به گزارش خبرنگار فرهنگ و هنر دفاع‌پرس، دوسالانه انتخاب بهترین کتاب دفاع مقدس یکی از رویداد‌های مهم ادبی کشورمان است که تاکنون 18 دوره آن توسط بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس برگزار شده است؛ در آستانه برگزاری دوره جدید این رویداد مهم ادبی و اهمیت ادبیات دفاع مقدس برای تشریح ابعاد مختلف آن گفت‌وگویی را با «محمدقاسم فروغی جهرمی» دبیر با سابقه جایزه انجام دادیم که در ادامه می‌خوانید.
دفاع‌پرس: برگزاری انتخاب بهترین کتاب سال دفاع مقدس به نوزدهمین دوره رسیده است؛ این رویداد چگونه و از چه زمانی پایه‌گذاری و بنا به چه اهمیتی برپا شده و سیر تکمیلی آن چگونه بوده است؟
سال 1369 زمانی که با مسؤولیت مدیریت انتشارات و ادبیات بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس وارد این مجموعه شدم آقای مهندس مهدی چمران مسوولیت مجموعه را برعهده داشت. بعد از حدود هشت ماه که در مجموعه کار کردم و با نوع فعالیت‌هایی که می‌توانست در بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس انجام شود، سه برنامه اساسی و ضروری را به مهندس چمران ارائه کردم؛ انتخاب کتاب دفاع مقدس، کنگره شعر دفاع مقدس و سیمنار ادبیات دفاع مقدس سه برنامه پیشنهادی من به مهندس چمران بود که آقای چمران با دو پیشنهاد اول ما موافقت کردند و ما وارد فاز اجرایی شدیم. ولی برای اینکه ما بتوانیم به شکل مناسب و کیفی برنامه‌ةای مربوط به انتخاب کتاب دفاع مقدس را انجام دهیم، شورایی از نمایندگان سپاه، ارتش، مراکز فرهنگی همچون حوزه هنری و دیگر مراکز و ناشران فعال ایجاد کردیم و سرانجام این شورا با حضور آقایان: اثباتی، مرتضی سرهنگی، هدایت‌الله بهبودی، علیرضا کمری و بنده به عنوان مسؤول و مدیر ادبیات و انتشارات بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس تشکیل شد. چندماهی جلساتی را برگزار کردیم؛ حتی زمانی آقای کمری به خاطر کسالتی که داشتند امکان حضور در جلسات را نداشتند، ما در منزل ایشان جلسات را پیگیری می‌کردیم و چند جلسه‌ای هم در منزل ایشان به چارچوبی برای برنامه انتخاب کتاب دفاع مقدس دنبال کردیم.
سیاست‌ها، برنامه‌ها و آیین‌نامه‌ای برای کار نوشته شد و دبیر دوره نخست آقای بهروز اثباتی که از برادران خوش سابقه و فرهیخته سپاه بودند، تعیین نمودیم و ایشان با همت و اراده‌ای پی‌گیرانه و مدبرانه کار را شروع نمودند. این برنامه نیز طبق معمول هر برنامه‌ای در ابتدا با مشکلات و موانع و کمبود‌ها و مسائلی فراوانی روبه‌رو بود، اما بحمدالله با عنایت الهی و توجه شهدای عزیز دوره اول در حد خوب و مطلوب برگزار شد که مربوط به بررسی کتاب‌هایی از ابتدای دفاع مقدس تا آخر جنگ بود؛ یعنی ما در دوره اول این رویداد کتاب‌هایی که از اول جنگ سال 1359 تا سال 1368 منتشر شده بود، بررسی و داوری کردیم و به بهترین آن‌ها جوایزی ارزشمندی را اهدا کردیم و بعد از آن بود که بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس به این نتیجه رسید که باید این کار بسیار موثر و تأثیرگذار را ادامه دهد و با قوت بیشتری سالانه برگزار کند.
بنده تا سال 1378 و تا زمانی که در بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس حضور داشتم، حدود هشت دوره توانستیم با دبیری ثابت جناب اثباتی برنامه انتخاب کتاب سال دفاع مقدس را برگزار کنیم و به عنوان یک حرکت فرهنگی در حوزه نشر در کشور جا‌اندازی نماییم و شاید می‌توانیم بگوییم که بعد از انتخاب کتاب سال جمهوری اسلامی ایران، این برنامه یک برند شاخص در عرصة انتخاب کتاب در کشور شد.
