گروه جامعه دفاع‌پرس - سردار «حسن مفخمی شهرستانی» فرمانده انتظامی استان مازندران؛ شکل گیری تمدن‌های اولیه در جهان همواره با وقوع جنگ همراه بوده است. انسان‌ها در طول تاریخ از طریق پناه گرفتن در غارها، ساخت جوشن و سپر، ایجاد برج و بارو و قلعه‌های محکم و مرتفع، حفر خندق برای حفظ جان و تأمین امنیت گروهی خود از حملات غافل گیرانه دشمن اقدام نموده‌اند.
در ایران نوع استحکامات عموماً تابع مقتضیات ناشی از محل قلعه یا دهکده و اوضاع طبیعی سرزمین بود. در همه دوره ها، استحکامات را در دور افتاده‌ترین و مرتفع‌ترین نقطه بنا می‌کردند تا به سبب وجود شیب‌های تند یا کوه، دست یابی به آن دشوار باشد و مدافعان نیز در بالا قرار گیرند و از لحاظ دید مسلط باشند.
در هزاره‌ی اول پیش از میلاد پیرامون دهکده‌ها نیز حصار کشیده می‌شد، این کار نخست برای مصون ماندن از حمله راهزنان و جانوران وحشی بوده ولی بعد‌ها عمدتاً برای دفاع متقابل در برابر هجوم دشمنان صورت می‌گرفت. در سراسر سرزمین ایران حصار‌های محکم، دهکده‌ها و قلعه‌های مسکونی را می‌توان یافت که متعلق به هزاره سوم پیش از میلاد است.
کشور ایران به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی و سیاسی همواره مطمع نظر و در معرض تهدید جهان خواران و قدرت‌های استکباری قرار داشته و دارد. لازمه بقا، پیشرفت و توسعه هر کشور و ملت آمادگی دفاعی و توان مقابله با تهدیدات و تهاجمات مختلف سیاسی، نظامی و حتی فرهنگی است و این مهم نیاز به تقویت بنیه دفاعی در همه حوزه‌های درگیری (سخت و نرم) دارد.
گذری بر گستردگی و تنوع تهدیدات و مفاهیم پدافند غیرعامل بیانگر آن است که این موضوع، صرفاً محدود به مقابله با تهدیدات نظامی نیست بلکه در برابر انواع گوناگون تهدید مانند اقتصادی، سایبری، زیستی و به ویژه جنگ نرم نیز یکی از مهم‌ترین راه حل‌ها و شاید تنها چاره، همان پدافند غیر عامل است.
بررسی مفهوم مدیریت بحران
بحران یکی از واقعیت‌های اجتناب ناپذیر زندگی بشر است. بحران‌ها با برهم زدن نظم سیستم اصلی یا قسمت‌هایی از آن، موقعیت‌هایی را که مستلزم پاسخ دهی آنی و اختصاص منابع فوق العاده است به وجود آورده، موجب سردرگمی و غافل گیری نهاد‌های تصمیم گیرنده می‌شوند.
هدف مدیریت بحران در درجه اول، رفع شرایط اضطراری و بازگرداندن سریع جامعه به حالت عادی است. بنابراین لازم است برای پیش بینی و شناسایی اثر حوادث و آسیب‌های مختلف و برقراری ضابطه و چارچوبی برای خنثی سازی یا حداقل نمودن این اثرات، تلاش گسترده‌ای به عمل آید.
به عبارت دیگر هدف مدیریت بحران پیش بینی خطرات و فاکتور‌های منجر به بحران، برنامه ریری و آمادگی برای مقابله با بحران‌های احتمالی، مقابله با بحران‌ها و ارایه راهکار مناسب برای رفع شرایط بحران زا و در نهایت ایجاد شرایط مناسب زیست است.
اصول دفاع غیرعامل
دفاع غیر عامل مجموعه‌ی اقدامات بنیادی و زیر بنایی است که در صورت به کار گیری می‌توان به اهداف پدافند غیرعامل از قبیل، تقلیل خسارت و صدمات، کاهش قابلیت و توانایی سامانه‌های شناسایی و آشکار ساز، هدف یابی و دقت هدف گیری تسلیحات آفندی دشمن و تحمیل هزینه بیشتر به وی نایل شد.
