به گزارش خبرنگار فرهنگ دفاع‌پرس، قبل از صدور و ابلاغ بخشنامه عمومی و اعلام رسمی کشف حجاب، برای آنکه اعمال این قانون دولتی دچار وقفه نشود و شرایط از هر نظر فراهم شود از طرف وزیر معارف و به دستور رضا شاه بخشنامه‌ای خطاب به رؤسای معارف در استان‌ها صادر شد. مفاد این بخشنامه در واقع بیان‌کننده چگونگی پیشبرد کشف حجاب به طور دقیق و سازمان یافته‌ای است که باید در حوزه معارف عملی شود. هدف از اجرای برنامه‌های مندرج در این بخشنامه آن بود که زنان کشور ما که مادران فردا هستند مانند زنان سایر کشور‌های متمدن از برکات علم و دانش برخوردار شوند و بتوانند خانواده‌ای صالح و مفید تشکیل دهند و فرزندان وطن‌پرست برای کشور تربیت کنند.
مطابق این دستورالعمل، با تفکیک گروه‌های سنی، برای هر گروه برنامه خاصی طراحی کرده بودند. برای خردسالان تأسیس کودکستان و مدارس مختلط و اداره تدریجی آن توسط آموزگاران زن پیش‌بینی شده بود. در مورد دختران دبستان و دبیرستان پوشیدن «لباس متحدالشکل» در مدرسه، کوچه و خیابان و حتی منزل و بالاخره در همه جا، تاکید شده بود. این سفارش‌ها به بهانه ملبس شدن دختران به لباس ساده توأم با پاکدامنی و شرافت و عفاف نفس، توجیه می‌شد.
کار در مورد گروه بانوانی که کمتر تحت ضابطه و مقررات معین قرار گرفته و سنی از آنان گذشته بود، مشکل‌تر بود. در این زمینه دستور داده شد از دو روش حساب شده به موازات هم استفاده شود. اولین گام آن بود که در دبستان و دبیرستان، از طرف معلم‌ها مجالس کنفرانس تشکیل شده و در آنجا دانش‌آموزان و معلم‌های زن با لباس متحدالشکل حاضر شوند و از سایر زنان اصیل دعوت شود که با همسران خود در این مجالس حاضر شوند تا ضمن مشاهده آموزگاران و دانش‌آموزان بی‌حجاب ب و متحدالشکل به سخنرانی افراد تحصیل‌کرده و نوگرا درباره مسائل اقتصادی، بهداشت شخصی و سایر مسائل علمی گوش کنند.
همچنین، برای آنکه زنان ایرانی تصور نکنند پوشیدن این لباس جدید نوعی تأسی صرف از غربی‌ها است، از سخنرانان و صاحبان مجالس درخواست شده بود، سعی کنند گوشزد شود لباسی که امروز زنان عالم می‌پوشند همان لباسی است که از قدیم در ایران معمول بوده است و به برای آنکه این قضیه همراه با نوعی توجیه شرعی ذکر شود سخنرانان باید یادآور می‌شدند که این لباس جدید به همان ترتیبی است که در شریعت مقدس اسلام در موقع عبادت مانند نماز و حج امر شده است.
دومین گام، برای پیشبرد این طرح و مقدمات آن، ترتیب مجالس غیر رسمی و رفت و آمد‌های خانوادگی بین محترمین شهر بود که «دارای حسن نیت و فکر روشن باشند». هدف از ایجاد چنین مجالس غیر رسمی آن بود که هم زن و هم مرد با آداب نشست و برخاست آشنا شوند. در این بخشنامه مقدماتی، مأمورین از به کارگیری هر گونه اعمال فشار قدغن شده بودند و تاکید شده بود که با متانت و تدبیر عمل شود.
پس از آنکه مدیران ادارات کل معارف در استان‌ها با این دستورالعمل محرمانه و مفصل تکلیف و وظیفه خود را تعیین شده یافتند، فعالیت‌های آنان وارد مرحله‌ای تازه شود. پس از مدت کوتاهی، زمینه برای اعلام بخشنامه کشف حجاب در جامعه به صورت نسبی فراهم شد. نخست وزیر جدید، محمود جم که پس از واقعه گوهرشاد و استعفای فروغی، نقش شایسته خود را برای اجرای طرح جدید به اثبات رسانیده بود.
این بخشنامه را که به منزله قانون کشف حجاب اجباری است تدوین کرد و به ضمیمه نامه‌ای برای رؤیت شاه و صدور امریه از جانب وی به دفتر مخصوص شاهنشاهی ارسال کرد. در این بخشنامه که شباهت زیادی با دستورالعمل وزیر معارف خطاب به ادارات معارف سراسر کشور دارد؛ ضمن اشاره به ضرورت اصلاح وضع زنان، از حجاب به عنوان عاملی که سد راه ترقی و پیشرفت زنان برای فراگیری علم و دانش است؛ یاد شده و رفع آن به عنوان یک ضرورت و امری اجتناب ناپذیر در دستور برنامه دولت قرار داده شده است.
در این بخشنامه باز هم اولیای وزارت معارف ملزم شده بودند با برگزاری کنفرانس‌ها مقصود اصلی را که همان کشف حجاب است پیش ببرند. برای این منظور و تحقق آن از اسراف و مدپرستی خودداری کنند. وزارت داخله نیز همگام و همراه با وزارت معارف، موظف شده بود در اجرای این قانون دولتی کوشش کند و نیروهای شهربانی و انتظامی دستور داشتند جریان امر را مرتباً به وزارت داخله و نخست وزیری گزارش دهند.
دخالت دادن شهربانی در قضیه و موظف کردن این سازمان انتظامی برای تهیه گزارش به وزارت داخله و نخست وزیری از یک طرف تکلیف حکمرانان شهر‌ها و والیان استان‌ها را مشخص کرد و آنها را موظف کرد که قبل از شهربانی، خود جریان امر نهضت بانوان را گزارش داده، از طرف دیگر، هشداری بود به مردم، تا اجرای قانون را سرسری نگرفته و با تعلل با قضیه برخورد نکنند و بدانند که نیروهای انتظامی ضامن اجرای این بخشنامه هستند و در صورت تخلف با آنان برخورد خواهند کرد.
منبع: کشف حجاب زمینه‌ها، واکنش‌ها و پیامدها/ مهدی صلاح
انتهای پیام/ 161
