستی جز دوستی و محبت نزدیکان ندارم.»

گفت: «نزدیکان خودم یا نزدیکان شما؟»

ایشان فرمودند: «نزدیکان من.»

مرد گفت: «دستانتان را بدهید تا بر انجام این کار با شما پبمان ببندم. آن کس که محبت تو و نزدیکانت را در دل نداشته باشد، مورد لعت خدا قرار گیرد.» رسول خدا صلی الله علیه واله آمین گفت.

مجاهد، این دوستی و محبت را با ایمان آوردن به رسول خدا و پیروی از او و ارتباط با خویشاوندان وی شمرده و بن عباس آن را به دوستی نزدیکان پیامبر اکرم تفسیر کرده است.

زمخشری در تفسیر خود آورده است که وقتی آیه 23سوره شورا نازل شد، به رسول خدا گفتم: «آن از دسته از نزدیکان شما که دوستی و محبتشان بر ما واجب است، کیانند؟» فرمود: «علی و فاطمه و پسرانشان.»

حضرت زهرا علیها السلام در آیه مباهله

همه مسلمامان بر این باورند که پیامبر گرامی برای انجام مباهله جز پاره تنش زهرا، نوادگان و گل های رخشنده اش حسن و حسین و نیز برادرش علی علیه السلام که برای پیامبر به منزله هارون برای موسی بود، کسی را فرا نخواند. این افراد لزوماً مصدایق افراد یاد شده در آیه شریفه مباهله بودند. این سخن به هیچ وجه قابل انکار نیست و هر کس با تاریخ مسلمان آشنایی داشته باشد، به خوبی می داند آیه مباهله تنها درباره این افراد نازل شده است. رسول گرامی اسلام صلی الله علیه واله همراه همین افراد با مسحیان نجران که در پذیرش حقیقت سرسختی می کردند، به مباهله پرداخت و بر آنان پیروز گشت.

در آن زمان همسران رسول خدا در خانه هایشان حضور داشتند و ایشان هیچ یک از بانوان حتی عمه خود صفیه و دختر عمویش اُمِ هانی و هیچ یک از همسران خود یا همسران دیگر مهاجران و انصار را برای این کار فرانخواند. نیز جز حسنین علیها السلام هیچ یک از فرزندان بنی هاشم و فرزندان صحابه را نخواست و جز علی علیه السلام هیچ یک از نزدیکان و ایمان آوردگان سابق را نطلبید.

به گفته فخر رازی در تفسیرش، ایشان با ردایی سیاه و مویین برای انجام مباهله از منزل خارج شد.

پیامبرگرامی صلی الله علیه واله در حالی که حسین علیه السلام را در آغوش گرفته بود و دست حسن را در دست داشت و فاطمه پشت سرش و علی پشت سر فاطمه حرکت می کرد، راهی مکان مباهله شدند و به همراهانش فرمود: «هرگاه من دعا کردم، شما امین بگوید.» کشیش مسیحی نجران به یاران خود گفت: « من امروز چهره های را می بینم که اگر از خدا درخواست کنند تا کوهی را از جا برکند، خداوند دعایشان را مستجاب و آن کار را عملی خواهد ساخت. از این روز، به شما سفارش می کنم با اینان به مباهله نپردازید؛ زیرا همگی به هلاکت خواهید رسید و تا قیامت یک تن مسیحی بر روی زمین باقی نخواهد ماند.

فجر رازی پس از نقل قول این رویداد می گوید:« این آیه شریفه دلالت دارد که حسن و حسین فرزندان رسول خدا صلی الله علیه واله به شمار می آمدند؛ زیرا ایشان به مسیحیان وعده داد فرزندانش را برای مباهله فراخواند و حسن و حسین را فراخواند بنابراین، لزوماً این دو بزرگوار، فرزندان پیامبر گرامی هستند.

