به گزارش خبرنگار فرهنگ دفاع‌پرس، برگزاری دومین کنگره زنان شرق ایران در سال ۱۳۱۱ دومین اقدامی بود که زمینه را برای اعلام و رسمیت بخشیدن به کشف حجاب مساعد کرد. در این سال سه نفر از زنان عرب «نورحماده» از بیروت، «سیده فاطمه» از عراق و «حوری حنیفه» از مصر به تهران آمدند تا زنان ایرانی را به اصطلاح با اصول ترقی و تمدن آشنا کنند. در کمیته برگزارکننده کنگره به مستوره افشار به عنوان معاون کنگره و صدیقه دولت‌آبادی منشی کنگره شرکت داشتند.
در آغاز جلسه رئیس کنگره «نور حماده» گفت: «اسلام تفاوتی بین زن و مرد قائل نیست، اما در اجتماع حقوق زن رعایت نمی‌شود. برای رسیدن به ترقی، زنان باید کاملاً تربیت شوند. هیچ چیز بیش از جهل مانع ترقی و سعادت زن نمی‌شود. زن وقتی دانست که چگونه اولاد خود را تربیت کند، می‌تواند حقوق خود را از مردان بخواهد و به‌دست بیاورد.»
سخنان رئیس جلسه بیشتر بر روی نکات اخلاقی و احقاق حقوق طبیعی زنان در جامعه، دور می‌زد و تلویحاً نیز به عقب‌ماندگی زنان شرق در مقابل زنان غرب اشاره داشت. بحث عقب‌ماندگی زنان شرقی از زنان اروپایی در سخنان معاون کنگره، مستوره افشار بازتاب روشن‌تری داشت. آرزوی رسیدن به زنان اروپایی و آمریکایی، کاملاً نشان دهنده طرز فکر سخنرانان و بسیاری از زنان ایرانی شرکت کننده در کنگره بود.
انعکاس اخبار این کنگره در جراید آن روز نشان دهنده یک کوشش همگانی برای حرکت و هدایت حقوقی زنان به سمت الگو‌های غربی و اروپایی است و تشکیل این کنگره در ایران نوید بخش این جریان بوده است. در این کنگره، هر چند به قول مخبر السلطنه «تصمیماتی گرفتند و مقرراتی مسلم داشتند و تصدیق کردند که مقام زن در اسلام محفوظ‌تر است و شکایات ابتر. اما متأسفانه خانم‌ها پرده کنگره را دریدند و سراسیمه در میدان هوی و هوس دویدند مسکری نماند که نخوردند و منکری نماند که نکردند».
پس از پایان کنگره کتابی به نام «زن در اجتماع» نوشته «م. ه آموزگار» به چاپ رسید. در هر صورت تشکیل دومین کنگره زنان شرق در ایران نشان می‌داد زنان ایرانی نیز در صدد بودند از نظر ظاهری خود را به پای سایر زنان عالم برسانند، هر چند از حقوق اجتماعی زن آمریکایی و اروپایی اطلاع چندانی نداشتند. نصیرالدوله وزیر معارف کابینه وثوق‌الدوله پس از تأسیس اداره تعلیمات نسوان، اقدام به تأسیس ده مدرسه دولتی و یک مدرسه تربیت معلم به نام دارالمعلمات کرد.
دارالمعلمات در ابتدا ضمیمه مدرسه فرانکوپرسان شد و ریاست آن به یوسف خان ریشارد (مؤدب الملک) واگذار شد. این مدرسه در سال ۱۳۰۰ شمسی از فرانکو پرسان جدا شد و در سال ۱۳۰۴ دکتر عیسی صدیق، رئیس تعلیمات نسوان «هلن هس» را که یک زن فرانسوی بود برای اداره امور دارالمعلمات تعیین کرد و دروس تدبیر منزل، تعلیم و تربیت و روانشناسی کودک رابه مواد درسی آن اضافه کرد.
به دست آوردن آمار صحیحی از فعالیت‌های مدارس زنان مشکل خواهد بود. با توجه به این که بعضی از این مدارس با ضعف مالی بدی روبرو بودند و ناگزیر از تعطیل کردن مدارس می‌شدند، غالباً اطلاعات کاملی از فعالیت آنها به جای نمانده است. تا قبل از ۱۳۰۷، فارغ‌التحصیلان این مدارس فقط در مقطع ابتدائی بودند و از دوره متوسطه تا قبل از این سال فارغ التحصیلی ثبت نشده است. اما در سال ۱۳۰۷ شمار فارغ‌التحصیلان نخستین دوره مدارس متوسطه دخترانه به ۴۰ نفر رسید و تا سال ۱۳۱۲ بالغ بر ۲۳۵ نفر شد.
این مدارس با همت عده‌ای تأسیس شده و به کار خود ادامه می‌داد، بدون این که برنامه‌ریزی و نظارت دولتی به طور چشمگیری در آن دخالت داشته باشد. اما بعد از تغییر سلطنت این روند کاملاً تغییر کرد و دولت مستقیماً دخالت کرد. در همین راستا تعلیمات دینی به طور قابل توجهی جای خود را به تعلیمات ملی و داد و حتی به فرمان رضا شاه موضوع اعزام دختران به خارج از کشور مطرح و در سال ۱۳۰۹ شمسی هفت نفر از دختران امرا و دولت‌مردان برای تکمیل تحصیلات خود عازم پاریس شدند.
بازگشت این دختران به کشور تأثیرات عمیق خود را در دگرگونی پوشش دانش‌آموزان نشان داد. وزارت معارف از طرف وزارت داخله وظیفه مستقیم این دگرگونی را بر عهده داشت. از طرف این وزارت امر شده بود که قضیه کشف حجاب «باید بدواً» از محیط مدارس شروع شده و آنگاه به سایر طبقات برسد. سپس در دبستان‌ها و مدارس دخترانه مأمورین دولتی جلساتی با خانواده‌ها تشکیل دادند تا مسئله کشف حجاب را پیش ببرند.
همچنین مقرر شد مدارس ابتدائی تا سال چهارم بصورت مختلط باشد و معلمشان هم زن باشد که بی حجابی را از همان ابتدا به آنها بیاموزند. در این میان، نقش دانش‌سرا‌های مقدماتی دختران را نباید نادیده گرفت. این مراکز که تربیت کنندگان معلمین و مربیان بودند، کشف حجاب را به صورت یک فرهنگ به دانش‌آموزان می‌آموختند. به طوری که آموزش آنها، ضمن ایجاد زمینه در میان دیگر اقشار در اعلام رسمی کشف حجاب نیز نقش اساسی داشت.
منبع: کشف حجاب زمینه‌ها، واکنش‌ها و پیامدها/ مهدی صلاح
انتهای پیام/ 161
