گروه سیاسی دفاع‌پرس، در دیدار اخیر کارگزاران حج با رهبر معظم انقلاب اسلامی امام خامنه‌ای، یکی از کلیدی‌ترین محور‌های سخنان ایشان، تأکید بر نقش بنیادین حج در تحقق وحدت امت اسلامی بود؛ موضوعی که به‌رغم اهمیت راهبردی آن، در سیاست‌ها و گفتار‌های رسمی بسیاری از دولت‌های اسلامی نادیده گرفته می‌شود اما رهبر معظم انقلاب اسلامی با استناد به آیه شریفه «لِیَشْهَدُوا مَنَافِعَ لَهُمْ» (حج: ۲۸) تصریح کردند که امروز، بزرگ‌ترین منفعت مسلمانان در بستر حج، تحقق و تحکیم وحدت اسلامی است. این برداشت نه‌تنها نگاهی حیاتی به فلسفه حج دارد، بلکه نشانگر نوعی فهم تمدنی و راهبردی از نقش این فریضه در ساخت نظم مطلوب اسلامی است.
ایشان با تکیه بر واژه «منافع» در آیه مزبور، نشان دادند که قرآن، حج را نه فقط یک عبادت فردی و مناسکی، بلکه بستری اجتماعی و سیاسی برای بازیابی منافع واقعی مسلمانان می‌دانند. لذا برخلاف برداشت سطحی و رایجی که «منافع» را صرفاً در قالب دادوستد اقتصادی تفسیر می‌کند، رهبری با نگاه راهبردی‌تر، منفعت اصلی امروز امت را در هم‌افزایی، هماهنگی و اتحاد میان ملت‌های مسلمان معرفی کردند. در واقع تأکید ایشان بر این بود که اگر وحدت اسلامی برقرار بود، فجایعی، چون جنگ غزه، محاصره مردم فلسطین و فاجعه انسانی در یمن رخ نمی‌داد. این تحلیل، حج را به صحنه‌ای برای واکاوی چرایی ناتوانی جهان اسلام در برابر سلطه بیگانگان و بحران‌های داخلی بدل می‌سازد.
در این چارچوب، می‌توان بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در بستر یک نگاه ژئواستراتژیک به جهان اسلام تحلیل کرد چون امروز، کشور‌های اسلامی به‌رغم اشتراک‌های بسیار دینی، تاریخی و فرهنگی، درگیر گسل‌هایی عمیق از حیث سیاسی، قومی و فرقه‌ای هستند. از خلیج فارس تا شاخ آفریقا، از آسیای جنوب‌غربی تا شمال آفریقا، مجموعه‌ای از منازعات نیابتی و رقابت‌های قدرت، جهان اسلام را به فضایی شکننده تبدیل کرده است. در چنین شرایطی، حج به‌عنوان تنها پدیده‌ای که حضور مسلمانان از ده‌ها ملیت و قومیت را در یک زمان و مکان ممکن می‌سازد، ظرفیتی بی‌بدیل برای ترمیم این شکاف‌ها دارد. اما این ظرفیت، در عمل اغلب مغفول مانده یا در چارچوب‌های نمادین و غیرسیاسی محدود شده است.
تفسیر ایشان از آیه «لِیَشْهَدُوا مَنَافِعَ لَهُمْ»، حج را از یک آئین مناسکی، به پروژه‌ای تمدنی بدل می‌سازد. این تفسیر، تداوم سنتی است که متفکرانی، چون سید جمال‌الدین اسدآبادی و امام خمینی (ره) در دوره معاصر بنیان نهادند. برای نمونه، اسدآبادی در سفرنامه‌های خود از حج، بر امکان سیاسی این مناسک برای شکل‌گیری نوعی «کنفرانس دائمی ملت اسلام» تأکید می‌کرد. امام خمینی نیز بار‌ها در پیام‌های حج خود، آن را صحنه‌ای برای اتحاد در برابر آمریکا و رژیم صهیونیستی معرفی کردند. لذا رهبر معظم انقلاب اسلامی امروز نیز با زبانی تازه و با تأکید بر «هم‌افزایی و امنیت‌آفرینی» حج، این سنت را ادامه داده‌اند.
از سوی دیگر، تحلیل رهبر معظم انقلاب اسلامی از مسئله وحدت اسلامی، تنها در سطح عاطفی یا اخلاقی متوقف نمی‌ماند، بلکه پیامد‌های عینی سیاسی و اقتصادی آن را نیز برجسته می‌سازد. ایشان تأکید می‌کنند که با تحقق وحدت، امکان همکاری‌های اقتصادی، دفاعی، علمی و فناوری میان کشور‌های اسلامی فراهم می‌شود؛ در حالی‌که امروز بسیاری از این کشور‌ها به‌طور جداگانه و بعضاً متعارض، تحت سلطه یا نفوذ قدرت‌های جهانی هستند. به عبارتی، وحدت اسلامی در نگاه ایشان نه‌فقط یک ضرورت دینی، بلکه راهبردی برای بازگشت به استقلال، پیشرفت و کرامت جمعی جهان اسلام است.
همچنین رهبر معظم انقلاب اسلامی به‌درستی به این نکته اشاره کردند که نبود وحدت، زمینه را برای سلطه بیگانگان فراهم کرده است. تجربه تاریخی استعمار در قرون ۱۹ و ۲۰ و سپس سلطه‌گری‌های آمریکا و متحدانش در قرن ۲۱، همگی مبتنی بر تفرقه‌اندازی میان مسلمانان و بهره‌برداری از شکاف‌های درون‌اسلامی بوده است. سیاست «تفرقه بینداز و حکومت کن» هنوز نیز یکی از راهبرد‌های اصلی قدرت‌های جهانی در قبال منطقه غرب آسیاست. از همین رو، نگاه راهبردی به حج، نه صرفاً نگاه عبادی، بلکه می‌تواند بستری برای بازسازی قدرت جمعی امت اسلامی و مقابله با این استراتژی سلطه باشد.
در نهایت، سخنان روز گذشته رهبر معظم انقلاب اسلامی را باید به‌مثابه نوعی هشدار و در عین حال دعوت تلقی کرد: هشدار نسبت به ادامه روند تفرقه و تنش در میان مسلمانان که پیامد‌های آن در چهره ویران‌شده غزه، محاصره یمن و ناامنی‌های مستمر در بسیاری از کشور‌های اسلامی قابل مشاهده است؛ و دعوت به بازنگری در کارکرد‌های حج و تبدیل آن به فرصتی واقعی برای هم‌اندیشی، تصمیم‌سازی و اقدام جمعی در مسیر عزت و استقلال امت.
انتهای پیام/۳۸۱
