به گزارش گروه فرهنگ دفاع‌پرس، قطب‌الدین صادقی، پیشکسوت تئاتر، سینما و تلویزیون در نشست «سبک و نگاه تازه در کار با شاهنامه» که همزمان با دومین جشنوارۀ ملی تئاتر اقتباس در تالار شیخ بهایی شاهین شهر برگزار شد، اظهار کرد: اقتباس یعنی نویسنده براساس متونی که از پیش نوشته شده است اثر جدید بنویسید. مرجع اصلی اقتباس، یک اثر درخشان و بزرگ است. ما باید بدانیم تاریخ چیست و شرایط تاریخی باید محیا باشد تا اتفاقی رخ دهد، وقتی چنین شود مولف حرف دوران خود را خواهد زد.
پیشکسوت تئاتر، سینما و تلویزیون با تأکید بر اینکه اقتباس دارای منشأ است، افزود: نمایشنامه آنتیگون اثر سوفوکل بعد از دو هزار و ۶۰۰ سال هنوزهم جذاب است. ۱۶ نویسنده در ۱۶ کشور و ۱۶ دوره، این قصه را بازنویسی کرده و هیچ یک حرف سوفوکل را تکرار نکرده‌اند و حرف دیگری زدند، چراکه نمایش، یک موضوع واحد ندارد. ما نیز از زمان فردوست تاکنون، هزارسال فاصله داریم و چگونه این هزار سال را نمی‌بینیم؟! حرکت فردوسی و شاهنامه بی نظیر و ستایش از او بجاست، اما باید حرف خود را بزنیم. فردوسی در دوره‌ای زیست که جنگ‌های فئودالی در حال پایان بود، جنگ‌هایی که حماقت محض بودند و می‌کشت و می‌سوزاند و آرامش وجود نداشت.
وی ادامه داد: شکسپیر نیز در آثار خود نشان داده که ما برای رسیدن به آرامش در دوره رنسانس باید به صلح و ثبات برسیم و راه حل سیاسی این است که یک حکومت مرکزی ایجاد کنیم. به گمان تاریخ نویسان، شکسپیر از سایر هم دوره‌ای‌های خود هزارسال جلوتر است. درواقع شکسپیر در چهارصد سال پیش، مترقی‌ترین انسان اروپاست؛ اما شکسپیر در دوره خود مترقی است و نه اکنون و به همین دلیل اگر شکسپیر را چنان که بود اجرا کنید ارتجاعی هستید. اینجاست که شکسپیر اهمیت بسیاری دارد.
داور نهایی دومین جشنوارۀ ملی تئاتر اقتباس در دو بخش نمایش صحنه‌ای و نمایش در فضای باز تصریح کرد: آنچه ما را به ارائه برداشت تازه محکوم می‌کند تاریخ است. نمی‌توان فاصله هزارساله خود با فردوسی را انکار کرد، فردوسی در دوره خود مترقی است و او را در شرایط خودش باید دید و ستایش کرد، اما فردوسی در دورۀ امروز با بسیاری از تعاریف مدرن همخوانی ندارد. ضرورت اقتباس نیز این است که باید مفاهیم را متناسب با نیاز‌های زمانه، نو کرد. این آثار صد‌ها نکته ارزشمند در خود دارند که باید از آنها اقتباس کرد.
صادقی افزود: آزادی فکری، اقتباس نیست، اقتباس باید براساس یک کتاب بزرگ باشد و حرف این است که ارتباط ما با گذشته نباید قطع شود. ریشه‌ها را نباید از دست داد؛ این به معنای تسلیم شدن در برابر گذشته نیست بلکه نشانه آگاهی است، از گذشته باید آموخت.
این کارگردان، نویسنده و نمایشنامه‌نویس با بیان اینکه ایران دارای فرهنگ نمایشی نیست بلکه دارای زبان فرهنگی غالب بسیار بزرگی به نام شعر است و باید از این ذخیره ارزشمند استفاده کرد، اضافه کرد: آخرین سبک، بهترین سبک نیست. نسبت به داشته‌های خود بی اعتنا نباشید. نگذارید شما را فراموش کنند یکی از این راه‌ها اقتباس است.