لازم است اشاره کنم که انتخاب کتاب سال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در آن ایام تنها حرکت انتخاب کتاب در سطح کشورمان بود و در هیچ سازمان و نهاد دیگری چنین برنامه‌ای برگزار نمی‌شد و اولین جایی که بعد از وزارت ارشاد توانست با شجاعت و اهتمام لازم در این عرصه وارد شود و ظرفیت‌سازی جدیدی را در کشور برای کتاب‌های ارزشی در حوزة انقلاب و دفاع مقدس شکل دهد، این حرکت نوین و امیدآفرین در بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس تحت این عنوان بود.
دفاع‌پرس: چه نکاتی در بحث انتخاب کتاب در جریان انتخاب بهترین کتاب سال دفاع مقدس باید لحاظ شود و هدف از این معرفی چیست؟
جدای از بررسی، تحلیل و ارزیابی و معرفی کتاب‌های بهتر و مناسب‌تر که در طول سال منتشر می‌شود و تکریم، تقدیر، تشویق و ترغیب دست‌اندرکاران کتاب دفاع مقدس در آن لحاظ شده است؛ مهم‌ترین جنبه آن، الگوسازی است. البته در دوره‌های اولیه پس از رعایت نکات مورد نظر داوری، صرفاً بهترین اثر موجود در مقطع زمانی بررسی کتاب‌ها انتخاب می‌شد، در حالی که اکنون باید اذعان کنیم که در الگو سازی که اینک به آن توجه می‌شود، رعایت دقیق معیار‌ها و ویژگی‌هایی است که کار از سطح قابل قبولی برخوردار باشد تا به عنوان بهترین معرفی شود و بتوان با مماشاتی در زمره معرفی الگو در کشور نشان داده شود، که این نوع رویکرد و الگو کردن یک کتاب در شرایط کنونی و دوره‌های اخیر که در حال برگزار کردن هستیم، یک رویکرد تکاملی است.
از دوره هفدهم انتخاب بهترین کتاب سال دفاع مقدس به بعد، تعریف ما از اثر الگو و برتر مقداری تغییر کرده است. بنده جدای از مسؤولیت دوره اول تا هشتم، دبیر اجرایی دوره‌های یازدهم و دوازدهم این رویداد را نیز برعهده داشته‌ام که در آن زمان نیز هر دوره نسبت به دوره قبل سعی می‌کردیم به موضوعات و رویکرد‌ها اضافه کنیم. ما در دوره‌های بعد تعریف کتاب الگو را مقداری جامع‌تر کردیم و گفتیم کتاب الگو باید با دقت نظر ویژة داوران به گونه‌ای بررسی و نمره‌دهی شود که ماحصل آن انتخاب کتاب‌های واقعاً ارزشمند و تأثیرگذار در جنبه‌های مختلف باشد و حداقل از نمرة 100 نمره 80 به بالا را کسب کرده بود، یعنی کتابی که از حد متوسط به بالا به حساب آید و بتوان آن را در مراحل سوم و چهارم داوری مورد بررسی قرار داد؛ زیرا معمولاً کتاب‌ها در پنج مرحله بررسی و داوری می‌شود.
در دوره هفدهم بنا به فرمایش رهبر معظم انقلاب اسلامی شعار این رویداد را «پاسداشت ثروت ملی» گذاشتیم. این ثروت ملی را ابتدا تعریف کردیم و براساس آن کتاب‌ها را داوری کردیم؛ یعنی بهره‌مند شدن از همة ظرفیت‌ها و فرصت‌های موجود در عرصة کتاب دفاع مقدس در کشور به طور ملی و سراسری. در آن دوره همه افراد درگیر با چرخه تولید و نشر کتاب را کامل در داوری‌ها قرار دادیم و حدود 110 نفر را در چرخه کتاب که حتی شامل منتقد، فعال فرهنگی، کتابخانه‌ها، کتابدار‌ها و فروشندگان و عرضه‌کنندگان کتاب دفاع مقدس می‌شد، در سطح کشور شناسایی و معرفی کردیم.
برای معرفی دقیق افراد در این دوره از ابزار و کانال‌های ارتباطی، افراد و عناصر زیادی بهره بردیم تا بر اساس قضاوت صحیح و جامع به انتخاب‌های درستی برسیم. به عنوان نمونه یک پژوهشگر را معرفی کردیم که ایشان از دهه ۶۰ با تلاش شخصی مجموعه‌ای را در دزفول راه‌اندازی کرده بودند که به قدری اطلاعات جمع‌آوری ایشان از کارها زیاد بود که به اذعان خودشان بنیاد شهید شهر دزفول نیز به ایشان مراجعه می‌کردند و اطلاعات لازم و مورد نیاز را از ایشان می‌گرفتند. یا فروشگاه کتابی در کرمان معرفی شد که با سرمایه و انگیزه شخصی فقط کتاب‌های دفاع مقدسی که در کشور چاپ می‌شد، عرضه می‌کردند. همه این کارها انجام شد تا تمام کسانی که در عرصه کتاب دفاع مقدس فعالیت می‌کنند شناسایی و نمونه‌های خوب آن معرفی شوند.
