توافقنامه ژنو و پیامدهای شکست احتمالی آن

به گزارش خبرگزاری دفاع مقدس؛ طی هفتههای اخیر یکی از مهمترین موضوعات منطقهای و حتی بینالمللی، انجام مذاکرات هستهای ایران و گروه ۱+۵ در ژنو بوده است، مذاکراتی که در سه دور خود سرانجام به توافقی اولیه منجر شد تا طرفین بتوانند نقشه راهی را برای حل نهایی این پرونده پیچیده طی مدتی شش ماهه طراحی کنند.

در حالی که گروه 1+5 بر اساس توافق هستهای ژنو متعهد شده است تحریمها علیه ایران را تشدید نکند، دولت آمریکا اخیرا نام افراد و شرکتهای جدیدی را در فهرست تحریمها علیه ایران قرار داد. بنا به گزارش رویترز، بر اساس بیانیه منتشر شده از سوی وزارتخانههای خارجه و دارایی آمریکا این شرکتها و افراد به دلیل حمایت از برنامه هستهای ایران مورد تحریم قرار گرفتهاند. این تحریمها که علیه 19 شرکت و فرد ایرانی اعمال شدهاند نقض آشکار توافقنامه ژنو محسوب میشود.

همزمان با این اقدام، جمهوری اسلامی ایران گفتوگوهای کارشناسی ژنو میان 1+5 را که برای بررسی روند اجرایی این توافقنامه برگزار شده بود قطع کرد و هیئت ایرانی به تهران بازگشت. تلاش سنا برای اعمال تحریمهای جدید و مخالفت کاخ سفید با این اقدام کنگره، مسالهای است که تعجب همگان را بر انگیخته است.

سیاستهای دوگانه آمریکا در قبال توافقنامه ژنو

از نظر آمریکا توافق شش ماهه، تنها راهی برای جلوگیری از پیشرفت برنامه هستهای ایران بوده است و آمریکا به این توافقنامه محدود تنها به عنوان ابزاری جهت توافق جامع با ایران و توقف بسیاری از ابعاد برنامه هستهای ایران مینگرد. در همین زمینه "دیوید کوهن" معاون خزانهداری امریکا گفت: «راهبرد دو سویه ما ثمر داده است. فشار تحریمها ایران را در ژنو به پای میز مذاکره آورد و به مذاکرهکنندگان ما قدرت چانهزنی داد تا بتوانند در طرح اقدام مشترک محدودیتهای مهمی بر برنامه هستهای ایران وضع کنند. این محدودیتها اولین محدودیتهای مهمی هستند که ایران طی دهه گذشته درباره برنامه هستهایش آنها را پذیرفته است. اما این توافق تنها ابتدای راه است».

این گفته جان کری که «احتمالا در توافق جامع هستهای اجازه غنیسازی کاملا محدود و البته با نظارت و مشارکت کنسرسیوم بینالمللی به ایران داده خواهد شد» نیز بیانگر این رویکرد و هدف آمریکاست. رویکردی که در نهایت تعارضات و مناقشات طرفین درگیر را به صورت عینی نشان خواهد داد.

البته ایالات متحده آمریکا در نهایت تنها به برنامه هستهای ایران محدود نخواهد شد و آنگونه که "جان کری" گفته است؛ «ایران باید رویکرد خود را در قبال مسائل منطقهای تغییر داده و دست از حمایت از گروههایی چون حماس و حزبالله بردارد».

باید در نظر داشت که در نگاه آمریکا حل برنامه هستهای تنها یک گام جهت اقناع ایران در عقبنشینی از مواضعش است. در این زمینه "شرمن" رئیس تیم مذاکره کننده آمریکا گفت: «بگذارید یک چیز را صریح بگویم، سیاست ما در ارتباط با ایران تغییر نکرده است. ما همچنان با اقدامات ایران که مخل ثبات در منطقه است مقابله میکنیم. همچنان ایران را به خاطر حمایت از تروریسم! مسئول میشناسیم. ایران همچنان در فهرست کشورهای حامی تروریسم و تحریمهای ما باقی خواهد ماند.»