وی به سخنی از «آنتونی گیدِنز» دربارۀ هویت اشاره کرد و توضیح داد: برای حفظ هویت و به گفتۀ این جامعه‌شناس، اول از همه باید داشته‌های خود را دسته‌بندی کرد، یعنی باید مشخص کرد که چه چیز‌هایی دارید؟ در گذشته چه کرده‌اید؟ چه چیزی آفریده‌اید؟ از چه تکنیک‌ها و روش‌هایی استفاده کرده‌اید؟ و چه محتوایی تولید کردید؟ یعنی باید بدانید صاحبِ چه گذشته‌ای هستید و در این گذشته چه چیز‌هایی وجود داشته است؟ سپس لازم است آنها را شناسایی و دسته‌بندی کنید.
این کارگردان، نویسنده و نمایشنامه‌نویس ادامه داد: «گیدِنز» نکتۀ دوم برای حفظ هویت را تولید دانسته است؛ او اشاره کرده که شناساییِ گذشته به‌تنهایی کافی نیست و باید آن را بسط داده و تولید کنید و تولیداتِ شما در راستای داشته‌های گذشته باشد. ضمن اینکه سومین و مهم‌ترین موضوع از نگاه این جامعه‌شناس برای حفظ هویت، تداوم است؛ به این معنا که تولیدات باید مداومت داشته و پشت‌سرهم مانند یک جریان سیال و پیوسته انجام شوند.
صادقی گفت: هگل درخصوص زیبایی شناسی بیان کرده که اولین ژانری که در تاریخ بشر وجود دارد حماسه است و تمام حماسه‌های بزرگ متعلق به بامداد تمدن است. درام طبق تعریف هگل فقط جنگ انسان با جهان بیرون نیست بلکه جنگ انسان با جهان خود نیز هست در غیر اینصورت درام نیست. حماسه، جنگ انسان با جهان بیرون است. صادقی سپس این پرسش را مطرح کرد: چگونه می‌توان آن را دراماتیزه کرد؟
این پیشکسوت تئاتر سینما و تلویزیون با اشاره به شاهنامه ابومنصوری که فردوسی نیز شاهنامۀ خود را براساس آن سروده است، تصریح کرد: منظور از خراسان در شاهنامه تاریخ کل ایران است، تمام جغرافیای شاهنامه، طوس است و فردوسی تاریخ ایران را با جغرافیای خود تعریف کرده است.
صادقی با تأکید براینکه حماسه فاقد احساسات است، گفت: موضوع رستم و سهراب در شاهنامه موضوع دفاع از خاک است، حرف حماسه دفاع از آب و خاک است یعنی به هیچ دشمنی رحم نکن حتی اگر پسرت باشد. پیام شاهنامه و پیام اصلی فردوسی این است و اصل، وطن و خاک است. هدف از خلق رستم و سهراب از دید حماسه، حمایت از وطن و خاک است.
داور نهایی دومین جشنوارۀ ملی تئاتر اقتباس در دو بخش نمایش صحنه‌ای و نمایش در فضای باز ادامه داد: هنر، دو‌چیز است؛ پیام و ارتباط. هیچ هنرمندی نیست که پیامی نداشته باشد. ارتباط نیز به معنای تکنیک است یعنی هنرمند بتواند با هنر خود مردم را جذب کند؛ بنابراین هنر باید دارای پیام و تکنیک باشد. در تئاتر هم باید چنین باشد.
وی با تاکید بر لزوم برداشت نو در تئاتر گفت: در درام دگرگونی اتفاق می‌افتند و این دگرگونی براساس عواطف است. واکنش عاطفی موجب درک و شناخت بیشتر است. اولین کار ما در درام، برداشت نو است. وظیفه هنر کمک کردن به انسانهاست و دومین موضوع، تحول شخصیت است. تاریخ هنر نیز چیزی جز پوست اندازی نیست، اما باید بر پرداخت دراماتیک نیز تأکید کرد.
دومین جشنواره ملی تئاتر اقتباس شاهین‌شهر با هدف ترویج نگاه پژوهش‌محور به اقتباس در تئاتر و پیوند ادبیات و صحنه، از ۱۹ تا ۲۳ مهرماه در دو بخش نمایش‌های صحنه‌ای و فضای باز برگزار می‌شود.
انتهای پیام/ 121
