گروه فرهنگ و هنر دفاع‌پرس- ولی منصوریان؛ بخش اول گفت‌وگوی «حجت‌الله ناظری» سرپرست حوزه هنری کودک و نوجوان استان تهران با موضوع فعالیت‌های فرهنگی و هنری این مرکز در موضوعات مختلف را با تیتر «شبکه‌های اجتماعی جایگزین تک معلم‌های سرنوشت‌ساز- اسباب‌بازی سواد ورود کودک به اجتماع است» با این لینک ارائه کردیم که در ادامه بخش دوم این مصاحبه تقدیم می‌شود.
دفاع‌پرس: معتقدید اقتصاد هنر در بحث تولید محصولات فرهنگی کودک و نوجوان، احیاناً وجود ندارد و یا جواب نخواهد داد؟ توصیه‌ای به کسانی که علاقه‌مند به فعالیت در عرصه تولیدات عرصه کودک و نوجوان هستند، چیست؟
محصولات فرهنگی و هنری یکی از ضرورت‌های کودکان و نوجوان است و ضربه فرهنگی که اتفاقاً امروز به جامعه ایرانی وارد می‌شود، از همین مسیر است. آمریکا امروز نقطه فشاری که روی مردم ایران گذاشته است، بحث اقتصاد مردم است که ناشی از عدم سوادمالی جامعه می‌باشد وگرنه اگر مردم سوادمالی معقولی داشتند مطمئناً وضعیت کشور بهتر از امروز بود. خیلی‌ها معتقدند اقتصاد چه ربطی به فرهنگ دارد، درحالی که همین موضوعات باید فرهنگسازی شوند تا ما در آینده بهره اقتصادی داشته باشیم.
دفاع‌پرس: مهم‌ترین فعالیت امروز حوزه هنری کودک و نوجوان استان تهران در چه زمینه‌ای است؟
بخش اول فعالیت‌های ما برنامه‌های مربوط به تقویم روزانه و مناسبت‌های سال است که وارد مرحله اجرایی می‌شود. نمونه آن برگزاری «شب خاطره کودک و نوجوان» مربوط به فرزندان شهدای مدافع حرم است یا برنامه‌ای که اخیراً با موضوع شهید حاج قاسم سلیمانی به‌عنوان یک موضوع بسیار قوی و خوب که بستر خیلی خوبی در بین مردم دارد، وظیفه داشتیم وارد عمل شویم.
پس از شهادت حاج قاسم سلیمانی ما همزمان چند برنامه را انجام دادیم که یکی از آن‌ها جمع‌آوری فراخوان دل‌نوشته برای ایشان بود که توسط مخاطب کودک و نوجوان نوشته می‌شد. لحظاتی که مردم در مواجهه با یک اتفاق خاص شور حسینی پیدا می‌کنند، ثبت آن لحظات خیلی مهم است که خوشبختانه این توفیق را پیدا کردیم که در یکی از این ایام وارد عمل شویم و این شوری که به‌واسطه حضور در تشییع پیکر حاج قاسم سلیمانی برای مخاطب کودک و نوجوان اتفاق افتاده بود را بتوانیم ثبت و ضبط کنیم.
از این دست کارها بسیار انجام می‌شود و خیلی از آن‌ها نیز به‌سمت کارهای شعاری می‌رود ولی وقتی به اصل کلام می‌رسیم، تاثیرگذار می‌شود. روز گذشته وقتی مشغول مطالعه بخشی از این دل‌نوشته‌های این فراخوان بودیم، به‌دلیل اینکه این مطالب به‌موقع ثبت و ضبط شده بود، جملاتی توسط نوجوانان 12 و 13 ساله و حتی کودکان نوشته شده بود که بزرگ‌ترین نویسنده‌ها با تمام تکنیک‌های نویسندگی هم نمی‌توانستند چنین جملاتی را خلق کنند. این جملات تنها می‌توانست با الهام خداوندی که در کالبد این کودکان دمیده شده باشد، خلق شود و چنین معجزه‌ای را با کنارهم نشاندن کلمات در یک رقص دلی نسبت به آن شور حسینی که درباره حاج قاسم سلیمانی اتفاق افتاد بود برایمان به‌ارمغان آورد. و واقعاً ما از خواندن این دل‌نوشته‌ها گریه می‌کردیم که مگر می‌شود یک نوجوان 12 ساله با این قدرت کلمات و واژه‌ها را کنارهم بگذارد.
ثبت این وقایع تاریخآفرینی است چراکه یک تاریخ واقعی و ملموس ثبت شده که چون از دل برآمده، لاجرم در آینده بردل می‌نشیند. اینها نقاط قوت ما در آینده خواهد بود و محتوای غنی برای اجرا کردن در قالب‌های مختلف هنری خواهد بود.
