به گزارش خبرنگار حماسه و جهاد دفاع‌پرس، دفاع مقدس را می‌توان با زاویه نگاه‌های مختلف که وجود داشته، بررسی و بیان کرد. نوع نگاه نیروهای رکن دو ارتش، نیروهای سپاه در سطخ سپاه شهرها یا در سطح قرارگاه‌ها، نیروهای ژاندامری، نیروهای جهاد سازندگی، ساکنان شهرها و روستاهای جنگ زده، نیروهای نظامی و... به این موضوع بسیار متفاوت است. امروز فقدان روایت جامع احساس می‌شود. بر این اساس با استناد به کتاب «آن‌سوی خط؛ دفاع مقدس به روایت دشمن» نوشته «محمدامین پوررکنی» از زاویه نگاه نویسنده و مجموعه سفارش دهنده به بیان اتفاقات پنج روز اول جنگ آن هم با گزینش و نوع نگاهی که در نویسنده و مرکز سافرش دهنده کتاب بوده می‌پردازیم و در پایان نقدی بر آن خواهیم داشت.
پنج روز اول جنگ تحمیلی
«صدام این جنگ را «یوم الرّعد» نام نهاد، اما در کشور ما به «دفاع مقدس» لقب گرفت، دفاعی که ۲۸۸۷ روز طی هشت سال در وسعتی به طول ۱۳۵۲ کیلومتر انجام گرفت. در واقع شروع یک جنایت تاریخی توسط دولت‌های مختلف علیه ایران بود. هر ساله یک هفته سالروز آغاز این تجاوز با گرامیداشت حماسه‌های رزمندگان اسلام و شرح دلایل قدرت‌های استکباری برای تحمیل این جنگ و دفاع همه جانبه ملت ایران گرامی داشته می‌شود.
این جنگ هشت سال به طول می‌انجامد، اما در نهایت دشمن بعثی نمی‌تواند وجبی از خاک ایران را تصاحب کند. طی آن هزار روز، نبرد فعال صورت گرفت که ۷۹۳ روز حمله از سوی رزمندگان اسلام و ۲۰۷ روز از سوی ارتش متجاوز بعثی در طول جنگ، شمار ۳۸۱ هزار و ۶۸ نفر از نیروهای دشمن کشته یا زخمی شدند و ۷۲ هزار نفر به اسارت نیروهای اسلام درآمدند.
دشمن بعثی از همان نخستین ساعات تجاوز به حریم جمهوری اسلامی ایران مناطق مسکونی و مراکز غیر نظامی را هدف قرار داد تا بتواند از این طریق دولت ایران را مجبور به پذیرش خواسته‌های خود کند. روزشمار روزهای ابتدایی جنگ که هر ساله آن را با نام هفته دفاع مقدس گرامی می‌داریم، به شرح زیر است:
روز اوّل
روز ۳۱ شهریورماه سال [۱۳۵۹]در حالی که فقط ۱۹ ماه و ۱۸ روز از پیروزی انقلاب اسلامی می‌گذشت، رژیم بعث عراق جنگ زمینی، هوایی و دریایی علیه کشور را به بهانه پایبند نبودن ایران به قرارداد الجزایر به شکل رسمی شروع کرد. «صدام حسین» رئیس جمهور وقت عراق که در توهم یک هفته‌ای جنگ تا پیروزی نهایی به سر می‌برد، این نبرد نابرابر را آغاز کرد، اما نمی‌دانست که مردم شجاع و غیور ایران از همه گروه‌های نظامی و غیرنظامی با تمام توان و قوا به میدان می‌آیند.
۳۱ شهریور، در واقع شروع رسمی جنگ بود، اما خیلی قبل‌تر شواهد و تحرکات عراق نشان از یک جنگ قریب الوقوع می‌داد. رژیم بعث عراق قبل از شروع حملات گسترده خود بیش از ۱۵ ماه عملیات نامنظم علیه کشورمان انجام داد. به همین جهت اولین دستورالعمل گسترش ارتش جمهوری اسلامی ایران در تاریخ ۲۷ آبان ماه سال [۵۸]در ارتباط با بحران مرزی در غرب و جنوب غربی کشور صادر شد.
