به گزارش گروه سایر رسانه های دفاع پرس، علیرضا رضاخواه در یادداشتی نوشت: روز گذشته پارلمان ترکیه توافق عادیسازی روابط با رژیم صهیونیستی را که ماه گذشته حاصلشده بود، تصویب کرد و به شش سال تنش در روابط دو طرف پایان داد تا راه برای احیای کامل روابط دیپلماتیک، هموار شود.
همزمان نورالدین جانیکلی، معاون نخستوزیر ترکیه در گفتگویی با خبرگزاری رویترز بابیان اینکه روابط اقتصادی کشورش با سوریه و عراق در سالهای گذشته کاهشیافته، عنوان داشت که امکان بهبود و توسعه این روابط اقتصادی با دولت و مردم سوریه وجود دارد. همچنین نومان کورتولموش از مقامات عالیرتبه حزب عدالت و توسعه با اذعان بهاشتباه بودن سیاستهای آنکارا در قبال سوریه تأکید کرد منبع دردهای امروز ترکیه سیاستهایش در قبال سوریه است.
در تحولی دیگر سفیر روسیه در لبنان از تمایل آنکارا برای تعامل با مسکو و تهران خبر داده است. همچنین پنجشنبه گذشته و پس از سفر محمدجواد ظریف به ترکیه، مولود چاووشاوغلو، وزیر خارجه ترکیه، سفر کوتاه و غیرمنتظرهای به ایران داشت و با همتای ایرانی خود مذاکره کرد. اینها همه اخباری بود که تنها طی 48 ساعت گذشته روی تلکسهای خبری قرار گرفتند.
پوستاندازی در سیاست خارجی
این روزها ترکیه در حال پوستاندازی در سیاست خارجی است. البته باید تأکید کرد که این ماجرا مربوط به 48 ساعت پیش نیست. اردوغان قبل از کودتای نافرجام اخیر، نامه عذرخواهی به روسیه نوشت. ترکیه همزمان اعلام کرده بود که تصمیم دارد روابطش را با اسرائیل از سر بگیرد، اما این چرخش در حوزه دیپلماسی به دنبال کودتای نافرجام تسریع شد، نحوه مواجهه جمهوری اسلامی ایران و روسیه با کودتا از یکسو و تعلل دوستان ترکیه در محکوم کردن کودتا از سوی دیگر باعث شد تا روند تغییر سیاست خارجی بیشازپیش به چشم بیاید بهگونهای که برخی از تلاش آنکارا برای «نزدیکی به محور مقاومت در منطقه» سخن بگویند؛ با این حال این چارچوب تحلیل قادر به تفسیر رفتارهای بهظاهر متناقض ترکیه نمیباشد.
ترکیه از یکسو تلاش میکند روابطش را با ایرانترمیم کند و همزمان نوید تغییر رویکرد در سوریه را میدهد و از سوی دیگر با تصویب پارلمانش به آغوش صهیونیستها بازمیگردد. از یکسو به ترمیم روابط خود با روسیه پرداخته، اروپا را به خاطر حمایت از کودتاچیان و آمریکا را به خاطر عدم استرداد گولن محکوم میکند و به دنبال شریک دفاعی خارج از پیمان ناتو میگردد و از سوی دیگر رسماً میگوید که در سیاستهای غرب گرایانه اش هیچ تغییری رخ نداده و بهشدت به دنبال پیوستن به اتحادیه اروپاست.
واقعیت این است که تحلیل رفتارهای دستگاه دیپلماسی ترکیه و خوانش انگیزه سیاستمداران حزب عدالت و توسعه با اتکا به چارچوب تحلیل چرخش به شرق و یا همسویی با محور مقاومت با تناقضهای زیادی همراه خواهد بود. چرخش در سیاست خارجی آنکارا یک تغییر مسیر بنیادین و اصولی نیست بلکه ترکیه به دنبال یک بازگشت به عقب است. سیاستمداران ترکیه سعی میکنند به قول خودشان به "تنظیمات کارخانه" بازگردند، به سیاست تنش صفر با همسایگان.
