«سلمان هراتی»؛ شاعری که در شعرش جنگ عنصری ضد بشری و ویران‌کننده نیست

گروه فرهنگ و هنر دفاع‌پرس: سلمان هراتی در سال ۱۳۳۸ در روستای مرزدشت تنکابن مازندران در خانواده‌ای مذهبی متولد شد. درس‌های ابتدایی تا پایان دوران متوسطه را در زادگاهش خواند. سپس در دانشسرای راهنمایی تحصیلی پذیرفته شد و پس از دو سال در رشتهٔ هنر، مدرک فوق دیپلم را اخذ کرد. وی پس از پایان تحصیلات در یکی از مدارس روستا‌های دور لنگرود مشغول تدریس شد.

تخلص او در اشعارش «آذرباد» بود و در شعرهایش می‌توانیم تاثیر از سهراب سپهری و فروغ فرخزاد را نگاه کنیم او حتی یکی از شعرهایش را تقدیم به سهراب سپهری کرده بود. دوستی او با سیدحسن حسینی و قیصر امین‌پور زبانزد است.

سیدحسن حسینی بعد از مرگ سلمان یکی از بهترین آثار ادبیش یعنی کتاب «بیدل، سپهری و سبک هندی» را تقدیم به او کرد و قیصر امین پور هم کلیات او را منتشر کرد.

ویژگی‌های شعر سلمان

سلمان هراتی از شاعران بنام عصر انقلاب است که زبان و اندیشه و دیدگاه نوینی در اشعارش جلوه گر است شعر سلمان با تصاویر بدیع از طبیعت و حالات درونی انسان ارتباط با خدا، ویژگی خاص و لحن مختص به خود است.

زبان شعر او صمیمی و ساده است او تمام صداقت و صمیمیت خود را در قالب شعرهایش می‌ریخت. شعر او در عین ارتباط داشتن تنگاتنگ با طبیعت و راز و نیاز با خدا دارای مضمونی اجتماعی و پر شور است.

شعر سلمان از نظر لحن و بیان تصاویر طبیعت و زندگی و سادگی گفتار، شباهت‌هایی با شعر سهراب دارد، سلمان در ثالب‌های گوناگون شعر سروده است، اما بیشترین سروده‌های او در قالب شعر منثور – شعر سپید – است.

در اشعار او تاثیر‌هایی از شاعران مطرح معاصر دیده می‌شود که البته تقلیدگونه نیست و در خلال زبان شعر او اصالت و خلاقیت شاعر در آفرینش تصاویر و اندیشه و نوگرایی ذهن و زبان او هویداست.

شعر سلمان

خواننده شعر‌های سلمان هراتی، در وهله نخست بیش از هر چیز با ایدئولوژی شاعر مواجه می‌شود. بیشتر اشعار سلمان، مستقیم یا غیر مستقیم به بازگویی جهان بینی، اعتقادات و برداشت‌های اجتماعی و سیاسی او می‌پردازد. سلمان هراتی شعر را برای ادای تعهد اجتماعی و حتی گاه سیاسی خود می‌داند. آنجا که سلمان از وطن می‌گوید، منظورش ایران معاصر است و در وصف آن، نه به تاریخ سرک می‌کشد و نه مختصات فرهنگ ملی را برجسته می‌کند، بلکه از ایرانی سخن می‌گوید که نام خیابان‌هایش را شهیدان برگزیده‌اند، بهشت زهرایی دارد که آبروی زمین است، میزبان حضرت امام رحمه الله بوده و به واسطه جنگ، چندین تابستان است که در خون و آفتاب می‌رقصد.

زبان شعر سلمان

زبان شعر سلمان هراتی، زبان شعر انقلاب است. او را می‌توان از تأثیرگذارترین شاعران در حوزه زبان این دوره دانست. کمتر خواننده‌ای است که در ارتباط برقرار کردن با شعر سلمان به مشکل بیفتد. در شعر او، کلمات طوری در کنار هم چیده شده اند که هیچ کدامشان برای بقیه غریب نیست. سلمان در شعر‌های نو خود ثابت کرده که توانایی بهره گیری از عامیانه‌ترین لغات را دارد. البته ۲۷ سال سن و ۱۰ سال شاعری، زمان اندکی برای هراتی بود تا زبان شعر خود را بارور کند و شعر‌های جدید بیافریند.

شاعر شعر جنگ

زنده یاد سلمان هراتی، جزو پانزده شاعر برگزیده بیست سال شعر جنگ است که در سال ۱۳۷۹ معرفی شد. او یکی از شاعران برجسته و توانا در عرصه انقلاب و شعر جنگ است که خیلی زود انقلاب را درک و آن را در اشعارش منعکس کرد. شعر سلمان، سرشار از عشق، ایمان و خلوص است که ارزش‌های بی بدیل هویت انسانی را نشان می‌دهد. در شعر او جنگ عنصری ضد بشری و ویران کننده نیست، بلکه زیبا و واجب است و رنگ دفاع مقدس به خود می‌گیرد.

وقتی که از هوای گرفته بودن

به سمت جبهه می‌آیی

تمام تو در معیت آفتاب است

زیر کسای متبرک توحید

نگاه معنوی

پیوند مسائل اجتماعی با دنیای انتزاعی، نقطه عطفی در شعر متعهد بعد از انقلاب است. نگاه معنوی به موضوعات اجتماعی، در شعر سلمان هراتی به اوج خود می‌رسد. این نوع نگاه، شعر سلمان را سرشار از امید و بشارت کرده است. او در شعرهایش به مردم آینده‌ای درخشان را نوید می‌دهد. این بشارت و امید از سرچشمه باوری است که سلمان به انقلاب اسلامی دارد. از این رو چنین می‌سراید:

دیروز اگر سوخت ‌ای دوست غم برگ و بار من و تو

امروز می‌آید از باغ بوی بهار من و تو

دیروز درغربت باغ من بودم و یک چمن داغ

امروز خورشید در دشت آیینه دار من و تو

شعر اعتراض و هشدار

پس از گذشت چند سال از پیروزی انقلاب اسلامی، رفته رفته ناکامی‌ها و نامرادی‌ها که معلول عواملی، چون از یاد رفتن برخی از ارزش‌ها بود، نمایان شد. شعر اعتراض سلمان، زورگویان و زراندوزانی را مورد خطاب قرار می‌دهد که بدون توجه به مفاهیم و ارزش‌های انقلاب، در پی منافع خویش هستند.

چرا سهم عبداللّه

جریب جریب زحمت است و حسرت

و سهم ناصرخان

هکتار محصول است و استراحت؟ …

ما در مقابل آمریکا ایستاده ایم.

اما چرا هنوز کیومرث خان خرش می‌رود

عبدالله با داس

هر شب چند خوک سر مزرعه می‌کشد.

اما وقتی ارباب می‌آید، مجبور است تعظیم کند

چرا عبدالله مجبور است به این خوک تعظیم کند؟ …

از آسمان سبز (مجوعه شعر ۱۳۶۵)، دری به خانهٔ خورشید (مجوعه شعر ۱۳۶۸) و از این ستاره تا آن ستاره (شعر برای کودکان ۱۳۶۷) سه مچموعه است که از سلمان هراتی به یادگار مانده است.

انتهای پیام/ 121