ارتش عراق در ساعت ۱۳:۳۰ روز ۳۱ شهریورماه با وارد کردن ۱۹۲ فروند جنگنده، ۱۲ لشکر مجهز پیاده و زرهی و ۳۰ تیپ مستقل خود در استان‌های کرمانشاه، ایلام و خوزستان جبهه‌ای به طول ۱۲۰۰ کیلومتر را گشود و این در حالی بود که تنها لشکر ۱۸ زرهی، لشکر ۹۲ زرهی تیپ ۸۴ پیاده خرم آباد و تیپ ۳۷ زرهی را در مقابل خود داشت که استعداد کل این یگان‌ها کمتر از ۵۰ درصد بود. در پی حمله هوایی دشمن در ۳۱ شهریور، نیروی هوایی ایران بزرگ‌ترین عملیات هوایی خود را علیه عراق انجام داد.
آیت الله خامنه‌ای، نماینده امام در شورای عالی دفاع، صبح این روز ضمن گزارشی به مجلس اظهار داشتند که نیروهای هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران از صبح حدود ۱۵ مرکز مهم نظامی عراق از جمله جنوب بغداد و شهر موصل را هدف قرار داد. در این عملیات ۱۴۰ هواپیما مأموریت داشتند که تقریباً همگی به سلامت برگشته‌اند و از چند فروند اطلاعی در دست نیست.
از بعد از ظهر ۳۱ شهریور که حملات هوایی عراق شروع شد تا نیمه شب، ۱۰ میگ عراقی سرنگون شد و یک فانتوم از ایران آسیب دید و برنگشت. یکی دو ساعت بعد از حمله عراقی‌ها، حملات هوایی ایران شروع شد.
روز دوم
اول مهرماه سال [۱۳۵۹] مصادف با دومین روز از جنگ تحمیلی هشت ساله رژیم بعث عراق علیه کشور جمهوری اسلامی ایران است. در این روز اتفاق‌ها و حمله‌های تخریب کننده‌ای وقوع یافت که مهم‌ترین اتفاق دومین روز از پاییز آن سال، عملیات پرافتخار نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران علیه دشمن متجاوز با نام «کمان ۹۹» بود.
در این روز، صدام در مصاحبه‌ای که در یکی از مناطق اشغالی جنوب کشور داشت، به سؤالات خبرنگاران پاسخ داد و با خیالی واهی گفت: «بقیه سؤالات را حداکثر یک هفته دیگر در مصاحبه بعدی در تهران پاسخ خواهم داد!
در دومین روز حمله، دشمن پیشروی در خاک ایران را آغاز کرد. لشکر ۹۲ زرهی اهواز گزارش داد «حدود ۲۰۰ تانک عراقی از شلمچه عبور کرد و به ۶ کیلومتری خرمشهر رسید. شهر زیر آتش شدید قرار دارد، به طوری که حدود ۱۰۰ نفر شهید و مجروح شده‌اند.»
نخستین طرح جنگی ایران، کمان ۹۹ بود که نیروی هوایی ارتش ایران روی میز گذاشت تا جواب حمله هوایی عراق را داده باشد. سحر اوّل مهر هواپیما‌های اف ۱۴ ایران فضای مرز هوایی ایران را از ارومیه تا جزیره خارک پوشش می‌دادند. بعد هواپیما‌های شکاری اف ۱۴ و اف ۵ پرواز می‌کردند و هدف‌هایشان در خاک عراق را به آتش می‌کشیدند.
صبح اول مهر ۱۵۰ جنگنده ایرانی در آسمان شهرهای عراق به پرواز درآمدند بربری، دلحامد و زنجانی از خلبانانی بودند که تأسیسات نفتی اربیل، موصل و کرکوک را به آتش کشیدند. برخی هم به نیروی دریایی عراق در خلیج فارس حمله کردند و برخی به تأسیسات بغداد و بصره.
روز سوم
سومین روز از جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق علیه ایران در حالی شروع شد که حملات زمینی و هوایی عراق افزایش یافته بود. در این میان مردم میمک ایلام با رشادت و دلاوری اولین گروه از نیروهای عراقی را به اسارت گرفتند.
