به گزارش خبرنگار حماسه و جهاد دفاع‌پرس، نشست تبیین و تحلیل بیانیه گام دوم انقلاب با موضوع «معنویت و اخلاق در گام دوم انقلاب اسلامی» با حضور «سید محمد موسوی»، «احمد اسلامی» و «مصطفی بیات»، در خبرگزاری دفاع مقدس برگزار شد.
در این نشست، «مصطفی بیات» طی سخنانی با اشاره به ضرورت فرهنگ‌سازی براساس اندیشه اسلامی، اظهار داشت: اگر نگاه عمیق‌تری به اندیشه اسلامی داشته باشیم، می‌توانیم بر این اساس، در پنج اصل، موضوع فرهنگ‌سازی را دسته‌بندی کنیم.
ضرورت فرهنگ‌سازی براساس اندیشه اسلامی
۱- خدامحوری
بیات گفت: اولین اصل آن «خدامحوری» است؛ چراکه اصل فرهنگ در اسلام بر ایمان به خدا پایه‌گذاری شده است و اصالت انسان بر این اساس است.
۲- بینش‌مداری
وی با بیان این‌که اصل دوم در فرهنگ‌سازی اسلامی، «بینش‌مداری» است، افزود: فرهنگ زمانی کامل می‌شود که «بینش» در کنار «دانش» قرار بگیرد و آن علم تبدیل به «حکمت» شود و اسلام نیز در واقع فرهنگ هدف‌دار را پایه نهاده است که در آن جنبه‌های مختلفی مانند: «زیبایی‌جویی»، «منطق‌طلبی»، «علم‌گرایی» و «آرمان‌خواهی» مطرح می‌شوند و انسان را به فعالیت وا می‌دارد و این عناصر هستند که در واقع اخلاق عالی انسانی را شکل می‌دهند؛ در اصل «بینش‌مداری» اهمیت ویژه‌ای دارد؛ چراکه با همگنی که با «حکمت» دارد، موجب می‌شود تا جامعه هدف‌دار یا «حیات طیبه» را پیش روی انسان‌ها قرار دهد.
بیات موضوع دیگری که در اصل «بینش‌مداری» قابل توجه است را «کمال‌جویی» دانست و گفت: «کمال‌جویی» از «احساس» و «اندیشه» نشأت می‌گیرد؛ اگر ما بتوانیم «احساس» و «اندیشه» را در کنار یکدیگر قرار دهیم، می‌توانیم در عرصه موضوعات فرهنگی نقش ایفا کنیم؛ اما وقتی «احساس» و «اندیشه» در یک جامعه ضعیف می‌شود، در فرهنگ و گذاره‌های دینی تأثیرگذار است.
۳- ارزش‌محوری
وی با بیان این‌که اصل دیگری که در همسو کردن فرهنگ جامعه با ذائقه‌های اسلامی مطرح می‌شود، «ارزش‌محوری» است، گفت: برای اسلام «ظهور ارزش‌های فرهنگی» ارزشمند است؛ مانند این‌که در سوره «جمعه» بر «تعلیم و تزکیه» تأکید زیادی شده است که این از اهمیت ارزش‌های فرهنگی برای اسلام حکایت دارد؛ این درحالی است که اصل «ارزش‌محوری» در جامعه مورد غفلت قرار گرفته است که با تقویت آن، می‌توانیم دین‌باوری را در جامعه نهادینه کنیم.