در دوره هجدهم انتخاب اثر شاخص را مدنظر قرار دادیم؛ یعنی کارهایی که بتواند به‌عنوان الگو معرفی شود، دنبال کردیم. این نوع رویکرد که از دوره هجدهم لحاظ شد، مستلزم این بود که تلاش مضاعفی از طرف مجموعه و داوران صورت گیرد که این کار نیز به شکل مطلوب صورت گرفت و کارهایی که تقریبا نزدیک خوب بود، انتخاب شد، ولی متأسفانه برای تعیین اثر شاخص، به هیچ اثر شاخص و ویژه‌ای نرسیدیم که بتوانیم آن را به عنوان شاخص و الگوی برتر معرفی کنیم، ولی بالاخره از بین آثار موجود، آثاری که تقریباً خوب بود به عنوان اثر تقدیری معرفی شد؛ بنابراین حرکت چند دورة اخیر ما به سمتی رفت که توقعات و مطالبات از انتخاب کتاب سال دفاع مقدس کم کم و به تدریج بالا رفته و اینک کارهای معمولی مسلماً جزو منتخبین نخواهد بود.
دفاع‌پرس: امسال و در دوره نوزدهم انتخاب بهترین کتاب دفاع مقدس رویکرد و شعار چست؟
«هویت ملی و انتخاب شاخص» شعار امسال انتخاب بهترین کتاب دفاع مقدس خواهد بود. امسال به عنوان هویت ملی به دنبال آثاری خواهیم بود که حاوی هویت ملی ما باشد. در یک بازخوانی مدرن امروزی شاید بتوانیم بگوییم «ارزش‌های دفاع مقدس همان پیدا کردن عناصر اصلی هویت ملی است» چون ما در هویت ملی از بیانات رهبری استفاده کردیم و به سه مولفه اسلامیت، ریشه در تاریخ و انقلاب اسلامی رسیدیم؛ یعنی همان ارزش‌ها و آرمان‌های انقلاب اسلامی و دفاع مقدس‌که به عنوان مطالبات همواره مدنظر قرار می‌دهیم، طبیعتاً ذیل همین هویت ملی است؛ باورها و آموزه‌های دینی و مکتبی در اسلامیت وجود دارد، توجه به سرزمین، آداب، زبان، سنن، قومیت‌ها و... در ریشه‌های تاریخی و ویژگی‌هایی که از انقلاب اسلامی نیز بر اندوخته‌های قبلی اضافه شده، در زمرة مؤلفه‌‌ها و محورهای هویت ملی قرار خواهد داشت.
دفاع‌پرس: انتخاب بهترین کتاب سال دفاع مقدس را چقدر رو به رشد می‌دانید؟
ما در دوره نوزدهم انتخاب بهترین کتاب سال دفاع مقدس یک کار تقریبا رو به رشد و کمال‌جو و رو به آینده را دنبال می‌کنیم. در دوره‌های آتی با این نقشة راهی که امروز وجود دارد و پیش می‌رویم، تمام ناشران و مولفان بالاخره باید تلاش بیشتری داشته باشند تا آثار کیفی‌تر، بهتر و نزدیک به جهانی شدن را دنبال کنند.
البته تولید ادبیات جهانی کار بسیار سختی است که ویژگی‌های خودش را می‌خواهد. برخلاف برخی‌ها که فکر می‌کنند می‌توانند کار جهانی انجام دهند، بنده معتقدم در شرایط فعلی کار جهانی انجام دادن کار بسیار دشوار و سختی است که بایستی با برنامه‌ریزی و تلاش وافر فرهنگی و رعایت لزومات و اسباب های آن به این سمت پیش برویم تا در سال‌های آینده شاید بتوانیم کار جهانی تولید کنیم.
