گروه استان‌های دفاع‌پرس- «محمدرضا حقدادیان» فعال فرهنگی اجتماعی؛ بیست و نهم مهرماه، روز ملی صادرات، فرصتی مغتنم است تا نگاهی دقیق‌تر به مؤلفه‌های قدرت اقتصادی کشور و نقش‌آفرینان اصلی در عرصه تجارت بین‌الملل داشته باشیم. در شرایط کنونی که توسعه پایدار ملی به شدت وابسته به افزایش درآمد‌های ارزی حاصل از صادرات غیرنفتی است، شناسایی و بهره‌برداری حداکثری از ظرفیت‌های منطقه‌ای، یک ضرورت راهبردی محسوب می‌شود.
استان خراسان رضوی، با پیشینه تاریخی و فرهنگی غنی خود، صرفاً یک قطب زیارتی نیست؛ بلکه به‌واسطه موقعیت جغرافیایی ممتاز و برخورداری از مزیت‌های نسبی و مطلق فراوان، به یکی از کانون‌های کلیدی توسعه صادراتی کشور تبدیل شده است. این استان سالانه با بیش از ۳۰ میلیون زائر که نزدیک به ۵ میلیون آن زائر خارجی هستند، یک بازار مصرف فعال و دروازه حیاتی به سوی بازار‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای را در اختیار دارد که می‌تواند نقشی متمایز در تراز ملی ایفا کند.
ظرفیت‌های منحصر‌به‌فرد خراسان رضوی در سبد صادرات ملی
ظرفیت‌های صادراتی خراسان رضوی را نمی‌توان تنها با شاخص‌های سنتی تولید و تجارت سنجید. این استان از یک هم‌افزایی منحصر‌به‌فرد میان سرمایه‌های فرهنگی، مزیت‌های جغرافیایی و پتانسیل‌های صنعتی و کشاورزی بهره می‌برد.
عامل فرهنگی و زیارتی؛ مزیت رقابتی پایدار
محور اصلی و عامل متمایزکننده خراسان رضوی، وجود حرم مطهر امام رضا (ع) است. این کانون معنوی، نه تنها موجبات تردد سالانه میلیون‌ها انسان را فراهم می‌آورد، بلکه یک بستر فرهنگی اعتمادی عمیق برای تبادلات تجاری ایجاد می‌کند.
صادرات فرهنگی خدماتی و کالا‌های معنوی
حضور زائران، بستری برای «صادرات خدمات گردشگری سلامت، زیارتی و فرهنگی» ایجاد می‌کند که ارزآوری بالایی دارد. علاوه بر این، تولید و صادرات محصولاتی که دارای برچسب معنوی و فرهنگی رضوی هستند (مانند صنایع دستی فاخر، بسته‌بندی‌های ویژه سوغات و محصولات خوراکی حلال و مورد تأیید)، به دلیل اعتماد بالا، پتانسیل صادراتی ویژه‌ای دارند. می‌توان این بخش را «تجارت مبتنی بر اعتماد معنوی» نامید که در بازار‌های جهانی منحصر‌به‌فرد است.
ظرفیت‌های تولیدی و کشاورزی استراتژیک
خراسان رضوی در بخش تولید کالا، دارای توانمندی‌های عمده‌ای است که بخش قابل توجهی از آن می‌تواند با ارزش افزوده بالا به بازار‌های هدف عرضه شود.
الف) محصولات کشاورزی خاص (صادرات طلایی):
استان خراسان رضوی، قطب اصلی تولید زعفران جهان است. زعفران ایرانی که بخش عمده‌ای از آن در این استان تولید می‌شود، یک محصول استراتژیک با بالاترین حاشیه سود در بخش کشاورزی محسوب می‌شود. چالش اصلی در این حوزه، صادرات فرآوری‌شده (عصاره، رنگ‌ها و اسانس‌ها) به جای خام‌فروشی است. علاوه بر زعفران، محصولات استراتژیکی نظیر پسته، گیاهان دارویی و فرآورده‌های دامی با کیفیت نیز ظرفیت صادراتی قابل توجهی دارند.
ب) صنایع دستی و هنر‌های سنتی:
فرش دستباف نفیس و مرغوب خراسان رضوی، همواره یکی از برجسته‌ترین محصولات صادراتی فرهنگی کشور بوده است. تنوع در تولید چرم، مصنوعات چوبی و زیورآلات سنتی نیز پتانسیل بالایی برای ورود به بازار‌های لوکس‌گرای جهان دارند.