بر این اساس میتوان پیشبینی کرد که در نهایت پس از توافق احتمالی جامع ایران و غرب در خصوص مساله هستهای، پروندههای دیگری نظیر حقوق بشر، حمایت ایران از مقاومت و.. باز خواهد شد و زمین بازی طرفین را تغییر خواهد داد. البته از هماکنون هم بهانههای جدید آمریکا برای فشار به ایران در خصوص سایر مسائل نیز آغاز شده است، چنانچه "وندی شرمن" در پاسخ به سوالی در کمیته بانکی سنا در مورد امکان وضع تحریمهای جدید علیه ایران به بهانه تروریسم خاطرنشان کرد: «ما باید ببینیم ادبیات ویژه مورد استفاده در این تحریمها چیست. تنها تعهدی که ما در این توافق دادهایم این است که تحریم جدیدی در ارتباط با پرونده هستهای وضع نکنیم.»

تحریم پس از ژنو

بیستم آذر، وزارت خزانهداری آمریکا در بیانیهای، 19 شخص حقیقی و حقوقی را در ذیل تحریمهای امریکا آورد که شرکتهای عیوض تکنیک، نگین پرتو خاور، مارو صنعت، صنایع هوایی قدس و سازمان هوایی ایران از جمله این شرکتها هستند.

در این باره باید گفت، تحریم افراد و شرکتهای ایرانی، جدید نیست، ولی اعمال آن پس از توافق ژنو، اعتمادسازی در رسیدن به یک تفاهم جامع را خدشهدار کرده است. پس از انتشار بیانیه وزارت خزانهداری امریکا، هیئت دیپلماتیک ایران در اقدامی انقلابی در واکنش به این کار امریکا، مذاکرات در وین را ترک کرد، هرچند باید گفت تحریمهای اعمال شده علیه این 19 شرکت، به گفته مقامات آگاه صرفاً در چهارچوب تحریمهای پیشین بوده و هیچگونه تحریم جدیدی اضافه نشده است، اما این نوع کارها، خلاف اصل حسن نیت میتواند تلقی شود.

به نظر میرسد که رفتار امریکا طی روزهای اخیر در ارائه تفسیرهای برهم زننده توافق ژنو (رویکردهای متکی به متن و محتوای سند) و تلاشهای معطوف به ایجاد موانع تحقق اهداف توافق مذکور (رویکردهای متکی به عناصر خارج از سند مذکور) را باید در فضای کلی "ناکام ساختن توافقات" تحلیل کرد، فضائی که اگر به صورت غالب منتسب به رفتار امریکا درک شود، بیش از همه به زیان امریکا تمام خواهد شد.

پیامدهای شکست ژنو  برای امریکا

شکست توافق ژنو در آمریکا پیامدهای داخلی و منطقهای دارد. دولت آمریکا تاکنون تلاش زیادی کرده است که جمهوریخواهان و همچنین لابی صهیونیستی را متقاعد کند که باید به سمت توافق پیش رفت و از دستآوردهای آن بهرهمند شد.

بنابراین در صورت شکست مذاکرات و توافقات ژنو بیش از همه حزب دموکرات و دولت کنونی با مشکلاتی مواجه خواهند شد و همین مسئله در انتخابات ریاست جمهوری سال آینده فضا را برای جمهوریخواهان و همچنین لابی صهیونیستی بازتر خواهد کرد. ضمن اینکه آمریکا در معادلات منطقهای به سمت باخت پیش خواهد رفت، زیرا پس از توافقات ژنو مشخص شد که دستآورهایی نصیب آمریکا شده و حتی اوباما برای حفظ دستآوردهایش نامهای شش بندی برای عقبنشینی از حمایت مخالفان بشار اسد صادر کرد.

پیامدهای شکست ژنو برای اروپا

اروپا با محوریت سه کشور آلمان، فرانسه و انگلیس که اتفاقا در گروه 1+5 نیز حضور دارند به گونههای دیگر دچار چالش خواهند شد. فرانسه در ژنو 1 نشان داد که تا اندازه نیازمند این توافق است و حتی وقتی به خواستهاش نرسید به قولی زیر میز زد، اما در ژنو 2 توانست بخشی از منافع اقتصادیاش را زنده کند و تضمین آن را از آمریکا بگیرد و راه پژو و رنو را باز کند. آلمان همواره از تاجران اروپا شناخته میشود و به همین منظور همیشه آخرین کشوری است که به تحریمها - علیه هر کشور تاثیرگذاری - رای مثبت میدهد. بنابراین هر دو این کشورها به لحاظ اقتصادی بیش از هر چیز متضرر خواهند شد.