دفاع‌پرس: می‌دانید که جایزه ادبی جلال آل احمد جزو برند‌های ملی کشورمان در حوزه ادبیات داستانی است. این جایزه اتفاقی است که برای نویسندگان و اهالی نشر از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. سؤال این‌جاست که چرا انتخاب بهترین کتاب دفاع مقدس نتوانسته در این سال‌ها چنین جایگاه و برندی برای نویسندگان و اهالی نشر در حوزه دفاع مقدس به ویژه ادبیات پویا و ارزشمند آن به وجود آورد، گرچه در شکل کنونی نیز بسیار مؤثر و مفید است. در حوزه دفاع مقدس با توجه به حجم آثاری که در طول سال تولید و منتشر می‌شود، این انتظار وجود دارد که این برنامه انتخاب کتاب دفاع مقدس و در کنار آن یک جایزه ادبی ویژه دیگر نیز بتواند با ظرفیت ویژه و سرمایه‌گذاری بسیار فراتر از اکنون ما آثار برتر را به گونه‌ای انتخاب کند و جایزه بدهد تا نویسندگان جریان دفاع مقدس را در شکل مطلوب و مورد انتظارشان ترغیب به نوشتن و کیفی کردن بسیار بیشتر کارها کند؛ حال باید پرسید طی 18 دوره جایزه انتخاب کتاب دفاع مقدس چقدر به این سمت حرکت شده و اساسا چرا تاکنون چنین جایگاهی ایجاد نشده و کاستی‌های کار کجاست؟
این کار کاش توسط عزیزان خدوم بنیاد بازخوانی شود و تدبیری اساسی و اصولی که در درازمدت جواب دهد، برای این موضوع مهم و نقش‌آفراین در عرصة ادبیات و تولید کتاب برتر سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی شود و از پشتوانه‌های قوی و اعتبار لازم نیز برخوردار باشد.
به قول معروف باید گفت «جانا! سخن از زبان ما می‌گویی»؛ هرکاری که بخواهد به عنوان یک روند تاثیرگذارِ جریان‌سازِ مفید و مطلوب در هر کشوری زبانزد شود، بایستی زیرساخت‌های لازم را داشته باشد. وزارت ارشاد زیرساخت‌های خوبی برای برگزاری این نوع کارها دارد، چراکه اولاً ماموریت اصلی این وزارت‌خانه فرهنگ، ادبیات و هنر و این مقوله‌هاست و ابزاری همچون «خانه کتاب و ادبیات ایران» و در گذشته کانون ادبیات داستانی را داشتند که در آن مجموعه افراد قوی و صاحب‌نظر و تاثیرگذار خدمت می‌کردند و توانستند کارها را شکل دهند.
در طول سال این‌ها در دبیرخانه‌ها فعالیت داشتند و اطلاعات کتاب‌ها را جمع‌آوری می‌کردند و با مراکز نشر ارتباط مستمر برقرارکرده بودند، چراکه یکی از وظایف وزارت ارشاد ارتباط با ناشرین و مؤلفین است. در طی سال کتاب‌هایی که برای اعلام وصول می‌رفت و مجوز چاپ می‌خواست وزارت ارشاد به راحتی در جریان اطلاعات کتاب‌ها قرار می‌گرفت و با مولفین تعامل داشت و به راحتی می‌توانست از زیرساخت‌ها و ابزاری که در اختیار داشت اطلاعات مورد نیاز را به دست آورد تا چنین کاری را به خوبی شکل دهد و جوایز خوبی را هم در نظر گرفتند که در ابتدا 110 سکه طلا بود درحالی که بیشترین جوایز ما در این رویداد در بهترین شرایط پنج سکه بوده است.
البته در دوره‌های اخیر سقف جوایز ما پنج میلیون تومان بوده، که تقریبا به اندازه یک نیم سکه در شرایط کنونی است. البته باید در شرایط کنونی به این اهتمام ارزشمند آنان که را بی‌وقفه دنبال نمودند و از تعطیل شدن آن مانند برخی دیگر از جوایز، جلوگیری کردند، آفرین گفت، ولی به هر حال این نوع برنامه‌ها اعتبار بسیار بیشری را طلب می‌کند که امیدواریم ریاست محترم بنیاد و رئیس فعال، خوش فکر و پی‌گیر کنونی سازمان ادبیات و تاریخ بنیاد بر این مطالبه صحه گذاشته و برای آن تدبیری خاص و ویژه در نظر گیرند. ان‌شاءالله.
اذعان می‌کنیم که در شرایط کنونی و به ضرورت کیفی کردن بیشتر این برنامه، ما بیشتر جنبه‌های معنوی را دنبال می‌کنیم و قصد داریم الگوسازی مطلوب کنیم و به معرفی چهره‌هایی که با کارهایشان تاثیرگذاری بیشتری در حوره دفاع مقدس که یک امر فرهنگی است، داشته‌اند، دنبال کنیم، اما در هر صورت، جوایز و مقدار آن نیز مهم و تاثیرگذار است.
مبلغ جوایز مهم است. امکاناتی که در اختیار کسانی که کتاب‌های برتر را چاپ کرده‌اند و مولفین قرار می‌دهیم مهم است. ما هیچ حمایتی از ناشرینی که بهترین کتاب‌ها را چاپ کرده‌اند، متأسفانه انجام نمی‌دهیم و به مولف مبلغ بسیار ناچیزی به‌عنوان جایزه هدیه می‌کنیم و واقعا حق و حقوق یک نویسنده که یکی دو سال برای یک کتاب وقت گذاشته است، نتوانسته‌ایم جبران کنیم. و یا برخی از موارد مانند کتاب مسیح کردستان که آقای محمودزاده 15 سال برای آن وقت گذاشته و با بیش از 250 نفر از افراد معتبر صحبت کرده است، لحاظ نشده است.
