خوانندگان نوجوان و امروزی کتاب های داستان در ایران، نسبت به هم سن سال های خود در سال های نه چندان دور، شانس بیشتری برای دسترسی به کتاب های مورد علاقه خود دارد، چرا که اکنون فضای نشر در کشورمان به گونه ای است که ناشران متعددی برای فعالیت در این زمینه دست به کار شده اند که حاصل کار آنها، اکنون به فراوانی در دسترس مخاطبان نوجوان است در فرم ها و موضوعات مختلف که یکی از آنها موضوع دفاع مقدس است.
به بیان دیگر، تا به حال کتاب‌های زیادی درباره حضور رزمنده‌های نوجوان در جبهه های جنگ منتشر شده که بی گمان یکی از آنها رمان «گردان قاطرچی‌ها» نوشته داوود امیریان است که اخیراً از سوی انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوان چاپ و منتشر شده است. از این نویسنده پیش از این هم کتاب های خواندنی دیگری درباره حضور نوجوانان رزمنده در جبهه ها منتشر شده بود که از میان آنها می توان به « فرزندان ایرانیم» و «رفاقت به سبک تانک» اشاره کرد.
رمان «گردان قاطرچی‌ها» درباره یکی از گردان های تدارکاتی در جبهه هاست که در آن، تعدادی رزمنده با استفاده از چند قاطر، آذوقه و مهمات مورد نیاز گروهی از رزمندگان در بالای ارتفاعات کردستان را حمل می کنند. ماجرا از آن جا آغاز می شود که شخصیتی به نام یوسف که یک مجروح جنگی است، پس از مصدومیت، دوباره به جبهه اعزام می شود و این بار بنا به صلاحدید فرمانده گردان قرار می شود مسولیت نگهداری و آموزش چند قاطر برای حمل آذوقه و مهمات به مناطق صعب العبور در ارتفاعات کردستان برای رزمندگان به او سپرده شود. یوسف گردان جدید را که متشکل از چند نوجوان جسور و بازیگوش است تشکیل می دهد و اتفاقاتی که در ادامه رخ می دهد منجر به تغییرات زیادی در اخلاق ، روحیه و برخورد بچه ها می شود.
این رمان به موضوع جنگ از زاویه طنز نگاه کرده که همین موضوع باعث شده تا حدودی تصویر شاد و مفرح از حضور رزمندگان نوجوان در صحنه های مختلف جنگ برای خواننده نوجوان روایت شود. علاوه بر شخصیت یوسف که جزو آدم‌های محوری در داستان است، شخصیت «سیاوش» هم جزو آدم های دوست داشتنی در این رمان است که با توجه به روحیه شاد و بازیگوشی که دارد، تصویر شاد و سرزنده ای از یک نوجوان رزمنده در سال های دفاع مقدس را به نمایش می گذارد.
از دیگر شخصیت های این داستان می توان به کربلایی، مش برزو، اکبر خراسانی، علی نجفی، دانیال، حسین و کرامت اشاره کرد که بیشتر آنها مانند سیاوش و یوسف روحیه طنز دارند یا در موقعیت های طنزی که قرار می گیرند، رفتارهای طنزی آلودی از خود بروز می دهند. با توجه به عنوان رمان (گردان قاطرچی‌ها) تعدادی قاطر با نام های گوناگون در طول داستان حضور دارند که البته این نام ها را یوسف و بقیه شخصیت ها روی قاطرهای زبان بسته گذاشته اند. مانند رخش رستم، آتش پاره، تورنادو، کوسه، بروسلی، آذرخش، چپول، پیکان، جفتک آتشین، قزمیت، پهلوون، لب شتری، عقاب کوهستان، شاهین، رییس بزرگ، دماغو، گنده بک و لنگه جوراب.
داستان نثر ساده و روانی دارد و لحن راوی در هنگام توصیف صحنه های داستانی در عین برخورداری از رگه های طنز قوی، چنان بی تفاوت و خونسرد است که گویی دارد یک واقعه ساده و روزمره و خیلی معمولی را روایت می کند:
«ایستگاه راه آهن اندیمشک غلغله بود. پیر و جوان و کودک یا می خواستند سوار قطار بشوند یا برای بدرقه مسافران آمده بودند. صدایی از عقب جمعیت بلند شد و مردم با ترس و واهمه کنار رفتند. یک باریکه خلوت، وسط جمعیت درست شد و یوسف در حالی که افسار دو قاطر را گرفته بود وارد باریکه راه شد. پشت سرش کربلایی و حسین و علی و اکبر خراسانی و سیاوش و برزو ظاهر شدند. هر کدام افسار یک یا دو قاطر را می کشیدند و به طرف واگن آخری قطار می رفتند. مردم با حیرت آنها را نگاه می کردند...» ( ص 106)
با توجه به فضای شاد و مفرحی که داستان گردان قاطرچی ها دارد و همچنین شخصیت پردازی موفق داوود امیریان، خواننده به راحتی با اغلب شخصیت های داستانی ارتباط برقرار می کند، اما در بین آنها، باورپذیری جایگاه و شخصیت «کرامت» در داستان تا حدودی برای مخاطب دشوار است. اعضای خانواده این شخصیت در آن سوی مرزها و در دل خاک دشمن است، اما او به راحتی در بین اعضای گردان و به ویژه در بین مسئولان آن پذیرفته می شود. هر چند نویسنده برای ورود او به داستان مقدمه چینی کوتاهی هم انجام می دهد، اما در وضعیت جنگی پذیرش چنین شخصیت هایی در گردان های عمل کننده در عملیات های مختلف جنگی به همین آسانی نیست که در جهان داستانی داوود امیریان اتفاق می افتد.
در ادامه از زیبایی این داستان، رفتن دسته جمعی اعضای گردان به سمت محل سکونت اعضای خانواده کرامت است که با خود امکانات محدودی هم می برند تا بخشی از کمبودهای رفاهی این خانواده به این وسیله برطرف شود. با توجه به حجم قابل توجه این رمان که بیش از 330 صفحه است، مخاطب نوجوان در هنگام مطالعه آن معمولا احساس خستگی نمی کند و با لذت مطالعه آن را دنبال می کند، چرا که لحن طنزآمیز نویسنده فاصله بین فصل های بیست و سه گانه آن را کوتاه تر از آن می کند که حوصله خواننده نوجوان امروزی آن را بر نتابد.
در مجموع، رمان گردان قاطرچی ها، روایت طنز و در عین حال خونسردانه از ماجراهای به هم پیوسته ای است که گروهی از رزمندگان در دوران دفاع مقدس از سر گذرانده اند و اکنون روایت داستانی آن خواننده نوجوان را به وجد می آورد و این از امتیازهای ویژه این اثر در بین آثار مشابه است.
رمان «گردان قاطرچی ها» که از مجموعه «رمان نوجوان امروز» انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان است، در 23 فصل تنظیم شده و حجم آن 336 صفحه با قطع رقعی است. ویراستاری این کتاب را مرضیه طلوع اصل انجام داده و هدی حدادی مدیر هنری و پژمان رحیمی زاده هم طراحی گرافیک و جلد کتاب را انجام داده است.
نویسنده: علی الله سلیمی