دلایل این بازگشت به نقطه صفر چیست؟
اما دلیل این بازگشت به عقب چیست؟ جستجو برای نقش منطقهای، غیرقابل اتکا بودن غرب و شکست سیاست چرخش به غرب را میتوان سه عامل عمده این رویکرد دانست.
جستجوی یک نقش منطقهای
به دنبال بحران در کشورهای عربی منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا و قیام تودههای مردمی در سال 2011 و قدرتیابی موقتی اخوانیها در منطقه، اردوغان به دلیل خاستگاه اخوانی حزبش دچار توهم قدرت شد. سیاست خارجی آنکارا در این دوره تحت رهبری احمد داوود اوغلو مسیر جدیدی را برای نقشآفرینی ترکیه در منطقه ریلگذاری کرد. ترکیه تلاش کرد تا جایگاه خود را از نقش میانجی منطقهای به نقش رهبری ارتقا دهد. اما این تصور خام که نه با واقعیتهای منطقه همخوان بود نه با عمق استراتژیک ترکیه خیلی زود دچار مشکل شد.
بنبست در سوریه، سقوط دولت اخوانی در مصر، ناکامی هواداران اخوان در لیبی، اتخاذ رویکرد مستقل از اخوان توسط النهضه در تونس و شکست اخوان در یمن باعث شد رؤیای رهبری خیلی زود به یک کابوس تبدیل شود. آنکارا تلاش میکند این روزها به نقش قبلی خود تحت عنوان میانجی منطقهای بازگردد. امری که با توجه به سابقه منفی آنکارا به این زودیها امکانپذیر نیست.
شکست سیاست نزدیکی به اروپا
از سوی دیگر بایستی گفت که اردوغان با تغییر رویکرد در سیاست خارجی و بازگشت به گذشته «در عمل» میخواهد به انتقادها و اهانتهای اروپاییها و آمریکاییها به وی، از اتهامش به سرکوب و نقض حقوق بشر گرفته تا تهدید به بستن درهای اتحادیه اروپا به روی ترکیه و لغو توافقنامه امضاشده در زمینه پناهندگان پاسخ دهد. رئیسجمهوری ترکیه به دلیل موضع غرب در بستن همه درها به رویش احساس تلخی میکند.
غیرقابل اتکا بودن غرب
همچنین ترکیه احساس میکند ناتو و آمریکا حاضر نیستند برای امنیت ترکیه هزینه کنند، این تجربهای است که این کشور به دنبال درگیری با روسیه و همچنین بحران سوریه به دست آورد. علاوه بر این آنکارا در این مدت بهخوبی دریافته که اولویتهای امنیتی آن با غرب متمایز است. نمونه این تفاوت در حمایت آمریکا از پ ک ک در سوریه برای مقابله با داعش نمود پیداکرده و بیجهت نیست که این روزها ترکیه به دنبال یک شریک امنیتی خارج از ناتو میگردد.
با همه این حرفها به نظر آنچه در سیاست خارجی ترکیه اتفاق افتاده است بیش از چرخش نوعی عقبگرد است به این معنی که بعید است ترکیه با همه مواردی که گفته شد بخواهد قید اروپا و آمریکا را بزند. آنکارا تلاش میکند تا با اتخاذ رویکردهای واقع بینانه تر نوعی توازن را در سیاست خارجی خود ایجاد کند. بااینحال بازگشت به نقطه شروع هم برای ترکیه بی هزینه نخواهد بود. این عقبگرد قطعاً به مذاق تروریستهای تندرویی که این روزها تعدادشان در داخل خاک ترکیه کم هم نیست، خوش نخواهد آمد. باید دید آنکارا چقدر در این بازگشت موفق خواهد بود.
منبع: روزنامه خراسان