دوم مهرماه سال [۱۳۵۹]، سومین روز جنگ تحمیل شده و ناجوانمردانه رژیم بعث عراق علیه کشورمان بود که در این روز حوادث مختلفی روی داد و بعضی از شهرهای جنوبی و غرب کشور محاصره شدند و در آستانه اشغال شدن قرار گرفتند، دوم مهرماهی که خبر‌های خوبی به گوش نمی‌رسید، زیرا دشمن متجاوز تمام توان و قدرت خود را به مرحله اجرا درآورده بود تا انقلاب نوپای ایران را زمین‌گیر کند.
روز دوم مهرماه به دانشکده افسری نیروی زمینی دستور داده شد که با تشکیل گردان‌های رزمی به خوزستان اعزام شوند. تعداد ۷۳۱ دانشجو، ۴۱ افسر و ۲۴ درجه دار در سه گردان سازماندهی و به جنگ افزار‌های انفرادی تیربار و آرپی جی ۷ مجهز و آماده می‌شوند که در تاریخ سوم مهرماه از راه هوایی به اهواز اعزام شوند. با وجود افزایش فشار‌های زمینی و هوایی دشمن و به کارگیری یگان‌های زرهی، به دلیل مقاومت نیروهای نظامی و مردمی، تلاش دشمن برای اشغال خرمشهر، محاصره آبادان و نزدیکی به اهواز ناکام ماند.
روز چهارم:
در سوم مهرماه سال [۱۳۵۹]، چهارمین روز از جنگ تحمیلی، بعضی از شهرهای جنوبی و جنوب غرب کشور در محاصره و آستانه سقوط قرار گرفتند. اما در این میان مردم مقاوم شهرها و عشایر بسیجی با سلاح و امکانات کم، مقابل دشمن مقاومت کردند.
روز چهارم جنگ در حالی شروع شده بود که اختلاف‌ها در چگونگی ادامه جنگ و به کارگیری نیرو‌ها بالا گرفته بود. بنی صدر بر استفاده از ارتش و انجام عملیات کلاسیک تأکید داشت و تلاش می‌کرد خود را تنها حامی ارتش معرفی کند و از این طریق موقعیت خود را در داخل کشور تثبیت کند. در مقابل نظریه‌های او نیروهای خط امام، جنگ‌ها و جنگ افزار‌های کلاسیک را کافی نمی‌دانستند و خواهان استفاده از شیوه‌های انقلابی و نیروهای مردمی علیه عراق بودند. از طرف دیگر هم استراتژی جنگ سریع عراق نیز آثار شکست خود را کم کم نشان می‌داد و رژیم بعث که در طی سه روز گذشته به اهداف خود نرسیده بود و یک جنگ طولانی را پیش روی خود می‌دید تلاش‌های گسترده جهت دریافت سلاح از شوروی و فرانسه می‌کرد. به همین خاطر طارق عزیز پس از دیدار از مسکو، بلافاصله برای ملاقات با «ژیسکار دستن» وارد فرانسه شد.
در چهارمین روز از جنگ، تهاجم نیروهای زمینی عراق به خرمشهر و آبادان با آتش شدید توپخانه شروع شد. شدت آتش توپخانه به حدی بود که یکی از فرماندهان حاضر در منطقه اعلام کرده بود که اگر با حملات هوایی ارتش توپخانه دشمن خاموش نشود، در مدت چند ساعت خرمشهر با خاک یکسان می‌شود. ۵۰ تانک که از اوایل صبح تا ۷۸ کیلومتری خرمشهر رسیده بودند توسط هواپیما‌های نیروی هوایی بمباران شده بودند.