رویداد دیگری که اتفاق افتاد تولید فیلم‌های کوتاه و انیمیشن حاج قاسم سلیمانی بود که ما در حوزه هنری کودک و نوجوان استان تهران به‌عنوان حامی ورود پیدا کردیم؛ در این رویداد گروه‌هایی از سراسر کشور طی 72 ساعت به ساخت و تولید انیمیشن اقدام کردند. مستندی نیز براساس یکی از خاطرات زیبایی که درباره حاج قاسم سلیمانی رخ داده در حوزه کودک و نوجوان تولید می‌شود؛ این مستند روایت یک اتفاق بین ایشان و نوه خودشان است.
مهم‌ترین بخش فعالیت‌های فرهنگی شناخت موقعیت‌ها و ایجاد واکنش متناسب برای تولید خوراک‌های فرهنگی متناسب با حوزه هنری است؛ این نوع فعالیت‌هایی است که ما سعی می‌کنیم ورود پیدا کنیم.
دفاع‌پرس: توجیه‌پذیری اقتصاد هنر در تولیدات مخصوص کودک و نوجوان به طور شفاف چگونه است؟
اقتصاد هنر در تولیدات کودک و نوجوان کشورمان خیلی اقتصاد سرپایی است اما باید آن را مثل بازاری‌ها دقیق ببینیم. اهالی بازار از این طریق خیلی خوب کسب درآمد می‌کنند چراکه همانند گذشته خانواده‌ها به‌دنبال فرزندآوری زیاد نیستند و لذا سعی می‌کنند فرزندان کمتری داشته باشند اما امکانات بیشتری را در اختیار آن‌ها قرار دهند.
ضعف تولید محصولات کودک و نوجوان در عدم شناخت زنجیره‌های مورد نیاز اقتصادی بازار است. یعنی‌اینکه زنجیره‌های تولیدات محصولات فرهنگی و بازاریابی و فروش‌مان مرتبط نیستند چراکه تولیدکننده انیمیشن، متناسب با فرهنگ و ذهن نویسنده فعالیت دارد و به این فکر نمی‌کند که متناسب با نیاز بازار و کودک و نوجوان فعالیت کند و بلکه تولید کننده تنها برای دل خودش و ضرورت‌هایی که خودش احساس می‌کند، تولید را پیش می‌برد.
زنجیره دوم این چرخه تولید کننده است؛ تولیدکنندگانی که فارغ از هرگونه هنر، دست به تولید می‌زنند و حتی گاهاً مواد متناسب تولید محصولات کودک و نوجوان را نمی‌شناسند لذا کار خودشان را انجام می‌دهند. چرخه سوم مربوط به فروش و بازاریابی است که باشناخت نیازهای مشتری اما در انتقال این نیاز به تولید کننده محصول فرهنگی ناتوان هستند. این چرخه در کشورمان همیشه به‌دلیل عدم اتصال مناسب، با مشکلاتی روبرو است و به‌همین خاطر همیشه ضعیف است و جواب نمی‌دهد.
هرجا چرخه تولید محصولات فرهنگی به‌هم نزدیک بوده است، همانند مجموعه شکرستان اتفاق خوبی رقم خورده است. این موفقیت‌ها نیز به‌دلیل شناخت‌سنجی تولیدکننده از نیازهای بازار نیست بلکه به‌دلیل پیشنهاد بازاری‌ها به تولیدکنندگان بوده است.
دفاع‌پرس: تاریخ شفاهی هرچند به‌خودی خود مخاطب خاص دارد و بدون ارزش افزوده در قالب‌های هنری مورد اقبال مخاطب کودک و نوجوان قرار نخواهد گرفت اما سال گذشته شاهد یک اتفاق سینمایی به اسم «23نفر» بودیم که اتفاقاً برگرفته از تاریخ شفاهی بود و مورد استقبال قشر نخبگانی و عموم جامعه قرار گرفت. به‌نظر می‌رسد ازاین دست سوژه‌ها در تاریخ انقلاب و دفاع مقدس بسیار است؛ اما پیدا کردن این سوژه و به‌‌مرحله تولید رساندن دشوار است، فعالیت حوزه هنری در این راستا چگونه است؟
علت اینکه به سمت این سوژه‌ها تمایلی وجود ندارد، ذهنیتی است که جامعه نسبت به تاریخ شفاهی پیدا کرده که نتیجه تهاجم فرهنگی دشمن است. البته در تاریخ شفاهی وقتی به‌سمت موضوعات دینی، انقلابی و اجتماعی متناسب با فرهنگ ایرانی و اسلامی می‌رویم و آثار ناب تولید می‌کنیم مورد استقبال قرار می‌گیرد. بنابراین کج سلیقگی‌هایی در انتخاب موضوع کارهای تاریخ شفاهی و انجام کارهای ضعیف باعث شده یک اصطکاک بین محصولات فرهنگی و مخاطب کودک و نوجوان ایجاد شود و البته تهاجم فرهنگی دشمن در بستر شبکه‌های اجتماعی مداوم وجود دارد که واقعیتی است که باید بپذیریم اما اگر موضوع تاریخ شفاهی و قالب هنری ارائه شده در آن را درست انتخاب کنیم، مخاطب خواهد داشت.
