گروه فرهنگ و هنر دفاع پرس- مهدیس میرزایی، محمد حسن جعفری: همین بیست، سی سال پیش هر وقت که دلت میخواست میتوانستی به مسجد بروی. این روزها مساجد شکل نمازخانه گرفتهاند. مساجدی که بیشتر وقتها درهایشان قفل است. روزی مساجد محل تصمیمگیریهای بزرگ، قضاوتها و امور فرهنگی و هنری بود. درب مساجد همیشه به روی مردم باز بود و مردم برای حل مشکلاتشان به آنجا رفت و آمد داشتند.
روحانی مسجد، محور فعالیتهای انقلابی و فرهنگی بود
* فعالیتهای مسجد جواد الائمه از چه زمانی آغاز شد؟
فعالیتهای مربوط به مسجد جواد الائمه، را به لحاظ زمانی میتوان به قبل و بعد از انقلاب تقسیم کرد. قبل از انقلاب همزمان با خیزش و خروش مردم مانند سایر مساجد فعالیتهای خود را آغاز کرد.
رهبری این فعالیتها، توسط کسانی صورت میگرفت که به اسلام و انقلاب تعهد داشتند که از جمله میتوان به امام جماعت مسجد جواد الائمه مرحوم حاج آقای مطلبی اشاره کرد که شرایط را برای فعالیتهای انقلابی آماده میکرد. وی از ایدهها و نظرات بچههای مسجد نیز استقبال میکرد.
امام جماعت در فعالیتها نقش محوری را ایفا میکند، زیرا شاخص بودن منطقه و مسجد به خاطر حضور افراد تاثیر گذار است. برای مثال، ببینید مسجد هفت تیر در یک مقطع زمانی بسیار مورد توجه بود، زیرا افراد شاخصی در آنجا فعالیتهای تاثیر گذاری را انجام دادند.
در مسجد جواد الائمه نیز پتانسل اولیه انجام این فعالیتها به خاطر حضور حاج آقای مطلبی بود.
از محلهی ما تا مسجد جوادالائمه فاصلهی کمی بود لذا برادرم "بهزاد بهزادپور" در این مسجد فعالیت میکرد، به تبع من نیز وارد این مسجد شدم. از دیگر کسانی که در این مسجد کار فرهنگی انجام میدادند، می توان به فرج الله سلحشور، حسین یاری، شهید حبیب غنی پور، مرحوم امیر حسین فردی، حبیب والی نژاد و... اشاره کرد که قبل از انقلاب فعالیتهای خود را آغاز کرده بودند.
تئاتر "حجر بن عدی" مقدمهی "گندمهای خونین"
*فعالیت هنری مسجد در چه سطحی بود و چه کارهایی در آن انجام میشد؟
یکی از کارهایی که در این مسجد و قبل از انقلاب صورت گرفت، اجرای تئاتر "حجر بن عدی" توسط آقای سلحشور بود که این تئاتر با حمله گاردیها به پایان رسید و بهم خورد.
این تئاتر باعث شد که بهزاد، "گندمهای خونین" را بنویسد. تئاتر "گندمهای خونین" در دو مرحله اجرا شد. اولین بار که این تئاتر اجرا شد، در شبستان مسجد اباذر تهران بود که آنجا نیز منجر به درگیری با گاردیها شد و صحنه تئاتر بهم خورد. اما بار دوم در شهرستانها از جمله قم، سمنان و در قصر فیروزه نیروی هوایی ارتش به اجرا در آمد.
با انجام این گونه فعالیتها بود که میان بچهها ارتباط برقرار شد و در واقع گروه پایهگذاری شد. این گروه دارای پتانسیل قوی بود اما امکانات کمی در اختیارمان بود.
این عکس، یکی از آن عکسهایی است که از تئاتر گندمهای خونین به یادگار دارم. در این کار من نقش یک روحانی را داشتم در کنار من آقای حبیب الله والی نژاد که هم اکنون مدیرگروه حماسه و دفاع شبکه یک است، ایستاده است. از گروه تئاتری که داشتیم، تنها حسین یاری توانست یک بازیگر حرفهای شود.
* تئاتر دیگری هم برگزار شد؟
تئاتر دیگری که در مسجد کار شد، تئاتر "رها شدم یا حسین" بود که اخوی بنده، بهزاد بهزاد پور آن را نگاشته بود. این تئاتر در واقع داستان فردی بود که به دنبال رها شدن از نفسانیات بود. در واقع جنگ بین حق و باطل ذهنی را تداعی میکرد. این تئاترهم در مسجد برگزار شد که یکی از بازیگران آن به نام فرهاد بجنوردی از بچههای مسجد ولیعصر(عج) بود که در دفاع مقدس به شهادت رسید.