اما انگلیس که گام به گام خواهان بازگشت به ایران است و دولت روحانی نیز نشان داده که از آن استقبال میکند، در ادامه کار با مشکلاتی مواجه خواهد شد، بنابراین در صورت شکست مذاکرات ژنو باید زمان دیگری را برای پیاده کردن خواستههای خود دنبال کند!

پیامدهای شکست ژنو برای روسیه و چین

روسیه پیش از این همواره تاکید داشت غرب برای به توافق رسیدن با جمهوری اسلامی ایران و حل شدن مسئله هستهای جدی نیست. با این وجود میتواند ادعای خود را به اثبات برساند که غرب تمایلی به حل شدن این مسئله ندارد. بنابراین روندها همچون گذشته میتواند ادامه پیدا کند و سیاست شرقی بار دیگر پررنگ شود. در این میان چین نیز که هنوز نگاهی اقتصادی به کشورهای دنیا دارد همچون بخشی از اروپا از بخشی از منافع اقتصادی محروم خواهد شد.

پیامدهای شکست ژنو برای ایران

اما پیامدی که شکست ژنو برای ایران در حوزه ملی دارد در دو سطح اقتصادی و سیاسی خواهد بود. در حوزه اقتصادی آمریکا بار دیگر به سمت تحریمهای بیشتر گام  بر میدارد. بنابراین دولت که بخش قابل توجهی از تمرکز خود را بر روی مذاکرات و توافقات گذاشته است، برای ادامه کار و حل مسائل اقتصادی با مشکلاتی برخورد خواهد کرد که باید برای آن چارهای بنیادی بیندیشد و البته از رویکرد نگاه به درون استفاده کند. همچنین دولت ایران در سطح سیاسی نیز این موضوع را لمس خواهد کرد که نباید به غرب اعتماد کرد.

و در نتیجه

توافقنامه شش ماهه ژنو که از هماکنون نشانههایی مبنی بر نقض آن از سوی آمریکا و اروپا وجود دارد، ابتدای راهی است که از نظر غرب به توقف ابعاد مهم برنامه هستهای ایران منجر شده و در نهایت راه را برای عقبنشینی ایران از مواضعش در قبال مسائل منطقهای و بینالمللی باز خواهد کرد. مسالهای که از ابتدا تا انتهای آن خط قرمز جمهوری اسلامی ایران محسوب میشود و همانگونه که بارها مقامات کشورمان مطرح کردهاند، اولا گفتوگوهای کنونی تنها به مساله هستهای محدود میشود و ثانیا برنامه هستهای ایران در پایان این روند مذاکرات باید بدون کم و کاست ادامه یابد. همچنین از این رو باید متذکر شد که هرگونه اخلال در توافقنامه ژنو و یا زیادهخواهی و انتظارات نامعقول از سوی آمریکا و غرب به منزله لغو و نقض توافقنامه محسوب شده و پیامدهای بسیاری برای منطقه و جهان خواهد داشت.

گزارش از: رسول شادمانی

منابع:
ساعد، نادر(1392)، ناکامی توافق ژنو؛ بدترین گزینه برای آمریکا، قابل دسترسی در:
http://www.mashreghnews.ir/fa/news
سیاست دوگانه آمریکا در قبال توافقنامه ژنو(1392)، قابل دسترسی در:
http://alef.ir/vdcjvoe8ouqeytz.fsfu.html?208318
شکست ژنو چه پیامدهایی دارد؟ (1392)، قابل دسترسی:
http://javanonline.ir/fa/news
صادقی، سیدصاحب(1392)، آیا توافقنامه ژنو لغو شده است؟، قابل دسترسی در:
http://www.usviewer.com/fa/content/4891
وندی شرمن(1392)، تحریم ها ایران را پای میز مذاکره کشاند، قابل دسترسی در:
http://www.usviewer.com/fa/content/4672