دفاع‌پرس: شما در حوزه هنری کودک و نوجوان در زمینه تاریخ شفاهی چه اقداماتی انجام داده‌اید؟
شب‌های خاطره کودک و نوجوان و تولیدات مستندی که درباره شهید حاج قاسم سلیمانی در دستور کار قرار گرفته است در راستای همین موضوع تاریخ شفاهی است. این مسائل اصولی است که به‌عنوان اصول قرآنی در دین ما آمده است و متاسفانه روی آن را غبار گرفته و ما تنها سعی می‌کنیم این غبارها را کنار بزنیم و تاریخ شفاهی اصیل و درستی که متناسب با نیاز کودک آینده است را ارائه کنیم.
ما وظیفه خودمان را انجام می‌دهیم اما حجم تولیداتی که صورت می‌گیرد خیلی کم است و باید بیشتر باشد اما بالاخره ما محدودیت‌های زیادی در تولیدات داریم ولی اگر کمک و هم‌افزایی و صورت گیرد حتما بهتر خواهد بود.
دفاع‌پرس: یکی از ظرفیت‌های حوزه هنری حجم سالن‌های سینمای است که در سراسر کشور در اختیار دارید. از طرفی ما در بحث اکران فیلم کودک و نوجوان همواره با مشکل روبرو هستیم و اندک آثاری در این زمینه اکران می‌شود که احیاناً زمان اکران و تبلیغات مناسبی هم ندارند، اساساً سالن کودک و نوجوانی وجود ندارد؛ شما به‌عنوان دفتر حوزه هنری کودک و نوجوان چقدر در این زمینه ورود پیدا کرده‌اید و احیاناً طرحی دراین زمینه به سازمان سینمایی حوزه هنری ارائه کرده‌اید؟
خیر؛ ما در این زمینه فکری نکرده‌ایم و با توجه به حجم معضلاتی که داریم اگر بخواهیم در این موضوعات ورود پیدا کنیم مشغله بیشتری پیدا می‌کنیم. لذا ما در حوزه هنری کودک و نوجوان استان تهران بیشترین تمرکز را بر تولید محتوا در عرصه ادبیات کودک و نوجوان گذاشته‌ایم.
دفاع‌پرس: حوزه هنری در بحث کاراکترهایی که در زمینه عروسک‌های شکرستان ارائه کرد به‌نظر به سمت یک اتفاق مهم حرکت کرد؛ هرچند این حرکت به جریان تبدیل نشد. از طرفی بسیاری معتقد به مافیا و پست‌پرده‌های صنعت عروسک‌سازی هستند؟
مسئله عروسک یک معضل ملی است؛ مشکلات پیش‌وروی شکرستان تنها مختص به شکرستان نیست بلکه عروسک‌های دیگری همچون کلاه‌قرمزی و فیل‌شاه نیز جریان‌ساز نشدند و این مشکلات تنها مختص به محصولات حوزه هنری نبوده است. این مشکلات نتیجه یک شرایط بیمارگونه در کشور است که متاسفانه باعث می‌شود فضاهایی که مورد نیاز عرضه یک محصول فرهنگی مطلوب است، رخ ندهد.
حجم انبوه سود تولید یک انیمیشن مربوط به تولیدات و محصولات جانبی آن است اما در کشورمان محصولات فرهنگی جانبی شکل نمی‌گیرد چراکه قانون کپی رایت نداریم. متاسفانه فرهنگ نداشتن کپی رایت در کشورمان نهادینه شده است و این معضل بزرگی در به‌نتیجه رساندن کارهای فرهنگی است. تولید کننده محصولات فرهنگی عروسک باب‌اسفنجی را تولید می‌کنند چراکه معتقد است با این کار هیچ هزینه‌ای را بابت حق کپی رایت پرداخت نخواهد کرد حالا با این وضعیت چرا او باید عروسک شکرستان را تولید کند که باید حق کپی رایت پرداخت کند! بخاطر همین مشکلات است که کسی برای تولید محصولات فرهنگی اقدام نمی‌کند.
علت ورود عروسک‌های حوزه هنری به بازار و مورد استقبال قرارگرفتن آن‌ها، سختی کشیدن عوامل تولید بود. ما خودمان هر روز به بازار می‌رفتیم و عروسک‌های قلابی، بی‌کیفیت و چینی شکرستان را جمع می‌کردیم و از اهالی بازار تقاضا کردیم عروسک چینی وارد نکنند تا در بازار جاافتاد. همین اتفاق انرژی زیادی از مجموعه تولید کننده گرفت و ما برای جاانداختن آن خیلی جنگیدیم اما متاسفانه هم‌اکنون شکرستان به واسطه یک اختلاف بین حوزه هنری و صدا و سیما رها شد.
