گروه فرهنگ دفاعپرس - عرفان صادقیان؛ در منطقهای که دهههاست روی خط زلزله سیاسی و امنیتی زندگی میکند، ثبات و انسجام اجتماعی یک کشور در گذر از بحرانها، امری ضروری و اجتنابناپذیر به نظر میرسد. غرب آسیا هر چند سال یک بار یک طوفانی تازه را تجربه میکند؛ از درگیریهای پراکنده گرفته تا جنگهای تمامعیار، و در این میان هر بار مردم کشورهای منطقه با شکافهای تازهتری روبهرو میشوند. اما در میان این چشمانداز ناپایدار، جامعه ایران یک ویژگی ممتاز دارد؛ قدرت بازسازی انسجام و وفاق ملی در بزنگاههای سخت دشوار.
این توان، نه محصول تصادف تاریخی است و نه صرفاً نتیجه سیاستگذاریهای مقطعی. ریشه اصلی آن را باید در فرهنگ ایثار و شهادت جستوجو کرد؛ فرهنگی که بیش از چهار دهه است بخش مهمی از هویت جمعی ایرانیان را شکل داده است.
این فرهنگ، در ماههای اخیر و با بروز جنگ دوازدهروزه و شدت گرفتن بحرانسازی رژیم صهیونیستی، بار دیگر اهمیت خود را یادآوری کرد. وقتی منطقه وارد فاز بیثباتی میشود، جامعه ایرانی برای حفظ آرامش داخلی، به یک ستون فکری و اخلاقی نیاز دارد؛ ستونی که بتواند اختلافنظرها را مدیریت کند و احساس همسرنوشتی را دوباره زنده سازد. در چنین بزنگاههایی، میراث ایثار و شهادت نه یک خاطره تاریخی، بلکه یک نیروی فعال اجتماعی محسوب میشود و نیاز است تا از ثمرات حقیقی و تاریخی آن به شکلی عملی و موثر بهرهمند شد.
میراثی که فقط متعلق به گذشته نیست
ایثار و شهادت در فرهنگ ایرانی ـ اسلامی، فقط روایتهایی از مقاومت در برابر دشمن نیستند.
این فرهنگ، در عمق خود حامل چند پیام بنیادین است. فداکاری برای دیگری، دیدهشدن انسانیت پیش از خودخواهی و مسئولیتپذیری جمعی از جمله مواردی هستند که میتوان آنها در قالب این گونه فرهنگی به شمار آورد.
این پیامها از دل جنگها متولد شدند، اما کارکردشان هرگز محدود به میدان نبرد نمانده است. امروز که جامعه ایرانی با چالشهایی همچون چندصدایی سیاسی، تنوع اجتماعی، فشارهای اقتصادی و موج منفی رسانههای جهانی روبهرو است، این فرهنگ بار دیگر نقش و اهمیت بنیادین خود را نشان میدهد.
وفاق ملی زمانی ممکن میشود که جامعه بر سر ارزشهایی مشترک توافق داشته باشد. در ایران، این ارزش مشترک سالهاست که با عنوان «ایثار» شناخته میشود.
اهمیت توجه به فرهنگ «ایثار» پس از جنگ ۱۲ روزه
جنگ دوازدهروزه نه فقط یک بحران انسانی، بلکه آینهای برای ملتهای منطقه است تا معنای مقاومت و فداکاری را بار دیگر بازیابی کنند. پایداری مردم در این مقطع سرنوشتساز، برای بسیاری از جامعه ایرانی یادآور همان روحیهای شد که نسل دفاع مقدس با آن شناخته میشود.
این همزمانی معنایی، جامعه ایران را دوباره به یک نقطه مشترک نزدیک کرد، اینکه امنیت و آزادی، بدون فداکاری پایدار نمیماند.
در چنین فضایی، بازخوانی فرهنگ ایثار یک ضرورت فرهنگی و امنیتی است. فراموشی این میراث به معنای از دست دادن یکی از مهمترین عناصر شکلدهنده وحدت ملی تلقی میشود.
