فرهنگ زندگی متاثر از تفسیر ما از زندگی است

آنچه امروزه به عنوان تمدن اسلامى مى شناسیم در واقع فرآیند و محصول ۱۴ قرن حضور مستمر و فعّال اسلام در عرصه زندگى فردى و اجتماعى مسلمانان مى باشد.

 

تمدن اسلامی یا آنچه بعضی به اشتباه تمدّن غرب مینامند نامی است که به تمدن شرق همزمان با قرون وسطی اطلاق میشود. تمدن اسلامی تمدن یک ملت یانژاد خاص نیست بلکه مقصود، تمدن ملتهای اسلامی است که عربها، ایرانیان، ترکها و دیگران را شامل میشود، که به وسیله دین رسمی یعنی اسلام و زبان علمی و ادبی یعنی عربی با یکدیگر متحد شدند.

 

این تمدن دارای درجهای از عظمت، کمال و پهناوری است که آگاهی از همه جنبههای آن و احاطه بر همه ابعاد آن کاری بس دشوار است. با پیدایش اسلام و انتشار سریع و گسترده آن در میان اقوام، ملل و جلب و جذب فرهنگهای گوناگون بشری بنای مستحکم و عظیمی از فرهنگ و تمدن انسان پایهگذاری شد که در ایجاد آن ملل و نژادهای مختلفی سهیم بودند. این ملل با ارزشها و ملاکهای نوین اسلامی موفق به ایجاد تمدنی شدند که به آن تمدن اسلامی گفته میشود.

 

از همان ابتدای شکلگیری نظام اسلامی امام خمینی(ره) حرف از صدور انقلاب اسلامی به میان آوردند و مطرح کردن این دغدغه در کنار دغدغههای دیگری همچون امت واحده اسلامی و یکپارچگی جهان اسلام برای مبارزه با استکبار جهانی نشان میداد که امام خمینی(ره) غیر از پیروزی انقلاب اسلامی، آرمان بزرگ تری در سر دارند و آن، شکلگیری تمدن بزرگ اسلامی است. این تفکر و این آرمان بزرگ از آنجا ناشی میشد که امام(ره) این انقلاب را زمینه ساز برقراری حکومت عدل میدانستند، چنانچه فرمودند: "امیدوارم که این نهضت و این انقلاب منتهی بشود به ظهور امام عصر(عج) و امیدوارم که این انقلاب ما به همه دنیا و مستضعفین صادر بشود."

 

بر طبق همین امر، میتوان مراحل مختلفی را برای شکلگیری تمدن اسلامی تصور نمود که مهمترین آنها انقلاب اسلامی، دولت اسلامی، جهان اسلام و در نهایت تمدّن بزرگ اسلامی است.

 

پس از رحلت امام خمینی نیز مقام معظم رهبری بر ضرورت شکلگیری تمدن اسلامی تأکید داشتهاند و حتی از "تمدن نوین اسلامی" یاد کردهاند. ایشان نیز همچون امام خمینی، یکی از مظاهر تمدن را پیشرفت در زمینههای مختلف دانستهاند. بنابراین شاید بتوان گفت که با شکلگیری بیداری اسلامی در بسیاری از کشورهای اسلامی و در صورت پیروزی کامل این جنبشها، گام دیگری در مسیر تشکیل تمدّن بزرگ اسلامی برداشته شده است.

 

سبک زندگی از جمله مفاهیمی است که در دنیای امروز بسیار مورد استفاده قرار میگیرد و میتوان آن را عاملی دانست که در پیشرفت و تمدنسازی نقش بسزا و مؤثری دارد. موضوع سبک زندگی از سویی به تبلیغات بصری و از سویی به رفتارهای فردی باز میگردد و سبک زندگی اسلامی دارای حوزههای مختلفی نظیر حوزه شخصی، خانوادگی، روابط اجتماعی، اقتصادی، کار و تولید است که مردم باید به شیوه اسلامی و الهی آن نگاه ویژه داشته باشند و باید تلاش شود که سبک زندگی مردم ایران به سبک کشورهای غربی نباشد و گرایش به سبک غربی کاهش پیدا کند.

 

حقیقت آنکه آنچه در نگاه دینی و اسلامی از "چیستی" مفهوم سبک زندگی فهمیده میشود و بر اساس آن، به چگونگی و خوب و بد بودن سبک زندگی پرداخته میشود، زمین تا آسمان متفاوت از آن تعریف و نگاهی است که در فرهنگ غرب و توسط محققان غربی از "چیستی" سبک زندگی، حسب جهانبینی خودشان ارائه میشود.

