به گزارش خبرنگار فرهنگ دفاع‌پرس، برگزاری دومین کنگره زنان شرق در ایران در سال ۱۳۱۱ دلیل دیگری بر اجرای طرح رفع حجاب و ضرورت آن در ایران است. اگرچه در این کنگره از کشف حجاب سخنی به میان نیامد؛ اما، جو حاکم بر این کنفرانس حکایت از این مسئله می‌کرد. مروجان کشف حجاب به این نتیجه رسیده بودند که در جامعه سنتی مذهبی ایران نخست باید از طریق مذهب سنت‌های اجتماعی را کوبید و به صرف آنکه اسلام زن را همانند مرد آزاد آفرید، به جنگ این سنت‌ها رفت و با اسلحه دین سنت‌ها را که دعوت به خانه نشینی زن دارد، درهم شکست.
آنگاه به سراغ توجیه قوانین مذهبی رفت و حتی اعلام کرد که در شرع صراحتی راجع به حجاب وجود ندارد. کنگره زنان شرق در ایران این مأموریت را حداقل در بخش نخست به خوبی انجام داد و به صورت چشمگیری در جهت پیشبرد طرح کشف حجاب رضا شاهی تلاش کرد. همین طور توسعه مدارس آموزشی به شیوه کشور‌های اروپایی زمینه این مسئله را بیشتر مهیا کرد.
دیدار رضا شاه از ترکیه به سال ۱۳۱۳ نقطه عطفی بود بر باور‌های قبلی وی. دیدارش از مراکز علمی و صنعتی و مشاهده آراستگی این کشور و تبلیغات گسترده پیرامون این سفر برای تأسی از برنامه‌های آتاترک، سومین عامل برای ایجاد زمینه ذهنی در روز موعد است. به طوری که این سفر در پیشبرد برنامه رضا شاه و تسریع در اعلام رسمی، بسیار موثر واقع شد و رضا شاه دریافت که برای رسیدن به نظم نوین خود باید از کشور همسایه (ترکیه) تبعیت کند.
به همین جهت، پس از بازگشت به ایران مترصد ایجاد فرصتی مناسب بود تا در تبعیت از همتای خود این برنامه را عملی سازد به طوری که این فکر سخت او را به خود مشغول داشته و در اجرای آن سخت مصمم شده بود. با تشکیل کانون بانوان در ۲۲ اردیبهشت ۱۳۱۴ راه برای اعلام رسمی کشف حجاب فراهم شد.
به این منظور، وزیر معارف از طرف رضا شاه مأموریت یافت تا محلی ترتیب داده و زنان روشنفکر و فرهنگی را دور یکدیگر جمع کند و با برگزاری کنفرانس‌ها و دعوت از دیگر زنان، آنها را متوجه این نکته کند که رفع حجاب هر چه زودتر رسمیت خواهد یافت و لازم است که خود را با این نظم نوین هماهنگ کنند. هر چند در اساسنامه کانون سخنی از برداشتن حجاب بیان نشده و هدف از تشکیل چنین ارگانی، تربیت فکری و اخلاقی و تعلیم خانه‌داری و پرورش فرزندان و... قید شده است، اما منظور اصلی یعنی ترک چادر متدرجاً پیشرفت می‌کند.
به این صورت که زنان با راضی کردن خانواده‌های خود یکی یکی به برداشتن چادر مبادرت می‌کردند و راه را برای اعلام رسمی کشف حجاب هموار کردند. به همین علت بود که این کانون بعد‌ها در شهر‌های مهم کشور شعباتی ایجاد کرد تا در پیشبرد این طرح حتی پس از اعلام رسمی تلاش کند. در واقع روز ۱۷ دی که روز اعلام رسمی کشف حجاب نام گذاری شده است، حاصل چهار دهه زمینه سازی فکری از دوران مشروطیت تا کودتای ۱۲۹۹ در جامعه ایران و نیز حاصل زمینه سازی عملی رضاخان بعد از به دست گرفتن قدرت کامل در کشور است.
البته قبل از به قدرت رسیدن رضاخان گروه‌های متعددی از زنان قصد داشتند کشف حجاب کنند و برای این منظور در یکی از مساجد بست نشستند و خواستار حق کشف حجاب شدند. مطرح شدن چنین درخواستی در مسجد نشانگر آن بود که آزادی صورت و دست‌ها از دید درخواست کنندگان مخالف صریح حکم شرع تلقی نمی‌شد.
در واقع بست نشینان خواستار برداشتن نقاب از چهره بودند. این درخواست، البته در آن روز کشف حجاب تلقی می‌شد. به هر حال، تا رسیدن رضا خان به قدرت، کشف حجاب از این مفهوم فراتر نرفته بود و نمی‌توان آن را تأسی صرف از رفتار اروپایی دانست. هر چند زمینه سازی این تفکر در همین حد نیز به خارج از مرز‌ها بازمی‌گشت و بیشتر از سوی کسانی پذیرفته شده بود و بدان دامن زده می‌شد که با زندگی در غرب از نزدیک آشنا شده بودند.
در واقع، گسترش بعدی سیر تجدد طلبی و افزایش تمایل بخشی از مردم به پذیرش آداب و رسوم اجتماعی اروپا به دور‌های بر می‌گردد که رضا خان به قدرت رسیده و در صدد رسمیت بخشیدن به کشف حجاب و منع استفاده از چادر بر آمده بود.
در اوایل این دوره، دو نظریه راجع به کشف حجاب وجود داشت. تعدادی طرفدار مستقیم کشف حجاب بودند و عده‌ای دیگر برداشتن نقاب و تغییر رنگ چادر را از مشکی به رنگ‌های دیگر کافی می‌دانستند. روشنفکران، بیشتر طرفدار نظریه اول بودند که پس از دستیابی رضاخان به قدرت رو به افزایش گذاشت این گروه مدارس را به عنوان نخستین پایگاه برای گسترش تفکرشان انتخاب کردند.
طرفداران تغییر رنگ چادر و برداشتن نقاب نیز عملیات خود را از تهران و برخی از شهر‌های بزرگ شروع کردند. طرفداران این نظریه نیز نهایتاً راه گروه اول را انتخاب کردند. تغییر رنگ چادر و برداشتن نقاب، مقدمه‌ای برای رسیدن به کشف حجاب بود. در واقع، موقعیت مذهبی و سنتی شهر‌ها سبب شده بود تا آنان جرأت کافی برای ابراز مقصود اصلی خود پیدا نکنند و هنگامی که خشونت رضا شاهی به میدان آمد، بی‌حجاب ظاهر شوند.
از نوروز سال ۱۳۰۶ که نخستین بار آهنگ بی‌حجابی از دربار نواخته شد تا ۲۷ آذر ۱۳۱۴ که بخشنامه کشف حجاب برای تصویب شاه، از طرف رئیس الوزراء و وزیر داخله به دربار ارسال و در ۱ دی ۱۳۱۴ دستور ابلاغ آن به ولایات صادر شد و همچنین تا ۱۷ دی همین سال که این قانون رسما از طرف رضا شاه به مورد اجرا گذارده شد مدت زمان مدیدی می‌گذرد و این زمان طولانی نشانگر آن است که جامعه ایران به یک باره نمی‌توانست کشف حجاب را بپذیرد.
منبع: کشف حجاب زمینه‌ها، واکنش‌ها و پیامدها/ مهدی صلاح
انتهای پیام/ 161
