شاعران و نویسندگان رباتیک در عصر هوش مصنوعی
گروه فرهنگ و هنر دفاع‌پرس‌ـ محمدمهدی سیدناصری؛ آیا تا به حال به این فکر کرده‌اید که موضوع هوش مصنوعی چه میزان مهم است؟
میزان اهمیت و ارزش این موضوع را می‌توان در توجه رهبران بزرگ کشور‌ها جستجو کرد؛ در آبان امسال رهبرمعظم انقلاب اسلامی در دیدار با جمعی از نخبگان و استعداد‌های برتر علمی فرمودند: جمهوری اسلامی ایران در هوش مصنوعی حداقل باید به ۱۰ کشور اول دنیا برسد.
هوش مصنوعی یکی از گسترده‌ترین فناوری‌های مورد استفاده در دنیای دیجیتالی امروزی پس از انقلاب صنعتی چهارم است. این فناوری تقریبا در تمامی زمینه‌ها موثر بوده و نقش مهمی را ایفا می‌کند. فناوری به سرعت در حال حرکت است و می‌توان گفت «هوش مصنوعی» عرصه‌ی پهناور تلاقی بسیاری از دانش‌ها و علوم قدیم و جدید است.
هوش مصنوعی چندین دهه است که مفهومی جذاب از داستان‌های علمی‌ـ تخیلی بوده است، اما محققان، این مفهوم را به واقعیت نزدیک کرده‌اند. البته بسیاری از افراد بشر تصور می‌کنند درصورت پیشرفته‌تر شدن هوش مصنوعی، ربات‌ها جایگزین انسان‌ها می‌شوند و در نتیجه انسان‌ها کار خود را از دست می‌دهند. اما باید گفت این فناوری نه تنها نوع بشر را بیکار نمی‌کند، بلکه می‌تواند فرصت‌های شغلی بسیاری نیز ایجاد کرده و کیفیت کار و زندگی بشر را بالا ببرد.
در اینجا باید اشاره کنیم که تکنولوژی بیش از اینکه ماهیتی فناورانه داشته باشد، ماهیتی فرهنگی، اخلاقی و انسانی دارد. هوش مصنوعی از جمله علومی است که در دهه‌های گذشته پیشرفت‌های شگرفی را در علم به وجود آورده است و همین‌طور این پیشرفت‌ها به هیچ وجه به یک علم خاص محدود نیست، بلکه تمامی علوم را در برگرفته است.
در واقع هوش مصنوعی دارای پتانسیل‌های زیادی برای بهبود تصمیم‌گیری‌هاست، اما اجرای موفق این نوع از سیستم‌ها، علاوه بر توجه به اصول مورد نیاز برای هر سیستم اطلاعاتی، از جمله توجه به عوامل سازمانی، رفتاری، فرهنگی، مدیریتی، اقتصادی، آموزشی و فنی، مستلزم موارد دیگری است.
هوش مصنوعی هم همچون سایر دستاورد‌های تکنولوژی شمشیری دو لبه است و همان‌گونه که بهره‌گیری از هوش مصنوعی در حوزه‌های مختلف زندگی اعم از حوزه حمل و نقل و کنترل ترافیک یا حوزه‌های سلامت و فراهم شدن امکان جراحی از راه دور و با کمک دوربین‌های مدار بسته، اما گسترش کاربرد‌های هوش مصنوعی در سراسر جهان نگرانی‌هایی را هم در پی داشته است.
نگرانی از نقض حریم خصوصی افراد، به دست گرفتن کنترل انسان‌ها و در نهایت افزایش تبعیض و نابرابری‌های موجود به عبارت دیگر هوش مصنوعی همان‌طور که می‌تواند به عنوان ابزاری برای توسعه و به خصوص توسعه حقوق بشر محسوب شود به همان اندازه می‌تواند با نقض حریم خصوصی و نفوذ و حاکمیت مؤسسات بزرگ در زندگی مردم به سرکوب حقوق بشر منتهی شود در دنیای امروز که ربات‌ها اجسامی بی‌جان تلقی می‌شوند و جزء اموال انسان‌ها هستند، برخی از انسان‌ها به فکر افتاده‌اند با ربات‌ها مانند انسان برخورد کنند.