حضرت زهرا علیها السلام از نگاه پیامبر گرامی صلی الله علیه واله

فاطمه قلب و روح من در کالبدم می باشد.

خداوند با خشم فاطمه خشمگین و با رضایت او راضی و خشنود می شود.

فاطمه پاره تن من است. هر کسی او را بیازارد، من را آزرده و کسی که به او محبت ورزد، به من محبت روا داشته است.

فاطمه مهتر بانوان جهانیان است.

عایشه می گوید:«هر گاه فاطمه، خدمت رسول خدا صلی الله علیه واله رسید، حضرت به پا می خواست و دخترش را می بوسید و به او خوش آمد می گفت و دستش را می گرفت و در جای خود می نشاند. هر زمان پیامبر گرامی نزد فاطمه وارد می شد وی به احترم پدر به پا می خواست و او را می بوسید و دست مبارکش را می گرفت و در جای خود می نشاند. پیامبر صلی الله علیه و اله همواره راز خود را با زهرا علیها السلام در میان می گذاشت و در انجام کارها با او مشورت می کرد.

فاطمه بخشی از پیکر من است، آنچه او را ناراحت کند، مرا ناراحت کرده است و آنچه او را شادمان کرده است، مرا شادمان ساخته است.

در قیامت پیوند هر خویشاوندی قطع می شود جز خویشاوند نسبی و سببی من.

روزی رسول خدا صلی الله علیه واله در حالی که دست فاطمه را در دست داشت، از خانه خارج شد و فرمود

:«هر کس این دختر را شناخته به خوبی می داند وی کیست. آنکه نمی شناسد، بداند که وی فاطمه دختر محمد و پاره تنم و قلب و روح من در کالبدم می باشد. کسی که در صدد اذیت و آزار او بر آید، مرا آزرده و آن کس که مرا آزرده سازد، خدا را آزرده است.

می توان این سخنان را گواه و دلیل عصمت آن بانوی بزرگوار شمرد؛ زیرا خشم و رضایتش تنها برای خدا بوده است.

حضرت زهرا علیها السلام از دیدگاه امامان معصوم علیه السلام

فاطمه در نگاه امیرمومنان امام علی علیه السلام

پس از مراسم ازدواج حضرت زهرا با علی علیه السلام رسول خدا به دیدار نو عروس و داماد شتافت و از دختر عزیزش پرسید که دیدگاهش در مورد علی چیست؟ زهراعلیها السلام عرض کرد: «خیر بعل» علی بهترین همسر است. آنگاه رسول خدا دست علی را به آرامی گرفت و پرسید:«همسرت فاطمه را چگونه همسیری دیدی» در پاسخ عرض کرد: «فاطمه بهترین یاور در راه اطلاعت و بندگی خداست.

امام علی علیه السلام در آخرین روزها عمر همسر مهربانش، او را این چنین توصیف کرد می کند:«فاطمه جان! تو خدا شناس ترین، شایستع کردار ترین، پروا پیشته ترین، گرامی ترین و خداترس ترین انسان ها هستی و...

از امام محمدباقر علیه السلام روایت شده است:«فرمانبرداری از فاطمه بر همه آفریدگان اعم از جن و انس و پرندگان و وحوش و انبیاء و ملائک واجب است.

بدین سبب فاطمه را به این نام خواندند که آفریدگان از درک مقام او ناتوانند.

امام حسن عسکری علیه السلام در منزلت حضرت زهرا فرمودند:«ما حجت های خداوند بر آفریدگانش هستیم و فاطمه حجت خدا بر ماست.

حضرت ولی عصر عج الله تعالی فرجه در خصوص جایگاه حضرت زهرا می فرمایند:« برای من در دخت گرامی رسول خدا سرمش و الگویی نیکوست.