دفاع‌پرس: معتقدید مشکل عدم تولید محصولات فرهنگی در کشورمان قوانین است؟
بله؛ برای حرکت به سمت تولید محصولات فرهنگی باید حتماً قوانین اصلاح شوند. باید گلچینی از قوانین موثر برای رونق به تولید را تقویت و به‌روزآوری و اجرایی کنیم. ما در حال حاضر کلی قوانین حمایت از تولید داریم که هیچ‌کدام اجرا نمی‌شوند.
دفاع‌پرس: ضرورت حوزه هنری کودک و نوجوان را چه چیزی می‌دانید و چه اقدامات عملی برای آن انجام داده‌اید؟
باتوجه به فرمایشات رهبر معظم انقلاب اسلامی در چندین سال اخیر که وارد یک دهه می‌شود و متاسفانه ما برای عملیاتی شدن آن نتوانسته‌ایم یک حرکت دقیق و به‌جا انجام دهیم، بحث اقتصاد و اقتصاد مقاومتی است. این موضوعات شاه‌کلیدهایی است که می‌توان به‌نحو احسنت از آن درس گرفت و براساس آن چراغ‌راه و نقشه اجرایی را کشید. بنابراین موضوع سواد مالی لطمه سنگینی برکشور وارد کرده است که اتفاقاً باید در دوران کودکی و نوجوانی به فرزندانمان آموزش دهیم.
ما کشور فقیری نیستیم؛ مردم‌مان، مردم فقیری نیستند اما احساس فقر به‌شدت در کشورمان بالاست. و این ناشی از عدم سواد مالی است. یعنی ما اگر در سال‌های گذشته که کشورهای مترقی دنیا در این حوزه روی مخاطبین کودک و نوجوان و زنان جامعه سرمایه‌گذاری کردند، چنین رویکردی را اعمال می‌کردیم، وقتی نرخ دلار پایین و بالا می‌شد دیگر شاهد صف‌های طولانی خرید دلار و ماشین نمی‌بودیم چراکه یک فکر اقتصادی سالم و درست منافع جمعی را بر منافع شخصی ترجیح می‌دهد. این اتفاق در کشورمان به‌عنوان مقوله سوادمالی متاسفانه یاد داده نشده است لذا به‌عنوان یک ضرورت باید به این مقوله بپردازیم.
فکر می‌کنم سوادمالی مطالبه‌ای از رهبری است که مورد توجه قرار نگرفته و هنوز زمین مانده است. این مسئله یکی از اساسی‌ترین کارهای در حوزه کودک و نوجوان است که پرداختن به آن ضروری به نظر می‌رسد. البته در این زمینه با جمع‌آوری آمارهای جهانی و انجام استفتائات لازم از مراجع اعزام و اصول اولیه کارهای خوبی انجام داده‌ایم. حرف‌های قدیمی گرفته شده از فرهنگ همانند اینکه «پول چرک دست است» باید از بین برود و مصدایق درست متناسب با کودک و نوجوان آماده و ساخته و پرداخته شود و در فرهنگمان جابیاندازیم تا در آینده در فرهنگمان موجب شکست کودک و نوجوان در زندگی و استفاده دشمن از این ابزارهای به‌عنوان ابزار لطمه‌زدن به کشور و جامعه نشود.
این مسائل باید به‌عنوان دغدغه‌های اصالت‌دار و اصیل انتخاب و روی آن‌ها کار شود. حتماً اگر در این بتوانیم یک کار درست را در بین مخاطبین کودک و نوجوان انجام دهیم، برکات و ثمرات آن را در آینده کشور خواهیم دید چراکه وقتی اقتصاد مردم خوب باشد، فرهنگ نیز می‌تواند حرفی برای گفتن داشته باشد.
دفاع‌پرس: نقطه تمایز فعالیت‌های شما در زمینه سوادمالی با سایر نهادها و دستگاه‌ها به‌طور مشخص چه چیزی است؟
استفاده از ابزار هنر نقطه تمایز حوزه هنری کودک و نوجوان در آموزش سواد مالی برای مخاطبین نسبت به سایر دستگاه‌های دیگر فرهنگی کشور است. بسیاری از موسسات مالی و اعتباری شاید در این زمینه ورود پیدا کرده باشند اما آن‌ها فعالیتشان با زبان هنر نیست و این ما هستیم که زبان هنر را چاشنی فعالیت و آموزش سواد مالی برای مخاطبین کودک و نوجوان قرار می‌دهیم.
انتهای پیام/ 121