اما به نظر می‌رسد در آینده و در زمانی که ربات‌ها هوشمند شوند، شاید مجبور شویم راجع به این مسئله تجدیدنظر کنیم. هم‌اکنون کمیته‌ای در پارلمان اروپا در حال بررسی برنامه‌هایی برای برخورد با ربات‌ها به‌عنوان «اشخاص الکترونیک» است. برخی از پیشنهاد‌های آن‌ها شامل دادن حق مالکیت پول و دادوستد از طریق آن، داشتن حق انحصاری انتشار تولیدات خود و دریافت مزایای بازنشستگی از صاحبانشان می‌شود. نظرتان چیست؟! آیا دادن حق‌وحقوق به ربات‌ها واقعاً قریب‌الوقوع است؟
همه ما در دنیای امروز کم و بیش با هوش مصنوعی سر و کار داشته‌ایم و گوشی‌های تلفن همراه هوشمند و عضویت در اپلیکیشن‌هایی نظیر اینستاگرام و فیس‌بوک یا گشت زدن در سایت‌های مختلف ارائه‌کننده کالا و خدمات به نوعی ما را در گسترده دید هوش مصنوعی قرار می‌دهد با وجود این شاید این مفهوم تازه کمی برایمان غریب باشد. همین مسئله هم می‌تواند چالش‌های حقوقی متعددی را پیرامون این مفهوم تازه برایمان ایجاد کند؛ نگرانی‌ای که کشور‌های اروپایی را بر آن داشته تا برای این تکنولوژی تازه چارچوب‌ها و خط قرمز‌های اخلاقی تدوین کنند.
در حال حاضر این واقعیت مطرح است که نقش هوش مصنوعی هر روز در زندگی ما بیشتر و بیشتر می‌شود. شروع توسعه‌ی این تکنولوژی در واقع به زمان‌های پیش‌تر بازمی‌گردد؛ یعنی زمانی در دهه‌ی ۵۰ میلادی که دانشگاه دارتموث در ایالات متحده یک پروژه‌ی تحقیقات تابستانی را به هوش مصنوعی اختصاص داد. ریشه‌های هوش مصنوعی را حتی می‌توان در عمق بیشتری از تاریخ و در فعالیت‌های آلن نیوئل، هربرت ای. سیمون و آلن تورینگ نیز جستجو کرد.
یکی از اولین اسنادی که در آن به وجود آمدن ماشین‌های هوشمند پیش‌بینی شده است، آزمون مشهور تورینگ است که در دهه ۱۹۵۰ میلادی توسط او در مقاله‌ای مطرح شد. با این حال، مقوله‌ی هوش مصنوعی تا پیش از معرفی شدن سوپرکامپیوتر «دیپ بلو» توسط کمپانی IBM هنوز توجه جهانیان را به خود جلب نکرده بود. الگوریتم‌های هوش مصنوعی برای سال‌های متمادی در دیتاسنتر‌ها و کامپیوتر‌های بزرگ استفاده شدند، ولی حضور آن‌ها در حوزه‌ی لوازم الکترونیک مصرفی به سال‌های اخیر بازمی‌گردد. آلن تورینگ در دهه ۱۹۵۰ میلادی در جمله‌ای گفت: «پیشنهاد می‌کنم این پرسش بررسی شود که آیا ماشین‌ها می‌توانند فکر کنند؟»
احتمال نویسندگانی رباتیک در عصر هوش مصنوعی
آیا می‌توانید روزی را تصور کنید که مشهورترین نویسندگان جهان، آن‌هایی که موفق به دریافت جوایزی مانند نوبل ادبی و پولیتزر می‌شوند، انسان نباشند و تنها از چند قطعه فلز و سیم تشکیل شده باشند، اما داستان‌هایشان به قدری زیبا نوشته شده باشد که از انسان‌ها جایزه دریافت کنند؟!
چند دهه است که موضوع انجام کار‌های انسانی توسط ربات‌ها به جای انسان‌ها در دنیای فناوری و دیجیتال عمیقاً رسوخ کرده و فناوران روز‌به‌روز به دنبال گستردگی آن هستند؛ اما آیا روزی فرا می‌رسد که این ربات‌ها به جای انسان‌ها و یا شاید بهتر از انسان‌ها داستان بنویسند و ما به آن‌ها جایزه بدهیم؟ شاید بهتر باشد در ابتدا این سؤال پرسیده شود که چه مشاغلی مستعد جایگزینی ربات‌ها هستند؟
اما آنچنان که کارشناسان عنوان می‌کنند، آینده هوش مصنوعی بسیار از این فراتر خواهد رفت. یک نظر سنجی که توسط مؤسسه‌ی Future of Humanity در دانشگاه آکسفورد درباره دستاورد‌های هوش مصنوعی و توانایی‌هایش در آینده انجام شد نشان داد کارشناسان پیش بینی‌های جالبی درباره آینده هوش مصنوعی دارند. از نظر کارشناسان، نوشتن مقاله‌ی حرفه‌ای توسط هوش مصنوعی در سال ۲۰۲۶، راننده‌های خودکار کامیون در سال ۲۰۲۷، ظهور هوش مصنوعی با قابلیت‌های خرده‌فروشی، نوشتن کتاب و انجام عمل جراحی در سال‌های ۲۰۳۱ و ۲۰۴۹ و ۲۰۵۳ میلادی حتمل است.