به هر حال بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس با مقدوراتی که دارد این کار را حفظ کرده و تلاش دارد تا این حرکت همچنان سرافراز و ماندگار به حرکت خود ادامه دهد و محدودیت‌های فراوانی که پیش روی این رویداد قرار دارد، مرتفع نماید که در این فرصت من از برادر بزرگوار آقای عباس بایرامی که مسؤولیت سازمان ادبیات و تاریخ دفاع مقدس بنیاد (به عنوان متولی کار) بر عهده دارند و برای ارتقای کار تلاش می‌کنند، سپاسگزاری می‌نمایم.
ما بایستی بتوانیم یک حرکت تاثیرگذار قوی را در انتخاب بهترین کتاب دفاع مقدس در سراسر کشور به وجود آوریم که امیدها، انتظارات و مطالبات به سمت این برنامه بازگردد که امیدواریم با شرایط بهتری که در آینده در کشور خواهیم داشت، این کار صورت گیرد و با افزایش جوایز و مقداری توجه و دقت بیشتر بتوانیم این کارها را به سامان‌تر اجرا کنیم.
دفاع مقدس: سیاست‌گذاری انتخاب بهترین کتاب سال دفاع مقدس از جمله فعالیت‌هایی است که شما در تنظیم و تدوین آن نقش مهمی داشته‌اید، آیا در بحث جوایز این رویداد مهم ادبی پیش‌بینی و پیشنهادی از سوی دبیر علمی صورت نگرفته است؟
سعی شده مقداری متفاوت‌تر از دوره‌های قبل جوایز اهدا شود و در این دوره مثل دوره‌های پیشین معمولا به کتاب‌های برگزیده انتخابی یک لوح تقدیر، تندیس انتخاب بهترین کتاب دفاع مقدس و مبالغی اهدا خواهد شد. در این دوره برای کتاب‌هایی که در موضوع مقاومت بین‌الملل اسلامی و مدافعین حرم باشد، جوایزی اهدا خواهد شد.
به بهترین اثر حوزه مقاومت نماد شهید حاج قاسم سلیمانی و به بهترین اثر با موضوع شهید سلیمانی، نماد مقاومت اهدا خواهد شد. چون شهید سلیمانی مظهر مقاومت و هویت ملی ما ایرانیان قلمداد می‌شود و یک الگوی کاملی از چهره‌هایی است که می‌توانند در تاریخ بماند و تمام ویژگی‌های یک الگوی تمام‌عیار و هویت‌ساز کشورمان را داشته باشد.
دفاع‌پرس: به انتخاب بهترین کتاب دفاع مقدس در بخش بین‌الملل اسلامی و شهید سلیمانی اشاره داشتید، کمی در این مورد توضیح دهید؟
البته به نظر می‌رسد موضوع مدافعین حرم و مقاومت بین‌الملل اسلامی در یک راستا باشند، اما دو موضوع متفاوت هستند. ما در این بخش حتماً کتاب‌های مدافعین حرم را جدا خواهیم دید و کارهایی که با عنوان مقاومت بین‌الملل اسلامی است، جداگانه دیده خواهند شد و کتاب‌های مرتبط با شهید سلیمانی نیز جداگانه بررسی و داوری خواهند شد. یعنی در حوزه جنبی و در کنار انتخاب بهترین کتاب‌های دفاع مقدس، سه بخش وجود خواهند داشت که البته به نوعی با توسعه مفهومی ادامه همان دفاع مقدس همخوانی و هماهنگی خواهد داشت.
مقاومت اسلامی و مدافعین حرم به دلیل اینکه با حضور نیروهای جمهوری اسلامی با هدف و نیت دفاع مقدس وجود دارند و فعالیت آن‌ها مشابه رزمندگان دوران دفاع مقدس است، یعنی اینکه جبهه‌های دفاع از آرمان‌ها و ارزش‌های انقلاب و دفاع مقدس از مرزهای معمولی و قراردادی ما دورتر شده است و در کشورهایی مثل سوریه، عراق و لبنان توسعه پیدا کرده است، ما این حوزه‌ها را مکمل دفاع مقدس می‌دانیم و در انتخاب بهترین کتاب دفاع مقدس لحاظ می‌کنیم تا یک مسیر مشخص، کامل و جامع و تکمیل دهنده قلمداد شود.
