به گزارش خبرنگار فرهنگ دفاع‌پرس، هر چند زمینه نظری کشف حجاب به دوره ناصرالدین شاه برمی‌گردد؛ ولی در دوره میرزا حسین خان سپهسالار بود که اقدامات عملی چندی در این راستا برداشته شد. اما این اقدام به صورت منظم و سازمان یافته در آستانه تکیه رضاخان بر قدرت و پس از کودتای ۱۲۹۹ صورت گرفت؛ یعنی همان زمان که یک مدرسه آموزشی حقوق با استادان فرانسوی به منظور تربیت کادر مورد نیاز وزارت عدلیه (دادگستری) و تدوین قوانین عرفی (غربی) به جای قوانین شرعی تأسیس شد.
رضاخان نیز با همین هدف، جریان اعزام گروهی از دانشجویان را به کشور‌های اروپایی تقویت کرد. به همین علت، در فاصله سال ۱۳۰۳ – ۱۳۰۵ قوانین آزمایشی تجارت و مدنی ارائه شد. البته این قانون در سال ۱۲۹۴ ش. عرضه شده بود، اما چون در آن زمان فاقد حقوقدانان غیرمذهبی ورزیده بودند و یا شرایط زمانی مناسب نبود، لذا وقفه‌ای در اعمال آن پیش آمد. تا اینکه این قانون که شامل شرکت‌های تجارتی می‌شد و از قوانین حقوقی بلژیک و فرانسه اقتباس شده بود، در سال ۱۳۰۵ متن آزمایشی آن تهیه شد و از سال ۱۳۰۷ به مورد اجراء گذاشته شد.
شرایطی که در آن زمان فراهم شده بود، ایجاب می‌کرد برای اعمال قوانین مزبور، حقوقدانان دارای تحصیلات جدید به جای روحانیون به کار گرفته شوند. یکی از این افراد «داور» بود که به عنوان وزیر عدلیه شناخته شد و با تلاشی بی‌وقفه به تهیه قوانین مدنی و جذب حقوقدانان جدید پرداخت. وجود افرادی مانند داور به رضا شاه امکان می‌داد تا از وجود روحانیون بی‌نیاز شود.
داور در ۱۷ اردیبهشت ۱۳۰۷ جلد اول قانون مدنی جدید را به مجلس تقدیم کرد. مواد قانون مدنی درباره موضوعات عمومی، در بسیاری موارد ترجمه مستقیم از مواد مشابه در حقوق فرانسه بود. در همان سال، با گذراندن «قانون اتحاد شکل البسه» حمله دیگری به سنت‌های اجتماعی مردم، خصوصاً به روحانیون صورت پذیرفت، چرا که پوشیدن لباس اروپایی اجباری شد و کلاه لبه‌دار فرنگی جایگزین کلاه بی‌لبه محلی شد.
مقررات مربوط به ازدواج و طلاق نیز، دایره فعالیت روحانیون را محدود کرد. چرا که، عقد‌های ازدواج و مسائل طلاق باید به جای ثبت در محاضر شرعی در دفاتر اسناد رسمی به ثبت برسد. تصویب قانون استخدام قضات در تاریخ ۶ دی ۱۳۱۵ که به موجب آن از آن کلیه قضات باید دارای دانشنامه لیسانس از دانشکده حقوق دانشگاه تهران یا یک دانشگاه خارجی باشند و به مدت دو یا سه سال، کارآموزی قضایی کنند، موجب شد دایره فعالیت روحانیون در وزارت عدلیه که به وزارت دادگستری تغییر نام داد، محدودتر شود تا جایی که در اندک زمانی بعد، به حذف آنان از صحنه‌های سیاسی ـ اجتماعی منجر شد. علاوه بر آن، عرفی کردن قوانین و دوری گزیدن از قوانین شرعی، راه را برای عملی ساختن دیگر برنامه‌های تجددطلبانه رضا شاه را فراهم کرد.
گسترش سازمان‌های آموزشی به شیوه غربی سابقه تأسیس نظام آموزش و پرورش با الگوبرداری از نظام آموزشی غرب در ایران به تأسیس درالفنون برمی‌گردد. تأسیس دارالفنون به منزله ایجاد یک نظام آموزشی مدرن در برابر نظام آموزشی سنتی و مکتب خانه‌ها بود. با آغاز مشروطه و پس از آن، این روند سرعت بیشتری به خود گرفت. در نتیجه مدارس دینی و نظام سنتی آموزش در ایران مورد تضعیف، واقع شدند و در مقابل نظام آموزشی به سبک و سیاق غرب رواج بیشتری یافت.
این جریان آموزشی که از قرن نوزدهم در ایران آغاز شده بود، در ابتدا هدف اصلی آن، تربیت کادر نظامی بود و بعداً در تأمین کادر مورد نیاز دیگر سازمان‌ها و نهاد‌های دولتی تأثیر گذاشت. تا جایی که دست پروردگان این سیستم آموزشی به گونه‌ای تربیت یافتند که با فرهنگ و اعتقادات جامعه خود چندان پیوندی نداشتند، بلکه پیوند و ارتباط آنان به دلیل جو حاکم بر این مؤسسات، بیشتر با فرهنگ و آداب و رسوم غربی بود.
پس از روی کار آمدن رضاخان و اجرای سیاست غرب‌گرایانه وی، در امر آموزش و تعلیم و تربیت بیش از پیش ارتباط و وابستگی به غرب و فرهنگ غربی تشدید شد. رضاخان از یک سو، سیاست اعزام دانشجو به کشور‌های اروپایی را تقویت کرد و از سوی دیگر، سیاست اسلام ستیزانه خود را به نظام آموزش و پرورش جدید تسری داد. به طوری که تعلمیات دینی را در سال ۱۹۳۷ میلادی از آموزش ابتدایی و در سال ۱۹۴۱ به کلی از مواد درسی حذف کرد و در سال ۱۹۳۵ برای اولین بار دختران وارد دانشگاه مختلط شدند. بنابراین، تغییر در نظام آموزشی به سبک و سیاق غربی و ایجاد نظام آموزشی مختلط بعد‌ها در پیشبرد طرح کشف حجاب تأثیر گذاشت.
کشف حجاب و پیروی زنان از الگو‌های غربی باعث شد تا صرفه و صلاح اقتصادی کشور کمتر مورد توجه قرار گرفته و زنان لباس‌های مدل پاریس را که بسیار گران بود بپوشند و بعد‌ها نیز شعار ساده زیستن و ساده پوشیدن که علی‌الظاهر، هدف بنیانگذاران کشف حجاب بود، فراموش شود.
در میان اقدامات تجددطلبانه رضا شاه کشف حجاب به دلیل برخورد مستقیم با فرهنگ اعتقادی و سنتی جامعه ایرانی از حساسیت ویژه‌ای برخوردار است. فکر این جریان که در اذهان تجددطلبان معاصر با الگو گرفتن از مظاهر غربی، وجود داشت، پیشتر از مشروطه آغاز و با تغییر سلطنت در ایران به اوج خود رسید. در حقیقت تئوری این تفکر با تغییر سلطنت جنبه تحقق به خود گرفت و رسمیت قانونی یافت. اما اعلام رسمی آن با تمهیداتی همراه بود که به مدت هشت سال به طول انجامید.
منبع: کشف حجاب زمینه‌ها، واکنش‌ها و پیامدها/ مهدی صلاح
انتهای پیام/ 161
