توسعه تئاتر دفاع مقدس متوجه متولیان فرهنگی جامعه است

به گزارش خبرنگار فرهنگ و هنر دفاع‌پرس، هنر نمایش از بدو پیدایش خود بر اصل روایت‌گری استوار بوده و اگر این عنصر مهم از نمایش گرفته شود چیزی از این هنر باقی نمی‌ماند. در هر نمایش هر چقدر درام نویس با قدرت بیشتری ظاهر شود طبعا ماحصل کار بهتر دیده می‌شود. ادبیات نمایشی ایران نیز مانند ادبیات داستانی عمر طولانی‌ای ندارد.

اگر در اروپا قدمت درام نویسی به قرون پیش از میلاد برمی‌گردد این پیشینه در ایران به زحمت به صد سال می‌رسد. هر چند در تاریخ ایران گونه‌های اجرایی مثل «سوگ ایرج» و «سوگ سیاوش» را داشتیم، اما نمایشنامه کلاسیک را تا قبل از قرن چهاردهم تجربه نکرده بودیم. به طور مشخص نمایشنامه نویسی در ایران با نگارش «بلبل سرگشته» نوشته «علی نصیریان» در سال 1339 آغاز شد و تا امروز سال‌های پر فراز و نشیبی را پشت سر گذاشته است.

بعد از انقلاب و با تحول بنیادین در فرهنگ کشور، در حوزه نمایشنامه نویسی با وجود تغییر در مضامین و موضوعات در فرم و تکنیک اتفاق قابل توجهی نیفتاد. به مناسبت ایام دفاع مقدس گفت‌وگوهایی با نمایشنامه نویسان فعال در موضوع دفاع مقدس انجام شده تا وضعیت نمایشنامه نویسی دفاع مقدس مورد ارزیابی قرار گیرد.

قسمت دوم این مجموعه، مصاحبه با «محسن سلیمانی فارسانی» سرپرست «انجمن تئاتر انقلاب اسلامی و دفاع مقدس» انجام شده که در ادامه می‌خوانید.

دفاع‌پرس: اولین تلاش‌های نویسندگان در حوزه نمایشنامه نویسی دفاع مقدس به چه زمانی برمی‌گردد؟

در زمان جنگ تحمیلی اقداماتی جدی در حوزه هنرهای نمایشی انجام گرفته بود. این نمایش‌ها در کمترین زمان ممکن نوشته و اجرا می‌شد از جمله نمایش‌هایی که در آن زمان کار می‌شد و مورد استقبال مردم قرار گرفته بود نمایش‌های «صدام بازی» بود که از زاویه طنز شخصیت صدام را به سخره می‌گرفتند. البته این قطعات نمایشی بیشتر توسط رزمندگان و به صورت خودجوش تمرین و اجرا می‌شد. این آثار عاری از رعایت مسائل تکنیکی و فنی بودند. رزمندگان دور هم جمع می‌شدند و یک سری نمایش‌های کمدی را خلق می کردند که در همان مکان‌ها که عمدتا سنگرها و در خط بود اجرا می‌کردند.

برخی نمایش‌ها هم بودند که در جهت نشان دادن رذالت و حماقت رژیم بعث و در مقابل انعکاس رشادت‌ها و قهرمانی‌های رزمندگان ایرانی بود. کم کم اتفاق‌هایی از این دست در حوزه‌های مختلف هنری نظیر ادبیات، هنرهای تجسمی و غیره بوجود آمد. رفته رفته به علت زیاد شدن تعداد آثار نمایشی دفاع مقدس، جشنواره‌هایی با موضوع تئاتر دفاع مقدس شکل گرفت. توجه به متون نمایشی از این زمان به بعد بوجود آمد.

آثار دفاع مقدسی نیز دچار تحول اساسی در ساختار بود، برخی از نمایش‌هایی که در آن زمان روی صحنه می‌رفت به خاطر اقبال عمومی بود که منظور پاسداشت شهدای جنگ تحمیلی نوشته و اجرا می‌شد. خاستگاه چنین آثاری اغلب بود پایگاه‌های مقاومت بسیج، مساجد و مدارس بود. در ابتدای دهه ۷۰ جشنواره تئاتر دفاع مقدس به عنوان یک رویداد مهم فرهنگی در حوزه دفاع مقدس پذیرفته شد که البته در غنی شدن نمایشنامه نویسی دفاع مقدس تاثیر گذار بود.

دفاع‌پرس: انتشار نمایشنامه‌های دفاع مقدس چه تأثیری بر درام نویسی این حوزه و همچنین بالا رفتن استانداردهای اجرا داشت و دارد؟

باید در نظر داشته باشیم که تئاتر ما مبتنی بر متن نمایشنامه است و اگر متن نباشد یا ضعیف باشد مسلما اثر استانداردی روی صحنه نخواهد رفت. وقتی ما می‌خواهیم یک اثری ماندگار شود باید آن را در قالب هنر عرضه کنیم. در موضوع مهمی چون دفاع مقدس مسئله اصلی متن استاندارد آن است. اگر متن خوبی داشته باشیم نمایش خوبی هم روی صحنه خواهد رفت‌. وقتی متن قابل اعتنا باشد مخاطب با استقبال سراغ این آن می‌آید و استفاده خود را می برد. پس باید متن را جزء لاینفک حوزه تئاتر دفاع مقدس و انقلاب اسلامی بدانیم ما هر چقدر بتوانیم برویم به سمت و سوی متون درست که از نظر فنی و ساختار در سطح بالایی قرار داشته باشد، طبیعتاً مخاطب بسیاری هم خواهیم داشت.