 

در زمینه سبک زندگی و نقش آن در پیشرفت و تمدنسازی نوین اسلامی میتوانیم به بیانات رهبر معظم انقلاب استناد کنیم. ایشان "سبک زندگی" را بخش اساسی و حقیقی پیشرفت و تمدنسازی نوین اسلامی دانسته و با دعوت از نخبگان و صاحبان فکر و اندیشه برای پرداختن به این مفهوم مهم، آسیبشناسی وضع موجود سبک زندگی در ایران و چارهجویی در این زمینه تأکید دارند. پیشرفت در علم، صنعت، اقتصاد و سیاست که بُعد ابزاری تمدن اسلامی را شکل میدهد وسیلهای است برای دستیابی به سبک و فرهنگ صحیح زندگی و رسیدن به آرامش، امنیت، تعالی و پیشرفت حقیقی. ایشان، مفهوم پیشرفت را تداعی کننده حرکت، راه و صیرورت میدانند و میفرمایند: "در هر برداشتی (چه مادی و چه معنوی) از مفهوم توقفناپذیرِ پیشرفت، سبک زندگی، رفتار اجتماعی و شیوه زیستن اهمیت فراوانی دارد."

 

ایشان برای تبیین بیشتر اهمیت سبک زندگی به تشریح جایگاه آن در تمدن نوین اسلامی پرداخته و فرمودهاند: "فرهنگ زندگی متأثر از تفسیر ما از زندگی است و هر هدفی را برای زندگی تعیین کنیم، سبک خاصی را به همراه میآورد. اگر پیشرفت همه جانبه را به معنای تمدنسازی نوین اسلامی بگیریم این تمدن دارای دو بخش ابزاری - و حقیقی و اساسی خواهد بود که سبک زندگی بخش حقیقی آن را تشکیل میدهد." _{(مقام معظم رهبری، ۲۳ مهر ۱۳۹۱).}

 

رهبر انقلاب اسلامی، در تشریح مفهوم سبک و فرهنگ زندگی، به مسائلی نظیر خانواده، ازدواج، نوع مسکن، نوع لباس، الگوی مصرف، تفریحات، کسب و کار و رفتارهای فردی و اجتماعی در محیطهای مختلف، نیز اشاره داشتهاند و اینکه در واقع سبک زندگی به همه مسائلی بر میگردد که متن زندگی انسان را شکل میدهند.

 

حضرت آیتالله خامنهای، با اشاره به توجه عمیق اسلام به مفهوم سبک و فرهنگ زندگی معتقدند که در معارف اسلامی، اصطلاح عقل معاش در مفهوم جامع خود، مترادف مفهوم سبک و فرهنگ زندگی است و در قرآن کریم نیز آیات فراوانی در این زمینه وجود دارد.

 

ایشان تأکید دارند که بدون پیشرفت در بخش حقیقی تمدنسازی نوین اسلامی یعنی سبک و فرهنگ زندگی، اهداف این تمدن بزرگ محقق نخواهد شد و متأسفانه ما در این بخش، پیشرفت چشمگیری نداشته و مثل بخش اول یعنی علم و صنعت و نظائر آن پیشرفت نکردهایم. _{(مقام معظم رهبری، ۲۳ مهر ۱۳۹۱)}

 

اسلام "خردورزی، اخلاق و حقوق" را مایههای اصلی فرهنگ صحیح میداند و ما نیز باید بهطور جدی به این مقولات بپردازیم وگرنه پیشرفت اسلامی و تمدن نوین اسلامی شکل نخواهد گرفت.

 

رهبر انقلاب آسیبشناسی و علتیابی در زمینه عدم پیشرفت لازم در بخش سبک و فرهنگ زندگی را ضروری میدانند و با دعوت از اندیشمندان حوزه و دانشگاه، نخبگان سیاسی و فکری، دستگاههای مرتبط با فرهنگ و تعلیم و نیز جوانان عقیده دارند که در این زمینه باید همه به خود نهیب بزنیم و ضمن تلاش جدی برای آسیبشناسی، به چارهجویی و جستجوی راههای علاج بپردازیم و اگر گفتمانی در زمینه آسیبشناسی و چارهجویی مشکلات موجود در سبک و فرهنگ زندگی به وجود آید، با توجه به نشاط و استعداد جوانان، حتماً درخشندگی ملت ایران در این زمینه نیز، چشم جهانیان را متوجه خود خواهد کرد.

 

انقلاب اسلامی دارای توانایی، ظرفیت و انرژی متراکمی است که میتواند همه موانع را از سر راه بردارد و تمدن "ممتاز، متعالی، برجسته و باشکوه" اسلامی را در مقابل چشم همه جهانیان برپا سازد.

 

منابع:

_{۱. تاجبخش، احمد، تاریخ تمدن و فرهنگ ایران از اسلام تا صفویه، ۱۳۸۱.
۲. دیانت، علیاکبر، برررسی مختصر فرهنگ و تمدن اسلامی، ۱۳۷۷.
۳. بیانات رهبری در جمع جوانان خراسان شمالی، ۲۳ مهر ۱۳۹۱.}