بیات با اشاره به اهمیت اسلام به ظهور ارزش‌های فرهنگی در جامعه، گفت: اهمیت اسلام به ظهور ارزش‌های فرهنگی در کلام پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) قابل مشاهده است؛ در همین راستا، حضرت محمد (ص) فرموده‌اند: «إنَّما بُعِثتُ لِاُتَمّمَ مَکارِمَ الاخلاق» این به‌عبارتی یعنی این‌که من مبعوث شدم تا مکارم اخلاق را توسعه دهم و ترویج کنم. همچنین حضرت امام صادق (ع) فرموده‌اند «به روزه و نماز مردم گول نخورید؛ زیرا انسان به نماز و روزه شیفته می‌شود، تا آن‌جا که اگر ترک کند، به هراس افتد؛ ولى آن‌ها را به راستگویى و ادای امانت بیازمایید»؛ حالا امروز نهاد‌های فرهنگی تا چه مقدار تلاش کردند که بتوانند تنها فرهنگ «راست‌گویی» را در جامعه ترویج کنند؟
وی ادامه داد: تربیت اسلامی بر «آزادی» پایه‌گذاری شده است؛ یعنی اسلام به‌دنبال این است که در عرصه فرهنگ، یک جامعه آزاد رشد بدهد و نتیجه آزادی، رشد عقل است؛ یعنی اگر ما می‌خواهیم جامعه عاقلی داشته باشیم، باید بتوانیم نسلی تربیت کنیم که آزاد باشد و بین عقل و عدل هم یک توازنی برقرار است؛ به صورتی که اگر جامعه عاقل‌تر شود، عادل‌تر خواهد شد که در نتیجه مشکلات و دغدغه‌های موجود در جامعه کاهش پیدا خواهد شد.
۴- الگوپذیری
بیات با تأکید بر این‌که اصل چهارم در همسو کردن فرهنگ جامعه با اندیشه اسلامی، «الگوپذیری» است، تصریح کرد: قرآن کریم نیز الگوپذیری را ترویج می‌کند؛ مانند «حضرت یوسف (ص)» و...، در واقع ارائه الگو به نسل جوان اهمیت زیادی دارد و جامعه باید بتواند در عرصه فرهنگ، اسطوره‌سازی کند؛ چراکه طوفان‌های فرهنگی نسل حاضر در جامعه را با خود خواهد برد؛ لذا وظیفه سیاست‌گذار فرهنگی، «ممیزی» نیست، بلکه باید به اسطوره‌سازی بپردازد و مفاهیم دقیقی که در آموزه‌های ما هست را به برنامه‌های فرهنگی تبدیل کند تا در نسل جوان بتواند تأثیرگذار باشد.
۵- استقلال و هویت‌محوری
وی ادامه داد: «استقلال و هویت‌محوری» اصل پنجمی است که در موضوع همسو کردن فرهنگ جامعه با اندیشه اسلامی مورد توجه قرار می‌گیرد؛ در این راستا در قرآن نیز بر روی استقلال فرهنگی بسیار تأکید شده است، مانند: «وَ لَقَدْ کَرَّمْنا بَنی آدَمَ...»؛ لذا انسان‌ها دارای یک کرامت وجودی هستند که براساس آن، ظرفیت علمی و عملی نهفته‌ای در آن‌ها می‌تواند متبلور شود.
بیات تأکید کرد: پیچیده‌ترین راه در فرهنگ‌سازی، این است که انسان به‌سوی خودش برود و به نوعی بتواند آن آرمان‌های عالی که در حیات انسان وجود دارد را کشف کند و رشد فرهنگ اصیل در یک جامعه، نیازمند رشد و تقویت احساسات و اندیشه افراد است.
وی اندیشه فرهنگی را شامل «همگرایی» و «واگرایی» دانست که در ادبیات دینی نیز «تولی» و «تبری» شناخته می‌شود و گفت: انسان همان‌گونه که به فرهنگ خود حساس است، در مقابل نباید مثلا قو‌م‌گرایی داشته باشد و حضرت امام خمینی (ره) نیز هدف از انقلاب اسلامی را از نظر اندیشه فرهنگی، ساخت و پرورش انسان فرهنگی می‌داند.