فرآیند مدیریت بحران
۱-قبل از بحران: در این فرصت بایستی پیش بینی‌های لازم (اندیشیدن مسئولان درباره اتفاقات احتمالی آینده) مد نظر قرار گرفته و اقدامات عملی مؤثر به منظور کسب آمادگی در مقابله با وقایع پیش بینی نشده به عمل آید.
۲-حین بحران: در حین بحران نیز لازم است اقدامات مؤثر در خصوص کاهش اثرات مخرب، تصمیم گیری مناسب و امدادرسانی مفید و به موقع به عمل آید.
۳-پس از بحران: در این مرحله باید بهبود و توسعه و بازسازی مدنظر و در دستور کار قرار گیرد.
رویکرد پدافند غیرعامل در مدیریت بحران
معمولا زیرکانه‌ترین شیوه ایجاد خسارت در جنگ‌ها اتفاق می‌افتد بدین معنا که دشمن با آگاهی و به صورت هدفمند در صدد نابودی اهداف مدنظر اقدام می‌نماید. بر این اساس توجه به ملاحظات پدافند غیرعامل به نحو چشمگیری می‌تواند از اثرات بحران کاسته و مدیریت بحران را تسهیل نماید.
معمولا جنگ و درگیری نظامی یکی از شاخص‌ترین بحران‌ها و خود منشأ بحران‌های گسترده و دامنه دار دیگر مثل بحران‌های اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی است. سایر بحران‌ها یا متأثر از جنگ می‌باشند و یا منشأ تهدیداتی هستند که توجه به اصول و اجرای ملاحظات پدافند غیرعامل می‌تواند تا حد زیادی در مقابله با آن تهدیدات موثر باشد.
راهکار‌های پدافند غیرعامل در مدیریت بحران
به عنوان راهکار اول بایستی بینش مدیران به پدافند غیرعامل و مدیریت بحران که یکی از خلاء‌های مهم محسوب می‌شود اصلاح شود.
دومین راهکار، مدیریت توسعه همکار و هماهنگ با مدیریت بحران است. اگر تدبیر لازم را برای توسعه و بحران نیندیشیم به شدت دچار بحران خواهیم شد. مدیریت توسعه بدون توجه به مدیریت بحران، کشور را دچار چالش خواهد کرد. در واقع این دو مدیریت لازم و ملزوم یکدیگر هستند، و در کنار یکدیگر موجب توسعه پایدار خواهند شد.
سومین راهکار، تهدیدشناسی است. فرایند مدیریت بحران از تدوین دکترین، انجام سیاستگذاری وتدوین استراتژی آغاز می‌شود. در عرصه تهدیدشناسی باید چارچوب و بستر لازم را شناسایی و فراهم نموده و نقشه خطرپذیری تدوین شود، تهیه نقشه خطرپذیری کشور یکی از ضروریات است و باید اقدام لازم صورت بگیرد. اگر این نقشه تهیه نشود، مراحل بعدی دچار مشکل خواهد شد. اگر سیاستگذاری درستی نباشد و ساختار مناسبی هم وجود نداشته باشد با وجود استفاده از بهترین امکانات، مدیریت بحران ناموفق و عقیم خواهد بود.
در مجموع باید گفت که ایجاد پیوند‌های سیاسی، اقتصادی و دفاعی بین المللی، توسعه روابط اقتصادی، سعی در اتصال و التزام منافع و امنیت ملی با امنیت منطقه‌ای و جهانی، استفاده از الگو‌های آمایش برای استقرار جمعیت و تأسیسات و تجهیزات، مستحکم سازی بناها، استفاده چند منظوره از فضا‌های موجود در طرح‌های عمرانی، تهیه و اجرای برنامه‌های عملیاتی از جمله راهکار‌های پدافند غیر عامل هستند که در مدیریت بحران ضروری است.
انتهای پیام/ 241
