به گزارش گروه فرهنگ و هنر دفاع پرس، کتاب «حقوق شهروندی در اندیشه اسلامی» در 9 فصل؛ مجموعه مقالاتی است از حجتالاسلام والمسلمین سیدجواد ورعی، که به بررسی حقوق شهروندان در نظام اسلامی میپردازد.
در بخشی از فصل دوم این کتاب میخوانیم: «پیامبر خدا و جانشینان معصوم ایشان کم و بیش از حقوق شهروندی در برابر حکومت سخن گفته و بر تأمین آن پای فشردهاند. چه در زمان «بسط ید» و برخورداری از قدرت و چه در زمان «قبض ید» و محرومیت از قدرت.
سخن گفتن از «برابری حقوق اجتماعی، اقتصادی و سیاسی» در شرایطی که حتی در جوامع متمدن آن روز «برتری ثروتمندان بر فقرا»، «قدرتمندان بر ضعفا»، «مالکان بر بردگان» و «مردان بر زنان» امری پذیرفته شده و مخالفت با آن دیوانگی تلقی میشد، حاکی از «راهبردی بودن سیاست دفاع از حقوق شهروندی» در سیره رسول خدا بود.
یکی از حقوق شهروندی که در سیره پیشوایان معصوم به چشم میخورد، «آزادیهای اجتماعی» است. رسول خدا (ص) و ائمه اطهار (ع) «اظهار نظر در حوزه امور عمومی» را حق مردم میدانستند. از این رو، با آنان مشورت کرده و «نظرخواهی از مردم» را حقّ آنان شمرده و در ادای این حق پیشقدم بودند.
رسول خدا در موقعیتهای گوناگون با مردم مشورت میکرد و بدینوسیله ضمن اینکه به آنان شخصیت میداد و میانشان الفت ایجاد میکرد و راه و رسم تعامل با یکدیگر را میآموخت، «احساس مسئولیت» نسبت به مسائل اجتماعی را درآنان بر میانگیخت. گرچه تصمیم گیری نهایی با پیامبر بود اما مشورت با دیگران را ترک نمیکرد. هرگز از اظهار نظر مردم در مسائل مربوط به آنان ناراحت نمیشد و ایشان را از بیان نظراتشان برحذر نمیداشت.
استاد شهید مطهری معتقد است: «برای هیچ کس مثل رسول خدا زمینه استبداد و دیکتاتوری فراهم نبود ولی هرگز استبداد در امور اجتماعی نمیورزید و کوشش میکرد مردم را به دموکراسی عادت دهد. داستانها از مشورتهای رسول خدا هست. رأی و نظر و فکر و عقیده مردم را محترم میشمرد، با آنها تبادل نظر میکرد، با اینکه با عالم وحی متصل بود.» (مطهری، یادداشتهای استاد مطهری: ج 9، ص 139)
یکی دیگر از حقوق شهروندان در برابر حکومت «حق سئوال، انتقاد و اعتراض» بود. در فر هنگ اسلامی و سیره پیشوایان معصوم مردم در برابر حاکمان حق سئوال، انتقاد، اعتراض و حتی شکایت دارند. و متقابلا دولتمردان «مسئول و موظف به پاسخگوئی»اند. وقتی امام معصوم خود را مقیّد بداند که به سئوالات، انتقادات و اعتراضها و حتی شکایات مردم پاسخ دهد و خود را فوق سئوال و اعتراض و شکایت نداند، حاکمان غیر معصوم به طریق اولی چنین وظیفه و مسئولیتی دارند. در گفتار و سیره معصومان هرگز «پاسخگویی» در برابر خداوند «رافع مسئولیت پاسخگویی» در برابر مردم نبوده است.
حجتالاسلام والمسلمین سید جواد ورعی، دانشآموخته الهیات دانشگاه تهران است و سردبیری فصلنامه «حکومت اسلامی» (ارگان رسمی مجلس خبرگان رهبری) را در سوابق علمی خود دارد.
کتاب «حقوق شهروندی در اندیشه اسلامی» را انتشارات میراث اهل قلم منتشر کرده است. علاقمندان میتوانند برای تهیه این کتاب به صورت تلفنی با شماره 33355577 - 021 تماس گرفته و یا برای خرید نسخه الکترونیک این کتاب به سایت فیدیبو مراجعه کنند.