بیات با اشاره به خطر‌های تهاجم فرهنگی، خاطرنشان کرد: دشمن با تهاجم فرهنگی به نوعی به‌دنبال تهی کردن فکر نسل‌های جدید است و با توجه به این‌که «روساخت» رسانه در دست غرب است، در «زیرساخت» رسانه بر روی هویت فرهنگی جوامع کار می‌کند؛ بنابراین امروز فعالیت فرهنگی یک کار پیچیده‌ای است که نیازمند این است که به آن توجه بیشتری شود، از جهت این‌که منابع اصیلی که وجود دارد، باید احصاء و به موضوعات فرهنگی تبدیل شود، آن هم با توجه به ابزار‌های مختلفی که وجود دارد.
استخراج ۷۷ مؤلفه فرهنگی از بیانیه گام دوم انقلاب
وی با اشاره به بیانیه گام دوم انقلاب، اظهار داشت: از بیانیه گام دوم انقلاب، ۷۷ مؤلفه را احصاء کرده‌ایم که در موضوعات فرهنگی قابل استفاده است، از این ۷۷ مؤلفه، ما به هفت مؤلفه کلان رسیده‌ایم که عبارتند از: «علم و پژوهش»، «معنویت و اخلاق»، «اقتصاد»، «عدالت و مبارزه با فساد»، «استقلال و آزادی»، «عزت ملی و روابط خارجی» و «سبک زندگی».
بیات به مؤلفه «علم و پژوهش» اشاره کرد و گفت: ما در ذیل این مؤلفه، سعی کرده‌ایم که به موضوعاتی نظیر «توسعه فرهنگ مطالعه»، «ترویج روحیه کنجکاوی و پرسش‌گری»، «تکریم مفاخر علمی»، «ترویج علم‌اندوزی» بپردازیم.
وی افزود: در ذیل «معنویت و اخلاق» نیز سعی کرده‌ایم تا به موضوعاتی نظیر «ترویج صداقت»، «ارتقاء صبر»، «ترویج حجاب و عفاف» و... بپردازیم که در آن به مبانی دینی و فرهنگ بومی ایرانی نیز توجه شده است.
بیات به مؤلفه «اقتصاد» اشاره کرد و گفت: در این مؤلفه سعی شده تا به موضوعاتی مانند «ترویج اقتصاد مقاومتی»، «کسب و کار‌های نوپا در صنایع خلاق»، «مشاغل خانگی» و موضوعاتی که می‌تواند به شکوفا شدن اقتصاد کمک کند، پرداخته شود.
وی گفت: در ذیل مؤلفه «عدالت و مبارزه با فساد»، ترویج امربه معروف و نهی از منکر می‌تواند زمینه مبارزه با فساد را فراهم کند و از طرفی نیز عدالت شکاف فرهنگی را از بین ببرد.
بیات به تشریح ذیل مؤلفه «استقلال و آزادی» پرداخت و بیان داشت: ارتقاء آگاهی تاریخی، نقش مهمی در فرهنگ دارد و جامعه متوجه می‌شود که آن‌چه که امروز درباره گذشته منتشر می‌شود، راست است یا دروغ. از طرفی دیگر نیز در ذیل مؤلفه «استقلال و آزادی»، به ترویج روحیه استکبارستیزی پرداخته شده است.
وی گفت: در مؤلفه «عزت ملی و روابط خارجی» ما معرفی دستاوردهای انقلاب اسلامی و مقابله با ترویج ناکارآمدی نظام، ایجاد حس مشترک به سرزمین، پرچم و سرود را در دستور کار قرار داده‌ایم.
بیات در پایان به تشریح ذیل مؤلفه «سبک زندگی» پرداخت و خاطرنشان کرد: در ذیل مؤلفه «سبک زندگی»، ترویج فرهنگ قناعت، اصلاح الگوی مصرف، ترویج هنر‌های ایرانی اسلامی و مقابله با مؤلفه‌ها و سبک زندگی غربی، قرار دارد.
انتهای پیام/ 113