عصمت حضرت زهرا علیها السلام

از قرآن روایت می شود که فاطمه زهرا دارای مقام عصمت است. خداوند متعال در قرآن مجید می فرمایند:«خداوند فقط می خواهد پلیدی و گناه را از شما اهل بیت دور کند و کاملاً شما را پاک سازد. این آیه به صراحت بیان می دارد که اهل بیت معصوم و بی لغزش هستند و هیچ گناهی نمی کنند؛ چرا که کلمه «الرجس» دلالت بر عموم گناهان می کند و این آیه اهل بیت را، از تمام گناهان و لغزش ها تبرئه می کند و وقتی  انسان از منظر الهی از تمام گناهان و لغزش ها به دور باشد؛ بدون هیچ شک و شبه ای مدال پر افتخار عصمت را دارا خواهد بود.

در مورد شان نزول آیه هم در منابع حدیثی معتبر اهل سنت آمده که این آیه در شان فاطمه، علی و حسن و حسین علیه السلام نازل شده که ما به جهت اختصار به چند قول اشاره می کنیم. در کتاب در المنثور آمده است: ام سلمه همسر رسول خدا فرمود: پیامبر در خانه من بود، فاطمه زهرا در حالی که دست فرزندان خود را گرفته بود به همراه علی به خدمت پیامبر خدا آمدند. پیامبر حسن و حسین را در آغوش گرفت. آن گاه علی در سمت راست و فاطمه زهرا در سمت چپ ایشان نشستند. جبرییل نازل شد و آیه تطهیر را بر رسول خدا نازل کرد. در این هنگام پیامبر عبایی را که شب ها به روی خود می کشید برداشت و همه را زیر آن برد، سپس دست مبارک خویش را بیرون آورد و رو به سمت آسمان کرد و فرمود:«اللهم ان هولا اهل بیتی و خاصتی فاذهب عنهم الرجس و طهرهم تطهیرا» آن گاه من ام سلمه، با شنیدن این جمله آرزو کردم به جمع آن ها بچیوندم و صاحب این فضیلت گردم وقتی که گوشه عبا را بالا زدم تا وارد آن شوم پیامبر آن را کشید. عرضه داشتم:« ای رسول خدا من از اهل بیت تو نیستم؟ پیامبر فرمود:«تو زن نیکی هستی و از همسران پیامبری.»

ایمان و عبادت حضرت زهرا علیهم السلام

ارزش و اعتبار هر انسان، به ایمان وی به خدا بستگی دارد. پرستش خداوند، نردبان رسیدن به اوج و بلندی کمال انسانی به شمار می آید و پیامبران و اولیای خداوند به تناسب درجات ایمان و پرستش و عبادت خالصانه خود در دنیا، در بهشت جاودان خداوند در جایگاه صدق قرار دارند. همان گونه که دیدیم، در سوره مبارکه دهر، قرآن کریم گواه کمال اخلاص و بیمِ زهرای مرضیه از خداوند بزرگ و ایمان بسیار نیرومند او به خدا و روز جزاست. پیامبر گرامی نیز گواه ایمان آن بانوی دو جهان است؛ آنجا که فرمود:« خداوند دل و اعضای دخترم را عمیقاً سرشار از ایمان ساخته است و بدین سان او همواره در اطلاعت و فرمانبرداری خدا به سر می برد.

حسن بصصری می گوید:«میان این امت، فردی نیایشگرتر از فاطمه سراغ ندارم. وی به قدری به عبادت می ایستاد که پاهای مبارکش منورم می شد و از ترس خدا در نماز نَفَسَش به شماره می افتاد.»

