راز مسلح شدن جهادگران سازندگی/ تسریع آبادانی‌ با حضور دانشجویان

به گزارش خبرنگار حماسه و جهاد دفاع‌پرس، انقلاب اسلامی ایران ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ با پایان بخشیدن به حاکمیت سیاسی رژیم پهلوی، نظامی نوینی ایجاد کرد. بدیهی است به موازات این تحول باید ساختار کشور نیز دگرگون می‌شد؛ این فضا زمینه ایجاد نهاد‌هایی متناسب با کارکرد‌های ویژه را فراهم آورد. مردم نیز بلافاصله داوطلبانه برای نظام‌مند کردن کشور اعلام آمادگی کردند. با توجه به نسبت جمعیت روستانشین به شهری ضرورت رسیدگی بهبود شرایط در روستا‌ها بیشتر احساس می‌شد به موازات تشکیل نهاد‌های انقلابی جهاد سازندگی نیز در ۲۷ خرداد ۱۳۵۸ به عنوان بازوی سازندگی انقلاب برای خدمت به روستاییان و مناطق محروم و انتقال ارزش‌ها و فرهنگ انقلاب به آن مناطق تشکیل شد. 

متن زیر سیر ایجاد و رشد نهاد مقدس جهاد سازندگی است که در ادامه قسمت پنجم آن را می‌خوانید.

** جهاد سازندگی در قامت وزارتخانه

فعالیت جهاد سازندگی در برخی استان‌ها کاملا متفاوت بود و عملا به عنوان سفیران انقلاب اسلامی فعالیت می‌کردند. این حرکت جهاد عناصر ضد انقلاب را حساس کرده بود و علیه جهادگران تبلیغ می‌کردند و حتی دست به ترور آنها می‌زدند. به همین دلیل دستگاه‌های امنیتی اطلاع دادند جهادگران باید مسلح شوند. چندی بعد نیز گروهی محافظ به جهاد سازندگی منتقل شدند و از ساختمان‌ها حفاظت کرده و در مأموریت‌های پرخطر نیز جهادگران را همراهی می‌کردند. پس از انقلاب فرهنگی در تاریخ دوم اردیبهشت ۱۳۵۹ و تعطیلی دانشگاه‌ها، دانشجویان در سراسر کشور وارد مجموعه جهاد سازندگی شدند و محرومیت‌زدایی در روستا‌ها سرعت بیشتری گرفت. 

رفتار‌های انقلابی و مدیریت جهادی مورد توجه روستاییان قرار گرفت به خصوص روستا‌هایی که نسبت به اهداف انقلاب اسلامی شناخت کافی نداشتند در واقع جهادگران به عنوان سفیران انقلاب و امام خمینی مطرح شدند که این حرکت فضای جدیدی به حال و هوای محیط جهاد داده بود. این فضای مناسب برای گسترش فعالیت جهاد عاملی شد که عملکرد جهاد به سرعت توجه مسئولان را به خود جلب کند. 

از دیگر عوامل جهش ناگهانی فعالیت جهاد در این مقطع، مشارکت مردم به ویژه روستاییان در انتخاب نوع پروژه و مشارکت‌شان در اجرای کار‌ها بود. در واقع، می‌توان رمز موفقیت جهاد را در تعریف ساده از بهره‌وری در روستا با اتکا بر خود روستاییان دانست. نتیجه این فعالیت‌ها در یک سال اول به حدی بالا بود که گزارش‌های آن برای مسئولان باورکردنی نبود. در دل همین تحولات ساختار مدیریت جهادی شکل گرفت و به مرور و به طور رسمی به یک الگوی موفق تبدیل شد. 

از این رو پایه‌گذاران آن به تدوین اساسنامه و ساختار تشکیلات حساب‌شده‎ای اقدام کرده و در خلال فعالیت چشمگیر جهادگران در روستا‌ها شورای مرکزی بر روی تدوین اساسنامه جهاد متمرکز شدند تا چهارچوب فعالیت این نهاد مشخص شود. اساسنامه جهاد ۲۷ شهریور ۱۳۵۹ در ۲۱ ماده تهیه شد که موارد ذیل را در بر می‌گرفت. 