دفاع‌پرس: در بخش مدافعان حرم و مقاومت اسلامی بین‌الملل کتاب‌های غیر ایرانی و غیر فارسی نیز داوری خواهد شد؟
ما در دوره قبل کارهایی از کشور لبنان را داوری کردیم. امسال نیز اگر کاری خارج از کشورمان به دستمان برسد حتماً لحاظ خواهیم کرد و در جریان داوری‌ها قرار خواهیم داد.
دفاع‌پرس: رایزنی برای دریافت کتاب‌های غیر فارسی کشورهای جریان مقاومت اسلامی بین‌الملل صورت گرفته است؟
انتشارات 27 بعث درحال برگزاری جایزه شهید سلیمانی است که دبیری آن برعهده برادر عزیزمان حسن علایی و با مسوولیت برادر گرانقدر گلعلی بابایی است. ما جلسه‌ی با این مجموعه برگزار کردیم تا ارتباط مستمری را ایجاد کرده باشیم و ارتباطی مستمری بین دو مجموعه ایجاد شود تا آثار جمع‌آوری شده این رویداد در داوری‌های ما نیز قرار داده شود.
ایجاد شورای هماهنگی بین دستگاه‌هایی که کار انتخاب کتاب دفاع مقدس را انجام می‌دهند از دیگر فعالیت‌های ما در این راستا خواهد بود. جایزه شهید سلیمانی، جایزه شهید غنی‌پور و جایزه‌ای در بنیاد شهید از جمله این رویدادهاست که درحال هم‌افزایی با آن‌ها هستیم. این هماهنگی‌ها موجب پیشرفت کارها خواهد شد. اگر همکاری گروهی صورت گیرد، بیش از کار فردی دستاورد خواهیم داشت.
دفاع‌پرس: منظورتان از هویت ملی در انتخاب بهترین کتاب دفاع مقدس دنبال می‌شود چیست؟
ما در بررسی‌هایی که در سخنانی رهبری داشتیم خیلی با مسئله هویت ملی برخورد داشتیم. لذا درباره این مسئله تامل کردیم که چرا ایشان چنین تاکیدی را بر هویت ملی دارند و بایستی کسانی که کار تولید ادبیات دفاع مقدس را انجام می‌دهند، به مسئله هویت ملی توجه کنند.
ایشان می‌فرمایند «دفاع مقدس بخشی از هویت ملی است، چون مظهر بروز هویت والا و برجسته ملت ایران بود که توانستند جنگ را به پیروزی برساند. هر ملتی به برای شرف خود، هویت خود، انسانیت خود ارزش قائل است، لذا بر اثر فشار مقاومت می‌کند. ملتی که هویت خود را گم کند، خیلی راحت در مشت بیگانگان آب می‌شود. هدف از تشکیل جمهوری اسلامی ایران حفظ منافع ملی، استقلال، آزادی، عدالت اجتماعی، قدرت و امنیت ملی است. ایدلوژی به دنبال تامین منافع ملی است و هویت یک ملت محسوب می‌شود.
اگر جامعه‌ای احساس هویت نکرد، صدای بلند تحکم‌آمیز او را راحت مغلوب خواهد کرد. آن که ایستادگی می‌کند، آن کسی که احساس هویت می‌کند؛ حالا این هویت گاهی هویت ملی است؛ گاهی هویت دینی است و گاهی انسانی و شرف است. هرچه هست جوانان باید با هویت بار بیایند. خوشبختانه امروز جامعه اسلامی ایرانی ما یک هویت ریشهدار تاریخی و قوی دارای استقامتی دارد که باید آن را به جوانان منتقل کنیم.
عزت ملی یعنی احساس افتخار ملی که این احساس افتخار ناشی از واقعیات است. ناشی از متنی در دل جامعه و بر روی زمین و نه متکی بر توهمات و تصورات هست. هشت سال دفاع مقدس تضمین کنندة حیثیت کشور و هویت ملت و امنیت فعلی و عزت ملت ایران شد و اگر نبود، امروز در کشور ما نه از عزت و نه از امنیت و سلامت و استقلال و آزادی خبری بود.»
این بیانات ما را به این سمت کشید که به امر هویت ملی توجه بیشتری کنیم و آن را شعار انتخاب بهترین کتاب سال دفاع مقدس قرار دهیم و براساس آن ما بتوانیم کارهایمان انجام دهیم.
همچنین رهبر انقلاب اسلامی می‌فرمایند «ما ملتی هستیم مسلمان، ریشه دار در تاریخ و انقلابی؛ این هویت ماست. مسلمانی ما، عمق تاریخی ما و انقلابی بودن سه عنصر اصلی هویت ملی است.» بنابراین ما کارهایمان را بر رعایت این سه محور قرار داده‌ایم و به دنبال تحقق چنین رویکردی هستیم تا پایه‌های این رویکرد در این دوره ریخته شود و در آینده برای آن برنامه‌ریزی مطلوب و منطقی در نظر گرفته شود.