علم حضرت زهرا علیها السلام

حارثه بن قدامه می گوید: سلمان از عمار روایت کرده که گفت: دوست داری خبری شگفت آور به تو بدهم؟ سلمان گفت: آری؛ نقل کن. عمار گفت: روزی شاهد بودم که علی بن ابی طالب علیه السلام بر فاطمه زهرا علیها السلام وارد شد. وقتی چشم زهرا به علی افتاد، او را صدا زد و گفت: «نزدیک بیا تا تو را از حوادث رخ داده و آنچه اکنون رخ می دهد و رویدادهایی که هنوز رخ نداده، تا قیامت و روز رستاخیز خبر دهم.» دیدم امیرمومنان به عقب برگشت و من نیز عقب رفتم آن گاه علی خدمت رسول خدا رسید. پیامبر گرامی به او فرمود:«ابوالحسن! نزدیک بیا.» وقتی امیرالمومنین علیه السلام نزدیک پیامبر رفت و در جای خود آرام گرفت، رسول خدا صلی الله علیه واله به وی فرمود:«تو سخن آغاز می کنی یا من سخن بگویم؟» علی علیه السلام گفت:«سخن شنیدن از شما دلپذیرتر است.» رسول خدا فرمود:« گویی دیدم بر فاطمه وارد شدی و او با تو چنین و چنان سخن گفت و تو از نزد وی بازگشتی و پیش من آمدی.»

علی علیه السلام گفت:«ای رسول خدا! آیا فاطمه نیز از نو ماست؟» پیامبر گرامی صلی الله علیه و اله فرمود: «مگر نمی دانستی؟» سپس علی به پاس این فضیلت سجده شکر به جا آورد.

مُصحف فاطمه زهرا علیها السلام

در حدیث صحیحی که مرحوم کلینی در اصول کافی از امام صادق علیه السلام نقل کرده است، آن حضرت می فرماید: «زهرا علیها السلام پس از رسول خدا، هفتاد و پنج روز بیشتر زنده نبود و به سبب فقدان رسول الله بسیار محزون بود؛ از این رو جبرئیل به نزد ایشان می آمد و علاوه بر تسلی، حضرت را از جایگاه رسول و اخبار آینده آگاه می کرد و از آنچه به ذریه ایشان خواهد رسید، خبر می داد و علی هم همه آنها را می نوشت که آن را مصحف فاطمه نامیدند.»

در منابع شیعه، درباره «مصحف فاطمه» چنین تعبیری شده است: «مصحف فیه مثل قرآنکم هذا ثلاث مرات والله ما فیه من قرآنکم حرف واحد.» این مصحف سه برابر قرآن شما است؛ اما به خدا سوگند! یک حرف از قرآنتان در آن نیست.

نیز آمده است:«عندنا مصحف فاطمه اما والله ما فیه حرف من القرآن و اکنه املا رسول الله صلی الله علیه واله.»: مصحف فاطمه نزد ماست. به خدا سوگند! یک حرف از قرآن در آن نیست. هر چه در او هست، پیامبر املا نموده و علی نوشته است.

استاد توفیق ابوعلم با بیان این نکته می گوید: فاطمه زاهرا علیها السلام روایات بسیاری را از پدر بزرگوارش از طریق شنیدن دریافت کرد. نیز رسول خدا دستور می داد تا برخی روایات را برای دخت گرامی اش به نگارش در آوردند. امام حسن و امام حسین و پدر بزرگوارشان علی علیه السلام و نواده اش فاطمه دختر امام حسین علیه السلام به طریق مرسل، و عایشه و ام سلمه و انس بن مالک و سلمی ام رافع، از فاطمه اطهر حدیث دریافت کرده اند. احاطه و آگاهی وی به بسیاری از علوم قرآن و آشنایی به احکام و دستورات آیین های گذشته، وی را در فراگیری و تعلیم حدیث یاری می داد.

او خواند و نوشتن می دانست و خداوند او را با علم و دانش، از دیگران متمایز و برتر ساخت. پدر بزرگوارش رسول خدا صلی الله علیه واله صحفی برای او املا فرمود تا از آنها در امور دینی خود بهره یابد و در کارهای دنیایی اش رهنمون گیرد. فاطمه زهرا علیها السلام از اهل بیتی به شمار می آمد که از خدا پروا پیشه کردند و خداوند به آنان علم و دانش ارزانی داشت.