جشنواره «ایثار»؛ از یک رویداد هنری تا یک پروژه هویتساز
دومین دوره جشنواره فیلم و فیلمنامه «ایثار» با توجه به اهدافی که برای آن در نظر گرفته شده است، در مقطع کونی، جایگاه و اهمیت ویژهای دارد.
این جشنواره که با تلاش معاونت فرهنگی و آموزشی بنیاد شهید و امور ایثارگران و همراهی استانداری آذربایجان شرقی و شهرداری تبریز نیمه آذرماه برگزار خواهد شد، بیش از آنکه یک برنامه رقابتی باشد، میدانی برای نوعی روایتسازی ملی است. چراکه جامعه امروز بیش از هر زمان دیگری تحت تأثیر روایتها زندگی میکند. آنچه ذهن جوان را میسازد، نه کلاسهای اخلاق، بلکه تصاویری است که هر روز در شبکههای اجتماعی و رسانهها با آن مواجه میشود.
اگر این روایتها از بیرون مرزها طراحی شوند، هویت نسل جدید نیز در همان مسیر بازتعریف خواهد شد و این مسئله به طور حتم پیامدهای مخربی در جهت دستیابی به وفاق ملی خواهد داشت.
در چنین شرایطی، جشنواره «ایثار» فعالیتی را صورت میدهد که کمتر رویداد فرهنگی دیگری قادر به انجامش است: بازنویسی و تاکید بر روایت ایثار برای نسل امروز، در مدیوم سینما به مثابه زبانی که جوان با آن انس دارد. سینما این قابلیت را دارد تا قهرمان را با تمام زوایای اخلاقی که از آن برخوردار است، از دل تاریخ بیرون کشیده و در مقابل نسل جدید زنده کند.
میتواند فداکاری یک امدادگر، مقاومت یک جانباز یا صبر مادر یک شهید را به یک تجربه احساسی بدل کند. این همان لحظهای است که ارزشها از سطح شعار، به سطح «ادراک» منتقل میشوند.
دستیابی به وفاق ملی بدون گفتوگو ممکن نیست
وفاق ملی زمانی شکل میگیرد که نسلها بتوانند یکدیگر را بفهمند. جوان امروز دوران دفاع مقدس را ندیده و رزمنده دیروز شاید جهان امروز را کامل درک نکند. اما در هر صورت هنر میتواند این فاصله را پر کرده و در فراهم آوردن نوعی تفاهم و وفاق موثر باشد.
جشنواره «ایثار» دقیقاً همین نقش را بازی میکند: بازگویی و بازسازی گفتوگویی ملی درباره ریشههای وحدت. روایتی از ایثار که نسل قدیم تجربه کرده و نسل جدید باید بشنود.
این جشنواره میتواند موجب تلنگر به سینماگران شود تا در ادامه آثاری به تولید برسند که در حقیقت هر یک واحدی از حافظه جمعی را دوباره فعال میکند؛ و این فعالسازی حافظه جمعی مشترک است که جامعه را در برابر بحرانهای بیرونی مقاوم میکند.
چرا باید چنین جشنوارههایی را جدی گرفت؟
در زمانهای که روایتهای سطحی و سریع ذهنها را اشغال کردهاند و در مقطعی که بحرانهای منطقهای دوباره شعلهور شدهاند وجهان بیش از همیشه آشفته است، حفظ انسجام ملی نیازمند تکیه بر میراثی است که بارها کارآمدی خود را ثابت کرده: فرهنگ ایثار.
جشنواره فیلم و فیلمنامه «ایثار» تنها یک رویداد هنری نیست؛ یک نهاد حافظه است. اگر این حافظه زنده بماند، وفاق ملی نه یک شعار، بلکه یک واقعیت پابرجا باقی خواهد ماند.
انتهای پیام/ 121