دفاع‌پرس: برای تببین عناصر هویت ملی در این رویداد ادبی آیا برنامه و یا نشست علمی خاصی در نظر گرفته شده است؟
ما این سه مورد را در این دوره در کارهای داوری لحاظ می‌کنیم و برای تبیین و تدوین هویت ملی تلاش‌هایی کرده‌ایم که به موجب آن نشست‌هایی را برگزار خواهیم کرد تا بتوانیم یک مجموعه کتاب‌هایی را از محصول این نشست‌ها که اندیشمندان و فرهیختگان در آن حضور خواهند یافت و نسبت به هویت ملی و عناصر آن و کارکرد آن صحبت کنند، تولید کنیم تا در این دوره در کنار مراسم پایانی عرضه کنیم.
اندیشکده ادبیات پایداری حوزه هنری سلسله نشست‌هایی را در موضوع هویت ملی برپا خواهد کرد که دو جلسه از این نشست‌ها برپا شده است. خانه کتاب در همین راستا در 14 جلسه پیرامون هویت ملی در ادبیات و داستان و پژوهش و موضوعات نشست برگزار خواهد کرد. مرکز اسناد کتابخانه ملی نیز چند جلسه درخصوص پژوهش و هویت ملی خواهد داشت. جناب مهدی کاموس از پژوهشگران، صاحب‌نظران و نویسندگان حوزه ادبیات داستانی در چند جلسه ادبیات داستانی کودک و نوجوان و هویت ملی و پژوهش فرهنگی و هویت ملی را تبیین خواهد کرد. جهاد دانشگاهی قول مساعدی برای برگزاری چنین نشست‌هایی در موضوع ادبیات داستانی و پژوهش های اجتماعی دفاع مقدس را داده‌اند. برادر عزیزمان مصطفی خرامان نیز در حوزه داستان و ادبیات و زندگی نامه داستانی چنین نشست‌هایی را درباره هویت ملی خواهند داشت؛ گرچه هنوز این رایزنی‌ها ادامه دارد.
دفاع‌پرس: شما با انتخاب شعار هویت ملی در این رویداد ادبی در واقع به دنبال بررسی شاخصه‌های هویت ملی در ادبیات دفاع مقدس خواهید بود؟
بله؛ ما معتقدیم تمام کارهایی که در حوزه دفاع مقدس صورت می‌گیرد بایستی حاوی هویت ملی باشد. عناصر هویت ملی نیز مشخص است و بایستی بر اساس این عناصر و ارزش‌ها و موضوعات کتاب دفاع مقدس نوشته شده باشد، چراکه معتقدیم هرکتابی که با موضوع جنگ نوشته شود، دفاع مقدس نیست.
دفاع‌پرس: در نشست‌هایی که برنامه‌ریزی شده است تاکید بر هویت خواهد شد؟
دقیقاً؛ ما در نشست‌های جنبی بهترین کتاب سال دفاع مقدس به دنبال جریان سازی با محوریت هویت ملی در آثار مکتوب دفاع مقدس هستیم. اگر کاری حاوی هویت ملی نباشد، دفاع مقدس قلمداد نمی‌شود، اگرچه می‌تواند با موضوع جنگ باشد. چیزی که ما به دنبال آن به عنوان هویت دفاع مقدس هستیم، جنگ نیست.
آن‌جایی که اندیشه، خرد، هدفمندی و رویکرد صحیح، برنامه و منطق صحیح وجود دارد، به عنوان دفاع مقدس می‌شناسیم، چراکه دفاع مقدس را نشات گرفته از اعتقادات می‌دانیم. لذا اعتقاد درست اشتباه نمی‌کند و اگر جایی اشتباه شده است، متوجه میشویم که مؤلفه‌های دفاع مقدس در آن لحاظ نشده است. آن چیزی که امروز ما آن را در مقاومت بین‌الملل اسلامی دنبال دفاع مقدس می‌دانیم، به خاطر تصمیمات عقلایی است، چراکه ما برای هر لحظه، برنامه و ورودمان در هر سرزمین و عرصه‌ای یک دلیلی عقلایی، اسلامی و تاریخی و انقلابی داریم، لذا هویت ما در آن جا حضور دارد. این مسائل نیازمند به تبیین است تا بتوانیم به نویسنده و مولف و کسانی که فیلم و آثار تولیدی انجام می‌دهند، مسیر را نشان دهیم.
هویت و ثروت ملی نیازمند پاسداشت است، همانطور که اسلام و امام حسین (ع)، کربلا و عاشورا به پاسداری و مراقبت نیاز دارد.