دفاع‌پرس: با توجه به نمایشنامه‌هایی که در حوزه دفاع مقدس به روی صحنه می‌روند تاثیر این انتشار نمایشنامه‌ها را احساس کرده‌اید و می‌توانید به طور مصداقی به آنها اشاره کنید؟

نکته مهمی که وجود دارد این است که هنرمندان نیازمند تشویق هستند. یعنی جایی باشد که آثار آنها خریداری شود و حق‌الزحمه به آنها داده شود و بدانند نمایشنامه‌شان در دسترس عموم است و دیده شوند، برای آنها خیلی اهمیت دارد. همین که زحمات آنها دیده می‌شود، تاثیراتی که این اتفاق دارد بسیار سازنده است و باعث می‌شود صاحب قلم سر ذوق بیاید و تعدد نمایشنامه‌ها هم سبب می‌شود که انتخاب‌های بسیاری داشته باشند.

دفاع‌پرس: کتاب‌های متعددی در حوزه تاریخ شفاهی منتشر شده است که می‌تواند منبع بسیار مهمی برای نمایشنامه‌نویسان باشد ولی متاسفانه اغلب درام نویسان حوزه دفاع‌ مقدس ترجیح می‌دهند به داشته‌های ذهنی خود بسنده کنند و کمتر سراغ اقتباس می‌روند دلیل این امر را در چه می‌بینید؟

عمده دلیل این امر را در کم کاری که ما متولیان حوزه دفاع مقدس می دانم. در واقع توسعه تئاتر دفاع مقدس و انقلاب اسلامی بیشتر متوجه متولیان فرهنگی جامعه است. من احساس می‌کنم بهترین گزینه‌هایی که هنرمندان خلاق ما در حوزه ادبیات نمایشی برای اقتباس دارند همین رمان‌ها و آثار ادبیات دفاع مقدس است. حتی روایت‌گران جنگ نیز می‌توانند در این زمینه نقش مهمی ایفا کنند. ما باید زمینه‌ای فراهم کنیم که این رمان‌ها به نحوی شنیده شوند و در دسترس عموم قرار بگیرند. در انجمن تئاتر انقلاب اسلامی و دفاع مقدس نیز انشاالله در آینده نزدیک برنامه‌هایی مشابه نمایشنامه‌خوانی خواهیم داشت.

با این تفاوت که در این برنامه‌ها قسمتی از رمان‌های های برجسته حوزه دفاع مقدس مثل «دختر شینا»، «پایی که جا ماند»، «دا» و ... توسط هنرمندان و دانشجویان رشته ادبیات نمایشی خوانش خواهند شد. به این طریق فضایی را به وجود خواهیم آورد که این رمان‌ها بیشتر شنیده شوند. دیگر اینکه با نویسندگان این رمان‌ها جلسات نقد و پرسش و پاسخی برگزار می‌شود. همچنین به نویسندگانی که بتوانند از این رمان‌ها اقتباس‌های دراماتیک داشته باشند، از آنها حمایت م ی‌کنیم. هم در بحث چاپ نمایشنامه و هم در بحث اجرا، البته با رعایت امانت‌داری و حفظ حقوق نویسنده رمان.

دفاع‌پرس: یکی از تهدیدهای حوزه تئاتر دفاع مقدس وجود ممیزی‌ها و آسانسور هاست. این مسئله ممکن است نویسندگان نمایشنامه‌های دفاع مقدسی را دچار مشکل کند و به نحوی که کمتر سراغ آنها می‌روند، برای حل این مشکل چه اقدامی باید انجام داد؟

من با وجود ممیزی در وادی تئاتر دفاع مقدس موافق نیستم. مساله مهم این است که در انتقال واقعیت‌ها بدون اهتمام داشته باشیم و بتوانیم حق انصاف را رعایت کنیم. اساساً نظام جمهوری اسلامی ایران همیشه با جنگ مخالف بوده و هست اما به مقوله دفاع همیشه با افتخار با نگاه کرده‌ است. چون دفاع همواره اقتدار با خود همراه خواهد داشت. این دفاع بوده که روحیه ایثار و فداکاری و جانبازی را در نسل‌های بعدی نهادینه کرده است. اگر گاها در برخی از آثار دفاع مقدسی ببینیم که قرار است این نگاه تضعیف شود و طبیعتاً چون مردم چنین آثاری را که بخشی از هویت انقلابی و ملی آنها را زیر سوال می‌برد، در مقابل چنین آثاری مانع خواهیم شد.

به آثاری که ظلم پذیری را ترویج می‌دهند نیز مسلماً تذکر می‌دهیم. البته ما از چالش استقبال می‌کنیم و همین طور نمایشنامه که دفاع مقدس را نقد کنند. ما باید بدی‌ها را نشان دهیم تا خوبی‌ها بهتر دیده شوند. باید در انتخاب نمایشنامه‌ها دقت نظر بیشتری داشته باشیم و نگاه تازه‌ای به موضوع دفاع مقدس داشته باشیم. باید در نمایشنامه‌های خود از کلیشه و شعار بپرهیزیم و بدانیم که چنین آثاری مورد اسقبال مخاطبان هم قرار نخواهند گرفت.

گفت‌وگو: رسول حسنی

انتهای پیام/ 161