موسیقی و آواز جشن های مذهبی ما فاخراست

وی افزود: درموسیقی مذهبی ما "معراج خوانی" را داریم که نشات گرفته از واقعه معراج پیامبراسلام است. داستانِ معراج، پس از واقعهی معراجِ پیامبر و از همان آغاز اسلام در میان مسلمانان رواج یافت. درایران نیز، این روایت با برداشتهای قومی و طایفهای، به زبانهای مختلف و سینه به سینه نقل و در این میان - بهناچار- با برخی زوائد همراه شده است.

نویسنده کتاب " نقش زن در موسیقی مناطق ایران" تصریح کرد: زمانیکه داستانِ باقیماندهی "معراج خوانی " امروزی را با اصلِ واقعه مقایسه میکنیم، به نیکی درمییابیم که بخشهایی از آن، در طولِ سدهها، چه بسیار به وهم و خرافه آلوده شده است. در حقیقت، روایتی که هماکنون از معراجِ پیامبر در باورهای مردم است، به شکل غلوآمیزی پرداخته شده به برخی خیالپردازیهاست.

وی ادامه داد: در مورد "معراج خوانی " آنچه اهمیتِ بیشتری دارد این است که این روایتها در ایران به گویشها و زبانهای مختلفی چون تالشی، بلوچی، کردی، ترکمنی، ترکی، لری، بختیاری و ترکیِ قشقایی جاری است. بنابراین تنوع زیبایی در بابِ داستان معراجِ پیامبر در سرزمینِ ما، به چشم میخورد که متأسفانه تاکنون به آن پرداخته نشده است.

نویسنده کتاب " موسیقی رمضان در ایران" اظهار داشت: جالبترین مسئله این است که من، هرجا با این واقعهی تاریخی و مذهبی – معراج خوانی - برخورد داشتم، آن را با دو بیان و روایتِ متفاوت دیدم. یکی روایت به زبانِ فاخر بومی و دیگری روایاتِ عامیانهی بومی. در واقع مشخص است که گونهی فاخرِ این روایات برای حاکمان و امیران بازخوانی میشده است و به جهت آشنایی آنها با ادب و فرهنگ ایران به زبانی فاخر آراسته است. گونهی دیگر که خاصِ عموم مردم بوده است، زبانی محاورهای و ساده دارد.

هوشنگ جاوید خاطر نشان کرد: در بررسی موسیقی دینی محدودیت وجود دارد و ما باید به اذان و تلاوت قرآن و خواندن دعا اکتفا کنیم ولی وقتی وارد موسیقی مذهبی می شویم این محدودیت ها کنار می رود و فضای بسیار گسترده ای در مقابل ما قرار می گیرد مثل مولودی خوانی برای ائمه که 22 شاخه می شود.

نویسنده کتاب "مناقب خوانی" تصریح کرد: درموسیقی مذهبی، موضوع ها بسیار مهم هستند وموضوع ها هستند که شاخه های مختلف موسیقی مذهبی را تشکیل می دهند و برای هرکدام از موضوعات مثل تولد ائمه ، مبعث ، معراج پیامبر و...... می توان شاخه ای جدا گانه تعریف کرد.

وی ادامه داد: "مناقبخوانی" یا "منقبتخوانی" شاخه ای دیگراز موسیقی مذهبی است که درحقیقت شگفتیِ ماه رمضان است. در این مراسم، مناقب علوی به دو شکل خوانده میشود؛ یکی شرح زندگی و سیرهی حضرت علی (ع) و دیگری به شرح داستانها، حماسهها و دلاوریهای ایشان میپردازد. در بخشهایی از کشور، این آیین همراه با تنبور و دوتار و در بخشهایی دیگر – همچون کرمانشاه نیز درمیان ترکمنها- با دف اجرا میشود.

نویسنده کتاب " پرند ستایش در ایران " افزود: "صلوات خوانی" شاخه ای دیگراز موسیقی مذهبی است که در بیشتر مناطق ایران رایج بوده است. امروز از آن مراسم چیزی باقی نمانده و فقط بخش کوچکی از صلوات خوانی ها در بعضی مجالس رواج دارد، در این ماه مردم عادت دارند که ختم قرآن کریم کنند.

جاوید اظهار داشت :  درهرمحله ای مردم دورهم جمع می شوند و هر روز جزئی از قرآن را می خوانند. هر کدام از حاضران چند آیه را می خوانند و قبل و بعد از خواندن صلوات می فرستند. یا در مجالس وعظ و ذکر صلوات خوانی می کنند. هر کدام از این صلوات ها ملودی و لحن ویژه ای دارد و با دیگری متفاوت است.

وی تصریح کرد : صلوات خوانی هنری عبادی مذهبی است که در حیطه موسیقی مذهبی قرار می گیرد و درست مثل موسیقی بومی هر منطقه ای صلوات خوانی ویژه خودش را دارد. اما به طور کلی می توان آن را به دو گونه صلوات های کوتاه و بلند تقسیم کرد که آنها هم انواع مختلفی دارد و به شیوه های گوناگونی خوانده می شود.

نویسنده کتاب "موسیقی آیینی قوم ترکمن" خاطرنشان کرد: "منقبت خوانی" با آغاز شعر پارسی شکوفاشد و به این ترتیب بسیاری از آثار آوایی و شفاهی "منقبت خوانی" از کلام باشکوه شاعران برجسته ادب پارسی که دلباخته خاندان عصمت و طهارت بودند، تأثیر گرفت و در میان مردم زمزمه شد.

وی ادامه داد: مدح رشادت های شهدای کربلا، جوانمردی های حضرت عباس(ع) و شخصیت الهی و متعالی حضرت امام حسین(ع) در صدا و آوای منقبت خوانان به گوش مردم می رسید و دل های آنان را به سرچشمه معرفت گره می زد.

نویسنده کتاب "موسیقی- رسانه " افزود : باید توجه داشت که در حوزه موسیقی شادی های مذهبی با شادی های ملی در بیان و اجرا تفاوت دارد . موسیقی و آواز در جشن های مذهبی به صورت مفاخره آمیز اجرا می شود و فاخر بودن آن هم در شعر و هم در موسیقی به خوبی قابل تشخیص است .

هوشنگ جاوید تاکید کرد:  ضرباهنگ موسیقی جشن های مذهبی به صورت دو/چهار است و همانند مارش نظامی اجرا می شود و شادی و شعف در درون آن نهادینه شده است. موسیقی در اکثر مراسم ها و جشن های مذهبی به این صورت است که ابتدا آواز می خوانند و بعد دف می زنند و آواز می خوانند و دوباره دف می زنند و این رویه به طور مرتب ادامه پیدا می کند.