دفاع‌پرس: صنعت نشر در سال‌های گذشته با مشکلات زیادی درحوزه کاغذ و چاپ روبه‌رو بوده است و با اضافه شدن جریان همه‌گیر شدن بیماری کرونا وضعیت بدتری را شاهد هستیم، تحلیل شما از وضعیت نشر دفاع مقدس طی سال‌ها چیست؟ آیا رو به رشد بوده‌ایم یا ضعف وجود داشته است و سیاست‌های حمایتی را چقدر در این عرصه موثر می‌دانید؟
در سال‌های اخیر ادبیات دفاع مقدس جهش تولید داشته است؛ یعنی ناشران مختلف تلاش کرده‌اند در حوزه دفاع مقدس و مدافعین حرم کتاب‌های متنوع و متعددی چاپ کنند. لذا آمار کتاب‌هایمان نسبت به سال‌های قبل رو به رشد بوده است. پس این آمارها نشان می‌دهد به شکل حاد مشکل کاغذ نداشته‌ایم، ولی مسائل عدیده دیگری برای ناشران وجود داشته است. حق تالیف و آماده‌سازی و هزینه‌های تولید کار همگی باعث افزایش قیمت کتاب شد و اگر قیمت کتاب گران شود، خواهان و خریدار کتاب هم کم می‌شود. لذا باید قیمت تمام شده کتاب را کاهش داد و این امر نیازمند حمایت از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس است.
مشکل بزرگ کتاب؛ مشکل توزیع، عرضه و فروش است. ما مرکز پخش کتاب دفاع مقدس که بتواند آثار منتشر شده را به خوبی پوشش دهد، نداریم. مشکل اصلی همه ناشران دفاع مقدس توزیع کتاب است و اگر مجموعه‌ها و سازمان‌هایی در این زمینه تشکلی را به وجود آورند که بتواند این کار را برای کلیة ناشران انجام دهد، بسیاری از مشکلات آن‌ها حل خواهد شد و با افزایش درآمد، شاهدکارهای بهتر و بیشتری از ناشران خواهیم دید.
در این مسیر باید از مجمع ناشران دفاع مقدس گله‌مند بود که نتوانسته به هر دلیل طی این سال‌ها در این مسیر قدمی اساسی بردارد و با پوشش کامل ناشران در ذیل مجموعه خود، کاری فراگیر در سطح کشور انجام دهد. البته این مجموعه مشکلات خاص خودش را دارد و حمایت نمی‌شود، ولی به هرحال باید حمایت‌هایی را جلب و جذب میکرد. در این مسیر مجمع ناشران انقلاب اسلامی بسیار فعال بوده و بسیار کوشا و فعال عمل کرده و در اغلب زمینه‌هایی که ورود پیدا کرده، موفق بوده است.
دفاع‌پرس: درباره آخرین وضعیت نوزدهمین دوره بهترین کتاب سال دفاع مقدس بفرمایید که در چه مرحله‌ای قرار دارید و چه اقداماتی صورت گرفته است؟
دبیرخانه انتخاب بهترین کتاب دفاع مقدس درحال حاضر درحال جمع‌آوری آثار منتشر شده ناشران است و مهلت ارسال آثار به دبیرخانه تا 15 شهریور تمدید شده است چراکه یک‌سری مشکلات و موانع برای ارسال آثار پیش روی ناشران بوده است.
تاکنون حدود 1800 کتاب به دبیرخانه رسیده که حدود 70 درصد کتاب‌هایی است که امسال میزبانی خواهیم کرد. درحال حاضر دبیرخانه درحال برگزاری نشست‌های تخصصی این دوره انتخاب بهترین کتاب سال دفاع مقدس است و سرگروه‌های داوری درحال مشخص شدن هستند.
دفاع‌پرس: امسال درخصوص اثر فاخر برنامه خاصی وجود ندارد؟
درخصوص اثر فاخر رهبری فرمودند آثار منتشر شده باید نشانه‌هایی از اثر فاخر داشته باشند؛ ما در دوره‌های گذشته آثار را شاخص معرفی می‌کردیم ولی امسال باید کارها به سمت و سویی برود که به عنوان فاخر و آثار معیار از آن‌ها یاد کنیم. در این خصوص نیز نشست‌هایی برنامه‌ریزی شده است که ویژگی‌های اثر فاخر توسط گروه‌ها تبیین شود و آثار براین آثار داوری‌ها صورت گیرد. البته در فرصت‌های آتی به ضرورت و لزوم توضیح بیشتر به تبیین این بخش از کار نیز خواهیم پرداخت، ان‌شاءالله.
گفت‌وگو از ولی منصوریان
انتهای پیام/121
