برخورد امام جواد (ع) با مسئله نفوذ/ وقتی دشمن در خانه است

گروه فرهنگ و هنر دفاع پرس- رسول حسنی؛ بعد از شهادت امام رضا(ع)،  پسرشان حضرت محمد بن علی جوادالائمه(ع) به امامت رسیدند. دراین دوران تا زمان غیبت امام زمان(عج) امامان شیعه دچار سختگیری بیشتری بودند تا به نحوی از متولد شدن امامی که شیعه در انتظارش بود، جلوگیری کنند. در این میان در سیره عملی امام جواد یک نکته بارز وجود دارد.

صدهزار درهم برای تازهداماد!

امام جواد(ع) ویژگی منحصر بهفردی داشتند که در هیچ یک از امامان دیگر وجود نداشت. ایشان در سن 8 سالگی به امامت رسیدند و این مسئله باعث شد در میان بزرگان شیعه شک و شبهه ایجاد کند. مدتی بعد، مامون که دریافته بود بعد از امام رضا(ع) حضرت جواد(ع) امامت شیعه را بر عهده دارد سیاست پدرانش مبنی بر حصر و نظارت شدید را در پیش گرفت. برای همین ایشان را از مدینه به بغداد فراخواند تا به رغم مخالفت عباسیان، دخترش، ام فضل، را به ازدواج او در آورد.

مامون صد هزار درهم به تازه داماد بخشید و اظهار داشت که دوست دارد در سلسله اولاد پیغمبر و علی بن ابیطالب نقش پدربزرگ برایش ثبت شود. مامون به اشتباه گمان میکرد امام بعدی از دخترش ام فضل میباشد اما چنین نشد و جانشین امام جواد پسر ام فضل، دختر مامون، نبود بلکه از سمانه که برده ای بربر از مغرب در شمال آفریقا بود، متولد شد.

با این وجود مامون به ظاهر علاقه و احترام خود را به شیعه و امام جوان حفظ کرد. امام جواد(ع) پس از زندگی هشت ساله در بغداد، به همراه ام فضل به مدینه برگشت. در مدینه ام فضل به این دلیل که صاحب فرزند نمیشد و امام جواد(ع) با کنیزی به نام سمانه ازدواج کرده بود سر ناسازگاری با امام جواد(ع) گذاشت بهخصوص اینکه سمانه پسری به دنیا آورده بود که بعدها، به عنوان امام دهم، جانشین امام جواد(ع) شد.

 ام فضل همچنان سرناسازگاری داشت تا اینکه بعد از مرگ مامون در سال 833 اوضاع بدتر هم شد. معتصم جانشین مامون، که از امام جواد(ع) بیزار بود در سال 835 او را به بغداد فراخواند. امام جواد(ع)، فرزندش امام هادی (ع) را با مادرش، سمانه، در مدینه تنها گذاشت و عازم بغداد شد. بعد از یک سال زندگی در این شهر به تحریک معتصم و به دست امفضل به شهادت رسید.

ورود علمای شیعه به سیاست

امام جواد علاوه بر اینکه در سن کودکی به امامت رسید تنها فرزند پسر امام رضا هم بود. این مورد هم در وجود امام زمان(عج) هم تکرار شد. از این جهت وجود امام جواد(ع) آمادگی ذهنی برای شیعیان بود که امامت حضرت حجه بن الحسن(عج) را بپذیرند. مسئله دیگر این بود که امام جواد خود مستقیما در بعضی از امور دخالت نمیکردند و آن را به وکلا و نایبان تعیین شده و مورد وثوق تنفیذ میکردند.

تا هم مسئله غیبت امری طبیعی برای شیعیان تبدیل شود و هم اینکه مدارس علمیه را برای عهده داری امور شیعه در زمان غیبت کبری آماده کنند.

ار همین رو امام جواد(ع)  با تمام محدودیتهاى موجود، از طریق نصب وکلا و نمایندگان، ارتباط خود را با شیعیان حفظ کردند. در سراسر قلمرو حکومت خلیفه عباسى، امام، وکلایى را اعزام میکردند و با فعالیت گسترده آنان از تجزیه نیروهاى شیعه جلوگیرى مى شد. نمایندگان امام در بسیارى از استانها مانند: اهواز، همدان، سیستان، بُست، رى، بصره، واسط، بغداد و مراکز سنتى شیعه یعنى کوفه و قم پخش شده بودند.

امام به هواداران خود اجازه مىداد که به درون دستگاه حکومت نفوذ کرده و مناصب حساس را در دست بگیرند. از این رو محمد بن اسماعیل بن بزیع و احمد بن حمزه قمى مقامات والایى در دستگاه حکومت داشتند. نوح بن درّاج نیز چندى قاضى بغداد، و پس از آن قاضى کوفه بود.

این اقدام امام جواد(ع) صراحتا امر به ورود علمای شیعی به سیاست میکرد تا از این طریق جریان حکومت تا حد ممکن به نفع شیعه تغییر مسیر پیدا کند و اثبات این مسئله است که دین از سیاست جدا نیست.

برخورد امام جواد با دشمن خانگی چطور بود؟

امام مهمترین مسئلهای که باید به آن اشاره کرد و با روزهایی که در آن زندگی میکنیم قابل اشاره است. هوشیاری در باره دشمنان خانگی است.

مواجههی ما با این دشمنان بصیرت و سیاستی خاص میطلبد. از طرفی نمیتوان با آنان رویهای خصمانه داشت چرا که در افکار عمومی جهان همانی میشود که بیگانه میخواهد و از طرفی نمیتوان به آنان اعتماد کرد بلکه باید دشمنان را شناخت و با آنان مادامی که در خانه هستند بدون اعتماد به آنها مماشات کرد.

مامون با فرستادن دخترش به خانه امام جواد(ع) به عنوان همسر، قصد نفوذ در تشکیلات شیعه را داشت تا از این طریق از رشد و بالندگی آن بکاهد. او با همین سیاست در ظاهر امام را گرامی میداشت و حتی دخترش امفضل را وادار به تمکین بی چون و چرا از امام جواد (ع) میکرد. ام فضل بارها از امام جواد و ازدواج او با یک کنیز نزد مامون شکایت میکرد اما مامون که همان سیاست نفوذ را داشت توجهی به شکایات دخترش نداشت.

این سیاست بعد از مرگ مامون رویه دیگر گرفت. معتصم با بیزاری از امام جواد ایشان را دوباره به بغداد خواند و سیاست انزوای امام را  در پیش گرفت و بعد از یکسال ایشان را به شهادت رساند.

آنچه که مقام معظم رهبری بارها مورد تاکید قرار دادند همین مسئله نفوذ است که از طریق عناصر آشنا و نخبگان نظام صورت میگیرد که دچار خصیصه حسادتند و روحیهای کینه ورزانه دارند. باید این دشمانان را شناخت و بدون اعتماد و اطمینان باید با آنها مماشات کرد و با تبیین ارزشهای انقلاب، حرکت آنان را خنثی کرد.