این عکس هم مربوط به گروه سرود مسجد است. در این عکس، محمد علی پور رضا، شهید عبدالله ریاضی که در عملیات بدر به شهادت رسید و شهید اسدالله کیانی که در عملیات فتح خرمشهر به شهادت رسید از سمت چپ ایستادهاند. این گروه سرود تنها در داخل مسجد فعالیت میکرد و هیچ وقت فرصت نکرد فعالیتی در بیرون داشته باشد.
مسجد محلی برای اجرایی شدن اعتقادات
* جنگ و شروع آن چه تاثیری بر فعالیتهای هنری مسجد داشت؟
شروع جنگ تحمیلی فصل تازهای را در مسجد جوادالائمه رقم زد. تقریباً با شروع جنگ، همه به سمت جبهه روانه شدند. این در صورتی بود که با شروع بمبارانها سن بچهها اجازه حضور آنها در جبهه را نمیداد. میتوان گفت فعالیتهای ما در دوران جنگ وابسته به شرایط بود و با رفتن ما به جنگ متوقف میشد. اما فعالیتهای داستان نویسی همچنان در مسجد پابرجا بود.
یکی از محافلی که بچهای مسجد در دوارن دفاعمقدس در آن جمع میشدند، هیئت مسجد بود. این هیئت به صورت هفتگی برپا میشد. شهید فلاحپور، شهید نقیزاده از جمله کسانی بودند که در هیئت حضور مییافتند. البته ناگفته نماند که بچههای مساجد دیگر هم به واسطه دوستی با بچههای مسجد جواد الائمه برای انجام کارهای فرهنگی به مسجد میآمدند. از این جمله می توان به شهید رمزی اشاره کرد که از بچههای مسجد ولیعصر(عج) بود. در واقع جمع بچههای گروه تلفیقی از چند مسجد اطراف بود. کارهای انجام شده در مسجد، تنها یک حرکت بود برای عملی کردن شعارهایی که به آنها اعتقاد داشتیم و در مسجد گفته میشد.
مسجد حضور فعالی در جبهه داشت، اما هیچگاه به عنوان کارهای هنری وارد جبهه نشدیم، بلکه بچهها به عنوان رزمنده به منطقه رفت و آمد داشتند.
مسجد جوادالائمه کتابخانهی بزرگی هم داشت. در واقع با وجود کتابخانه، مسجد محل رفت و آمد بچههای محل شده بود. در این بین مرحوم امیرحسین فردی هم به کار داستاننویسی مشغول بود. مسجد ماوایی بود که بچههای نوجوان را تغذیه فکری میکرد.
در مسجد حلقهی نقد نیز تشکیل شده بود و در این حلقه کتابهای شهید مطهری نقد و بحث میشد. البته کتابهای شریعتی را نیز میخواندیم و در این حلقهها سعی میکردیم اشکالات کتاب وی را پیدا کنیم، زیرا این کتابها توسط فردی چون آقای شریعتی نوشته شده بود که یک اسلام شناس خبره نبود، بلکه یک جامعه شناس در سطح بالایی بود که در فرانسه تحصیل کرده بود. میتوان گفت دیدگاههای وی منطبق بر اسلام نبود. نقل است که حتی در پایان حیات خود از شهید مطهری درخواست کرده بود که کتابهایش را اصلاح کند.
بعد از فوت دکتر شریعتی نهضت آزادی از امام خمینی(ره) درخواستهای مکرری برای برگزاری مجلس ختم داشتند. اما امام(ره) از این کار سر باز زد که علت آن را میتوان در گروه فرقان جست و جو کرد. زیرا اگر این کار انجام میشد مهر تاییدی بر گروه فرقان که یک گروه انقلابی مطرح میشد و از تفکرات دکتر شریعتی تغذیه میشد، بود.
به هر حال در مسجد فعالیت فرهنگی و توزیع کتاب در سطح مذهبی و داستان وجود داشت. همچنین در آن مقطع مرحوم امیر حسین فردی کلاس داستان نویسی برپا میکرد که افرادی چون ناصری و شهید غنی پور رشد کردند.
یکی دیگر از کارهای تئاتر که در مسجد انجام شد، "پیراهن عثمان" بود. در این تئاتر افرادی چون آبخضر، والی نژاد، خودم و یکی دونفر دیگر مثل احمد دهقان نیز حضور داشتند.
ادامه دارد...