** هدف، روش، وظایف، دارایی و امکانات سازمان و تشکیلات اعضای شورای عالی جهاد سازندگی، اعضای سازندگی شهرستان‌ها، هیئت اجرایی، وظایف شورای عالی، جهاد سازندگی، وظایف شورای هماهنگی استان‌ها، اعضای شورای جهاد سازندگی استان‌ها، اعضای شورای هماهنگی استان‌ها، وظایف هیئت اجرایی، وظایف شورای استان‌ها، وظایف شورا و هیئت و واحد‌های اجرایی، جهاد سازندگی شهرستانها، رئیس شورا، گروه‌های تخصصی و وظایف گروه‌های تخصصی ضوابط مالی و ... در اساسنامه تعریف شده است. 

** اعضای شورای عالی جهاد سازندگی طبق اساسنامه عبارتند از نخست وزیر یا نماینده دولت، نماینده امام، نماینده شورای انقلاب، شش تن از وزرا به انتخاب نخست وزیر، چهار نماینده منتخب شورای هماهنگی هر استان و دو تن از علما به پیشنهاد نخست وزیر و تصویب شورای انقلاب. 

** همان طور که در نحوه فعالیت جهاد در سال اول بیان شد ابعاد تشکیلات و نمودار سازمانی واحد‌های تحت نظارت جهاد در مراحل اولیه را حجم کار‌های هر منطقه تعیین می‌کرد. برای بررسی کارکرد ساختار تشکیلات جهاد باید به ترکیب و وظایف اعضای شورای مرکزی جهاد مراجعه کرد. تعداد اعضای شورای مرکزی سه نفر بودند که بین آنان تقسیم کار شده بود. جهاد سازندگی در نخستین دوره فعالیت خود تا سال ۱۳۶۰ به صورت نظام شورایی اداره شد و هریک از اعضای شورا در رأس حوزه‌ای از گروه‌های تخصصی قرار داشتند. 

** یکی از وظایف شورای مرکزی جهاد انتخاب اعضای شورای استان‌ها بود که این عضو شورای مرکزی کمبود مدیران استان‌های محروم را از طریق استان‌های قوی تأمین می‌کرد. عضو دیگر شورای مرکزی مسئول حوزه هماهنگی کمیته‌ها و واحد‌های تخصصی بود عمده کمیته‌های تخصصی و اجرایی به وسیله این عضو شورا مدیریت می‌شد؛ با گسترش فعالیت جهاد تداخل این فعالیت‌ها با سایر وزارتخانه‌ها ملموس‌تر شد و در نهایت دولت تصمیم گرفت این نهاد با شرح وظایف مشخص و تفکیک وظایف با سایر وزارتخانه‌ها به صورت یک وزارتخانه به فعالیت خود ادامه دهد. 

مجلس شورای اسلامی آذر ۱۳۶۲ لایحه تشکیل وزارت جهاد سازندگی را تصویب کرد. پس از تصویب تشکیل وزارت جهاد سازندگی و انتخاب بیژن نامدار زنگنه به عنوان وزیر، در همان تاریخ، تعداد اعضای این شورا به پنج نفر افزایش یافت و غلامرضا فروزش به عنوان مسئول امور جنگ و وزیر جهاد به شورای مرکزی جهاد اضافه شد؛ از این پس، تغییراتی در ترکیب اعضای شورای مرکزی صورت گرفت و این افراد در ادوار مختلف عضو شورای مرکزی شدند.

با تداوم توسعه حوزه فعالیت جهاد سازندگی و اختصاص امکانات بیشتر به این نهاد مسئولان در صدد استفاده بیشتر از جهاد برآمدند. به این ترتیب با گسترش تشکیلات جهاد این وزارتخانه به موفقیت‌های جدیدی در مرحله اجرایی رسید که موجب تشدید تداخل آن با چند وزارتخانه از جمله وزارت کشاورزی شد. 

منبع: کتاب «خاکریز‌های خط مقدم؛ تاریخ مهندسی جنگ جهاد سازندگی در دوران دفاع مقدس» اثر «نصرتالله محمودزاده»

انتهای پیام/ 161