ج) صنایع و معادن:
این استان دارای زیرساخت‌های صنعتی توسعه‌یافته‌ای در حوزه فولاد، سیمان، و صنایع تبدیلی است. نزدیکی به معادن غنی (مانند سنگ‌های تزئینی و فلزات) فرصت صادرات مواد اولیه فرآوری‌شده را فراهم می‌آورد.
دروازه آسیا و بازار بالفعل
موقعیت جغرافیایی خراسان رضوی یک دارایی غیرقابل انکار است. همجواری با کشور‌های آسیای میانه (ترکمنستان، ازبکستان) و افغانستان، این استان را به یکی از مهم‌ترین کریدور‌های تجاری شمال-جنوب و شرق-غرب تبدیل می‌کند.
الف) پتانسیل ترانزیتی و لجستیکی:
وجود زیرساخت‌های ریلی و جاده‌ای مناسب، به ویژه در مسیر‌های اتصال به آسیای میانه، فرصت توسعه خدمات لجستیکی و ترانزیت کالا برای صادرکنندگان سراسر کشور را فراهم می‌آورد.
ب) بازار هدف زائران:
بیش از ۵ میلیون زائر خارجی که سالانه وارد مشهد می‌شوند، خود یک بازار بزرگ و بالقوه برای محصولات ایرانی هستند. این زائران، سفیران فرهنگی و مصرف‌کنندگان اولیه کالا‌ها و خدمات ایرانی محسوب می‌شوند. صادرات خدمات گردشگری سلامت (به دلیل امکان دسترسی آسان به امکانات درمانی سطح بالا در مشهد) و صادرات کالا‌های با مصرف زائرین (مانند سوغات، پوشاک، صنایع تبدیلی غذایی) باید به‌عنوان یک بخش رسمی و سازمان‌یافته از صادرات استان لحاظ شوند.
هم‌افزایی برای تبدیل ظرفیت به ارزآوری پایدار
خراسان رضوی فراتر از نقش سنتی خود، یک هاب منطقه‌ای با پتانسیل‌های صادراتی چندوجهی است. برای دستیابی به جهش صادراتی مدنظر، سه اصل کلیدی باید در کانون توجه قرار گیرد: ساماندهی، هم‌افزایی و بهره‌برداری کامل.
الف) ساماندهی زنجیره ارزش صادراتی:
ضروری است تا زنجیره‌های ارزش محصولات استراتژیک، به ویژه زعفران و صنایع دستی، به جای تمرکز بر خام‌فروشی، به سمت تولید محصولات با ارزش افزوده بالاتر و برندسازی بین‌المللی حرکت کنند. ایجاد برند‌های ملی رضوی با تضمین کیفیت و اصالت، می‌تواند قیمت تمام‌شده صادراتی را به شدت افزایش دهد.
ب) هم‌افزایی نهادی:
باید یک سازوکار هماهنگ میان سازمان صمت، اتاق بازرگانی، گمرک، و مهم‌تر از همه، نهاد‌های متولی امور زیارت و آستان قدس رضوی ایجاد شود. استفاده از ظرفیت فرهنگی آستان قدس رضوی در معرفی محصولات دارای برچسب رضوی در بازار‌های هدف، یک ابزار نرم قدرتمند دیپلماتیک و تجاری خواهد بود.
ج) توسعه زیرساخت‌های بازار هدفمند:
باید فرصت حضور زائران خارجی را به‌عنوان یک کارگاه آزمایشی برای محصولات صادراتی در نظر گرفت. استقرار غرفه‌ها و نمایشگاه‌های دائمی محصولات صادراتی در مسیر‌های اصلی ورود زائران و تسهیل فرایند‌های گمرکی و ارزی برای صادرکنندگان فعال در مرزها، می‌تواند به شکل‌گیری «اقتصاد صادراتی زائرمحور» کمک کند.
در پایان، روز ملی صادرات فرصت مناسبی برای تأکید بر این مهم است که تبدیل ظرفیت‌های عظیم فرهنگی، کشاورزی و جغرافیایی خراسان رضوی به ارزآوری مؤثر برای کشور، نیازمند عزم ملی، مشارکت مسئولین در سطوح عالی و فعال‌سازی بخش خصوصی در سایه یک برنامه‌ریزی دقیق و منسجم است. خراسان رضوی آماده است تا نقشی متمایز و پیشرو در تحقق اهداف توسعه صادرات ملی ایفا نماید.
انتهای پیام/