روز پنجم
چهارم مهرماه سال ۵۹، پنجمین روز از تجاوز رژیم بعثی و ویرانگر عراق به میهن عزیز و انقلابی بود. در طی چهار روز گذشته، بعضی شهرهای جنوبی کشور مثل خرمشهر و آبادان و شهرهای غربی همچون سرپل ذهاب و قصرشیرین در آستانه سقوط قرار گرفتند و شهرهای دیگر استان خوزستان، کرمانشاه و ایلام مورد هجوم حملات سنگین هوایی و زمینی نیروهای دشمن قرار گرفته بودند. شهرهای ساحلی جنوب کشور نیز زیر حملات هوایی هواپیما‌های دشمن بودند. در همین چند روز نیروهای زمینی، هوایی و دریایی ارتش و نیروهای سپاه و مردم بسیجی کشور با تمام قوا مقابل بعثی‌ها ایستادگی و دفاع کردند. نیروهای هوایی ارتش نیز تأسیسات نفتی و مناطق مهمی از عراق را بمباران کردند، اما کمبود سلاح و مهمات در این چند روز به چشم میخورد ولی این مسئله باعث سست شدن اراده غیورمردان ایران نبود.
در روز پنجم جنگ علاوه بر درگیری‌ها و حملات زمینی، حملات هوایی بسیاری نیز رخ داده بود. در همین روز در تهران یک میگ عراقی به پالایشگاه تهران حمله کرده بود که خساراتی نداشت و هواپیمای دشمن مورد اصابت قرار گرفت و نزدیک کهریزک سقوط کرده بود. در بوشهر نیروی هوایی دو میگ عراقی را سرنگون کرده بودند. در خارک یک میگ و دو هواپیمای متجاوز سرنگون شدند. بعد از ظهر همین روز هواپیما‌های دشمن، بخشی از تأسیسات مجتمع پتروشیمی بندر امام خمینی ره را آتش زده بودند. در آبادان حملات هوایی دشمن ادامه داشته و بخشی از تأسیسات نفتی مورد هدف قرار گرفته بود. در اهواز مارون ۱ و ۲ بمباران و یک میگ عراقی سقوط کرده بود. دو میگ که هدف آنها بمباران پایگاه وحدتی دزفول بود توسط تیربار‌های پایگاه سرنگون شده بودند. دو میگ، پالایشگاه کرمانشاه را بمباران کرده بودند. اطراف کاشان نیز بمباران شد که خساراتی نداشته است. یک میگ دشمن نیز در قم سقوط کرده بود.»
نقدی کوتاه بر روایت کتاب
جدای از آنچه که در این کتاب آمده، نباید درگیری در بندر خرمشهر، شهر خرمشهر و درگیری در شهرهای مرزی استان‌های خوزستان، ایلام و کرمانشاه و درگیری با ضد انقلاب در کرمانشاه، کردستان و آذربایجان غربی را فراموش کرد. در واقع گزارشات این کتاب بر اساس گزارشات جنگ ارتش جمهوری اسلامی ایران تنظیم شده، نگاه کمی به مقاومت مردمی داشته و تحرکات نیروی‌های سپاه و ژاندارمری را در نظر نگرفته است. از این جهت هرچند نمی‌تواند مرجع اسنادی دقیقی قرار بگیرد، اما می‌تواند بخشی از تاریخ را بصورت گزیده شده روایت کند.
بنظر می‌رسد از این جهت هنوز مرجع دقیقی به عنوان اصلی‌ترین منبع روایت شروع دفاع‌مقدس در کشور وجود ندارد و لزوم تجمیع اسناد و کتب مختلف در مراکز اسنادی سپاه، ارتش، بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس و مقاومت و مرکز اسناد انقلاب اسلامی و... ایجاد نشده و برای این منظور یک عزم انقلابی در نهادهای مربوطه نیاز است. در این حوزه شاید آثار مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس ستودنی باشد، اما باز هم بواسطه غافلگیری در شروع جنگ مجموعه اسناد و مباحث این مرز هم در رباطه با شروع جنگ دچار نقص‌های فراوان است.
بر این اساس شاید لازم باشد به عنوان یک پروژه ویژه با مدیریت و راهبری یکی از مراکز مربوطه تاریخ نگاری شروع دفاع قمدس از همه ابعاد و زوایا انجام پذیرد، چراکه همه آنچه که تاکنون وجود دارد از برخی از ابعاد غفلت کرده و نیامزند تکمیل و حتی تصحیح هم باشد.
انتهای پیام/ 119