اما یک نکته را نباید فراموش کنیم که؛ خلاقیت تنها چیزی است که امکان ندارد بتوان آن را در چیزی مصنوعی دمید و خوشبختانه خلاقیت به راحتی توسط ربات‌ها تولید نمی‌شود! همچنین کاربران، محتوای ایجاد شده توسط یک ربات را نمی‌پذیرند، زیرا این باور وجود دارد که ربات‌ها نمی‌توانند به طور مؤثر با انسان‌ها در یک سطح احساسی ارتباط برقرار کنند؛ مثلاً نمی‌توان کاری مانند، جورج اورل، سینوهه، مثنوی، دیوان حافظ و یا حتی شازده کوچولو را به الگوریتم‌ها و داده‌های باینری سپرد.
یکی از عواملی که تصور ربات‌های نویسنده را دور از ذهن می‌کند این است که هنوز اکثریت قریب‌به‌اتفاق آن‌ها هنوز نمی‌توانند در سطحی یکسان با نویسندگان انسانی کار کنند. به عنوان مثال فیس‌بوک پروژه‌ی زبان برنامه‌نویسی AI را متوقف کرده است، زیرا نمی‌توانست به طور مؤثر از زبان طبیعی بهره ببرد. اما پیشرفت‌های AI و جایگزینی آن‌ها در مشاغل همچنان نگران‌کننده است. در واقع برنامه‌نویسان می‌توانند خلاقیت را در عمل ایجاد کرده و آن را هدایت کنند.
در سال ۲۰۱۱ میلادی دانشجویی در دانشگاه دوک، الگوریتمی برای تشریح اشعار به اجزای کوچک‌تر (بندها، خطوط، عبارات) توسعه داد و اشعاری به صورت خودکار تولید کرد. یکی از آن‌ها حتی توسط مجله‌ی ادبی دوک، The Archive نیز پذیرفته شد.
بدین‌ترتیب این دانشجو تست تورینگ را با پذیرش اثر AI خود به عنوان کار یک انسان با موفقیت پشت سر گذاشت. البته دنیای متفاوتی بین یک شعر نُه خطی و یک مقاله‌ی طولانی در مجله نیویورک‌تایمز وجود دارد. با این حال، این اتفاق، نقطه عطف مهمی است. اما امروزه AIها اشعار، آهنگ‌ها و حتی فیلم‌های کوتاه را نوشته‌اند و نظرات ارسالی آن‌ها در شبکه‌های اجتماعی از طرف کاربران امتیازات بالایی نیز دریافت کرده است، اما خوشبختانه سال‌هاست غالب مردم بر این باورند که خلاقیت ماورای دستیابی ماشین‌هاست.
پروژه‌ای که ایلان ماسک با عنوان (GPT۲ یا Generative Pretrained Transformer) رونمایی کرد، با بررسی حدود چهل گیگ صفحه وب انجام شده بود و در رونمایی نخست، خط اول رمان ۱۹۸۴ جورج اورل را به دستگاه دادند و از آن خواستند که ادامه‌ی داستان را بنویسد که اثر جالبی از آب درنیامد؛ اما باعث شد که محققان و برنامه‌نویسان اهل چک در سال ۲۰۲۰ صدمین سالی که واژه‌ی روبات به عنوان آدم مصنوعی استفاده شد، نمایشنامه‌ای نوشتند که در فوریه ۲۰۲۱ میلادی اجرا شد.
در نتیجه می‌توان گفت انسان‌ها وارد عصر جدیدی شده‌اند و بشر هر آن چیزی که درباره آن قصه گفته و رویا بافته سعی خود را کرده که به آن برسد. عصری که فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات و کاربرد آن‌ها در تمام ابعاد زندگی، جامعه‌ی بشری را با تغییراتی بی‌سابقه مواجه کرده است؛ تا جایی که فعالیت‌های روزمره، وظایف شغلی، آموزش و پرورش کودکان و ... چنان دگرگون شده‌اند که بشر آن را در هیچ برهه‌ای از زمان تجربه نکرده است و این تغییرات آن‌قدر با زندگی او عجین شده‌اند که انتظار تغییر آن هم دور از ذهن است.
با وجود اینکه هیچ‌کس نمی‌تواند این واقعیت را انکار کند که خلاقیت به راحتی توسط ربات‌ها تولید نمی‌شود و این نمی‌تواند دلیل نگرانی انسان‌ها باشد، اما بسیاری از کارشناسان بر این باورند که بعید نیست انسان با توجه به خلاقیتی که در وجودش به ودیعه گذاشته شده، بتواند بازآفرینی را در ربات‌ها لحاظ کرده و این ساخته‌های دست بشر را هوشمند و توانمندتر به جهان ارائه کند.
انتهای پیام/ 121
