حادثه کربلا، آغاز گسترش شاخه های چاووش خوانی است

هوشنگ جاوید در گفتگوی اختصاصی با خبرگزاری دفاع مقدس گفت: چاووش خوانی (بانگ کنندگی) یکی از هنرهای منحصر به فرد ایرانیان و شیعیان است که در حیطه موسیقی خبری قرار می گیرد و برای مناسبت های مختلف دینی بخصوص وقایع کربلا و سفر به این سرزمین خوانده می شود.    

وی افزود: در سوره حج خداوند می فرماید: وقتی به سمت خانه خدا حرکت می کنید بانگ بلند کنید به گونه ای که مردم باخبر و دل ها بیدار و آگاه شوند. هنر چاووش خوانی در ایران به تبعیت از این دستور الهی شکل می گیرد پس شروعش برای رفتن به حج است. تغییرات و دگرگونی های آوایی و آوازی و متنی آن از زمانی آغاز می شود که اسلام وارد ایران می شود.

نویسنده کتاب "موسیقی رمضان در ایران" اظهار داشت: هنگامی که واقعه مهم کربلا به پایان می رسد و کاروان اهل بیت می خواستند به منزلشان برگردند، امام سجاد (ع) با بشیر صحبت می کند، زیرا هم شاعر خوبی بوده و هم صدای خوبی داشته است و به او می گویند: پدر تو هم خوب شعر می خواند و هم خوب بانگ می کرد. آیا تو از هنر او بهره برده ای؟ بشیر می گوید: بله می توانم. امام می فرماید: برو و ورود ما را اعلام کن و او ورود امام و یارانش را با آواز بلند و با شعرهای بسیار جانسوز به گوش مردم شهر می رساند، به گونه ای که تمام شهر تخلیه می شود و امام و همراهانشان را بدرقه می کنند.

نویسنده کتاب "آخرین خنیاگر (شرح حال زندگی حاج قربان سلیمانی)" تصریح کرد: آغاز گسترش دیگر شاخه های چاووش خوانی پس از حادثه کربلاست. هنگامی که کاروان های زیارتی به سمت عتبات عالیات، زیارت شاه چراغ، حرم امام رضا(ع) و... می رفتند، چاووش خوانی انجام می شد. از طرفی چون مردم با موسیقی خبری آشنا بودند، به مرور زمان نوعی چاووش خوانی برای ماه های مبارک و حرام به وجود آمد.

وی افزود: چاووش کلمه ترکی خوارزمی است و این لغت در زبان ما بیگانه است، اما به آن عادت کرده ایم؛ زیرا کلمه ای برای جایگزینی آن نداشتیم. وقتی ترک ها به ایران آمدند با این هنر آشنا شدند و نامش را چاووش گفتند.

نویسنده کتاب "مناقب خوانی (موسیقی قدسی، مذهبی و آیینی ایران)" اظهار داشت: نوعی از چاووش عزا به نام "کتل خوانی" پس از اسلام شکل گرفت. در قدیم که کاروان ها با پای پیاده طی 2 یا 3 ماه به سفر حج یا عتبات عالیات می رفتند، تلفاتی هم داشتند. هنگامی که کاروانی از سفرهای زیارتی باز می گشت چاووش خوان ها به جای پرچم، کتل برمی داشتند و آوازهای حزین می خواندند و با حمل آن نشان می دادند که این کاروان عزادارهمراهان از دست رفته شان هستند. مردم نیز بخوبی این نشانه را در می یافتند و از شادی برای بازگشت مسافرانشان خودداری می کردند.
        
هوشنگ جاوید یادآوری کرد: در استان مرکزی رسم بوده است که هنگام باد دادن خرمن (جدا کردن کاه از دانه) چاووش همیاری می خوانده اند که متن اشعار برای امام حسین(ع) بود و در نهایت به یک صلوات خوانی زیبا می رسیدند که در اینجا کار تمام می شد و مردم به خانه هایشان باز می گشتند و آنها علتش را دلبستگی به امام حسین(ع) و واقعه کربلامی دانستند. البته پیران آنها معتقدند چاووش خوانی با یاد ائمه هنگام کار انرژی مضاعفی به افراد می دهد تا بهتر کار کنند.