به گزارش خبرنگار فرهنگ و هنر دفاع‌پرس، اشغال خرمشهر توسط رژیم بعث عراق مهم‌ترین برگ برنده این كشور برای وادار ساختن ایران به شركت در هرگونه مذاكرات صلح تلقی می‌شد و طبعا آزادسازی این شهر می‌توانست سمبل پیروزی جمهوری اسلامی ایران و برتری نظامی‌اش باشد.
با توجه به اینکه منطقه عمومی غرب كارون آخرین منطقه مهمی بود كه هم چنان در اشغال عراق قرار داشت، از یک‌سو فرماندهان نظامی ایران برای انجام عملیات در این منطقه اشتراك نظر داشتند، و از سوی دیگر عراق نیز كه طراحی عملیات آزادسازی خرمشهر را پس از عملیات فتح‌المبین قطعی و مسجل می‌پنداشت، با در نظر گرفتن اهمیت این شهر و جایگاه آن در دفاع از بصره، به‌ضرورت حفظ این منطقه معتقد بود.
ازاین‌رو، بلافاصله پس از اتمام عملیات فتح‌المبین، در حالی كه قوای ارتش عراق در منطقه عمومی خرمشهر تقویت می‌شد، به تمام یگان‌های تحت امر قرارگاه مركزی كربلا دستور داده شد تا ضمن بازسازی و تجدید قوا، به شناسایی و طراحی عملیات بپردازند. این عملیات با نام بیت‌المقدس و رمز «یا علی ابن ابی‌طالب» آغاز شد.
در کتاب نوزدهم «روز شمار جنگ ایران و عراق» با عنوان» آزادسازی خرمشهر» به تفصیل این عملیات مورد بررسی قرار گرفته و جزئیات آن شرح داد شده است. به مناسبات شروع این عملیات و روزهای منتهی به آزادسازی خرمشهر بخش‌هایی از این کتاب منتشر خواهد شد که قسمت دوم آن را در ادامه می‌خوانید:
عراق در حلقه محاصره
پس از اجرای سومین مرحله از عملیات بیت‌المقدس که فقط به انهدام بخشی از قوای ارتش عراق در شلمچه حاشیه غربی نوار مرزی شمال این منطقه انجامید، فرماندهان عملیات به این نتیجه رسیدند که به دلیل کاهش توان عملیاتی یگان‌های خودی و لزوم سازماندهی مجدد آنها ادامه عملیات با چند روز تاخیر اجرا شود. بر همین اساس به فرماندهان یگان‌ها دستور داده شد تا ضمن بازسازی و سازماندهی مجموعه تحت امر، آمادگی خود را برای مرحله چهارم عملیات افزایش دهند.
آمار تعداد شهیدان و مجروحان عملیات بیت‌المقدس از آغاز این عملیات تا بعدازظهر امروز (21 اردیبهشت 1361) اعلام شد. بخش تعاون واحد امور پاسداران قرارگاه مرکزی کربلا با اعلام اینکه امروز ۴۲۰ نفر از رزمندگان سپاه و بسیج به شهادت رسیده‌اند، مجموعه شهیدان عملیات بیت‌المقدس تا ساعت ۶ بعدازظهر امروز را چهار هزار و ۶۷۷ نفر گزارش کرد و متذکر شد که از این تعداد ۷۲۷ شهید از ارتش و بقیه سپاه و بسیج هستند. در این گزارش تعداد مجروحان امروز سپاه و بسیج نیز ۸۵۰ نفر و مجموع مجروحان این دو نهاد از ابتدای عملیات تا کنون ۱۴ هزار و ۱۲۵ نفر اعلام شده است از تعداد مجروحان ارتش گزارشی در دست نیست.
همزمان با ورود شمار دیگری از اسیران عراقی عملیات بیت‌المقدس به تهران، یک هیئت از صلیب‌سرخ جهانی به دعوت ایران برای گفت‌وگو درباره طرح پیشنهادی این کشور مبنی بر دیدار اسرا با خانواده‌هایشان به تهران آمد.
به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی، بامداد امروز حدود ۱۴۰۰ عراقی که در عملیات پیروزمندانه بیت‌المقدس به اسارت رزمندگان اسلام در آمده و در پناه جمهوری اسلامی ایران قرار گرفته‌اند، با دو قطار وارد تهران شدند و سپس به اردوگاه‌های مورد نظر انتقال یافتند. بنابر همین گزارش، مردم تهران با شعارهای مرگ بر آمریکا و مرگ بر صدام و سر دادن ندای الله‌اکبر، از این اسیران استقبال کردند.
همزمان با تکمیل حلقه محاصره خرمشهر از سوی رزمندگان ایران، یک روزنامه آمریکایی نوشت از دست دادن خرمشهر ضربه‌ای بزرگ بر عراق وارد خواهد ساخت. در همین حال رادیو بی‌بی‌سی هم خاطرنشان کرد در چنین صورتی عراق جای پای خود را در شرق اروندرود از دست خواهد داد.
روزنامه وال استریت ژورنال در گزارشی از بیروت پس پس از اشاره به نبرد شدید ایران و عراق برای کنترل خرمشهر به نقل از ناظران سیاسی نوشت: از دست دادن خرمشهر ضربه‌ای بزرگ بر عراق وارد خواهد آورد و دولت بغداد را از هر امتیازی برای پایان دادن آبرومندانه جنگ محروم خواهد کرد.
رادیو بی بی سی هم گفت: کارشناسان نظامی عقیده دارند که اگر نیروهای عراقی تصمیم بگیرند که به هر قیمتی شده از شهر دفاع کنند، تسخیر بندر خرمشهر مستلزم جنگی خواهد بود بسیار طولانی و خونین. چنانچه خرمشهر به دست نیروهای ایرانی بیفتد، عراق جای پای خود را در شط‌العرب [اروند رود] از دست خواهد داد و از همان ابتدای جنگ که خرمشهر به دست عراقی‌ها افتاد، عراق از آن به‌عنوان نمونه بارزی از حقانیت حاکمیت خود بر سراسر شط‌العرب استفاده کرده بود.
بی بی سی همچنین به نقل از روزنامه انگلیسی گاردین گفت: عراقی‌ها با عقب‌نشینی از خاک ایران قادرند حداقل یکی از شرایط ایران برای برقراری صلح را برآورده کنند، ولی سایر شرایط ایران برای خاتمه جنگ یعنی پرداخت غرامت جنگی از طرف عراق و حاکمیت بر آبراه شط‌العرب احتمال نمی‌رود که در حال حاضر برای دولت عراق قابل بررسی باشد.»
ادامه دارد ...
