چاپ بیش از 15 هزار عنوان کتاب حوزه جنگ/ قهر روشنفکران و شبه‌روشنفکران با جریان ادبی انقلاب
به گزارش خبرنگار فرهنگ و هنر دفاع پرس، آیین رونمایی از کتاب «آنک جنگ، اینک داستان»، حاصل 25 نشست تخصصی از سوی شورای سیاستگذاری داستان و رمان دفاع مقدس که توسط احمد شاکری گردآوری شده، عصر دیروز 11خرداد95 با حضور محمدرضا سنگری، سرهنگ رسولی و احمد شاکری در سرای اهل قلم رونمایی شد.
محمدرضا سنگری پژوهشگر ادبیات انقلاب و دفاع مقدس طی سخنانی در این مراسم گفت: آنچه بهطور کلی در کشور ما بهعنوان جنگ از آن یاد می کنند انصافاً یک سرمایه ی عظیم و گنج بزرگی است که به سبب پیوستگی با یک فرهنگ زایا و پویا و به ویژه پیوستگی با فرهنگ عاشورا هر بار و هر بار و از هر منظر اگر آن را مطالعه کنیم چشم اندازهای تازه ای را فرا روی ما قرار می دهد و بی تردید درآینده هم از منظر جامعهشناختی، مردمشناختی، روانشناسی، تاریخ، سیاست، دین و ادبیات می شود وارد این عرصه فراخ و بزرگ شد و به فراخور توان، امکان و استعداد مباحثی را از آن استخراج کرد.
وی با اشاره به پیوستگی فرهنگ دفاع مقدس با فرهنگ عاشورا اظهار کرد: اگر کل عاشورا 8 ساعت بوده است و این 8 ساعت زایا برای ما لحظه به لحظه دستاورد و اثر داشته است؛ 8 سال دفاع مقدس که ملهم از عاشورا و کربلا بوده می تواند خاستگاه بسیاری از مسائل و موضوعات برای ما باشد. ما این باور را داریم که ادبیات همزمان با اتفاقات بزرگ خلق می شود؛ یعنی خلق ادبیات و شاخه های گوناگون آن پس از حادثه نیست. انقلاب اسلامی ما بلافاصله پس از خود ادبیاتی را آورد، جریان شعر یک هفته و ادبیات 12روز بعد از جنگ بهوجود آمد.
پژوهشگر ادبیات انقلاب و دفاع مقدس ادامه داد: ما سرمایههایی را در دوره جنگ داریم که هرکدام از آنها میتواند تکیهگاهی برای مطالعات وسیع و گسترده باشد. ما 6 میلیون نامه از دوران اسارت آزادگان داریم که اگر کسی درباره همین ها کار کند دهها مجلد در حوزه های گوناگون استخراج می شود. در جنگ جهانی اول یک افسر زبانشناس فرانسوی به نام «هانری فرد» مسئولیت بررسی نامهها را بر عهده داشته و اغلاط زبان فرانسه را از این داستان ها استخراج می کند و کتابی به اسم دستور اغلاط می نویسد؛ که بعدها مطرح می شود که اگر تحولی قرار باشد در زبان بشود باید با خواندن این کتاب صورت گیرد و هنوز برای شناخت زبان فرانسه یکی از منابع است.
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی افزود: اگر قرار باشد سیر تحول زبان خودمان را مطالعه کنیم می شود خیلی در اینباره دقت کرد که این نامه ها چه فرهنگی را طرح می کنند. حدود 15 سال پیش من احساس خطری کردم که نکند در آینده کسانی بیایند و بگویند این جنگی که بود مبنای آن ملیت و انگیزه های شخصی و فردی باشد. وقتی من برای بررسی این کتاب نشستم 700 عکس را پیش روی خودم قرار دادم تا متوجه شوم کجاهای جبهه پرچم ایران برافراشته شده است. در تمام جنگ روی تانک های که غنیمت گرفته می شد جز پرچم «یا زهرا» و «یاحسین» افراشته نمی شد. یعنی این فرهنگ یک فرهنگ مطلق اعتقادی بود؛ گرچه ذیل آن فرهنگ ملی هم قرار می گرفت؛ اما فرهنگ اعتقادی حکومت می کرد.
سنگری بیان کرد: من برای مطالعه به جاهای مختلفی رفتم و هر چه پیشانیبند بود را جمع کردم که آیا پیشانیبندی بر پیشانی رزمنده ای بوده است که پرچم ایران باشد و دیدم این اتفاق رخ نداده است. همه این ها «یاحسین»، «یازهرا»، «یا زیارت یا شهادت»و «مسافر کربلا» است. هر چه این عنوانها هست پیوند با ریشههای فرهنگی دارد. 1000وصیتنامه را تصادفی انتخاب کردم و پیش روی خودم قرار دادم که چند وصیتنامه توصیه به دفاع از وطن کردهاند. دیدم عناصر تشکیلدهنده وصیتنامهها از اول تا پایان فضا، فضای اعتقادی است.
وی اظهار کرد: ما حوزه های گوناگونی برای مطالعه دفاع مقدس داریم که یکی از آن حوزه ها حوزه ادبیات داستانی دفاع مقدس است. تا این لحظه حدود 15530 جلد کتاب حوزه جنگ چاپ شده است. شاید بیشتر از این ها هم باشد که در آمار ما نباشد. وقتی جشنواره ربع قرن ادبیات دفاع مقدس را برگزار کردیم حدود 7250جلد کتاب را احصاء کردیم که موفق به جمعآوری 600 هزار کتاب شدیم و متوجه شدیم تعدادی از کتاب های دوران دفاع مقدس امروز چیزی از آن ها در دسترس نیست. بخشی از رزمندگان در جبهه تولید اثر هم می کردند.
پژوهشگر ادبیات انقلاب و دفاع مقدس گفت: مجموعه آثار نگاشته شده جنگ را به چند دسته تقسیم می کنم و جایگاه ادبیات داستانی را مشخص می کنم. یک دسته آثار تحلیلی گزارشی درباره جنگ که تعداد زیادی دارند و مثلاً گزارش یک عملیات را اعم از زمان، جغرافیا، نتایج عملیات، گستره را در بر دارد. دسته بعدی آثار پژوهشی درباره ادبیات جنگ که شاخه های مختلفی که در ادبیات که 15 شاخه است را در بر میگیرد. در حوزه خاطره که خاطرههای علمی شده که قلعهنشین این حوزه استاد کمرهای است. در حوزه شعر کارهای خوبی شده است.
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی تصریح کرد: دسته دوم آثار ادبیاتی مثل کتاب های خاطره هستند که تا سال 1388 بیش از 2000 کتاب خاطره داشتیم. چهارمین گروه فرهنگنامههایی است مثل فرهنگ جبهه و دایرةالمعارف جبهه و فرهنگ اسارت که خیلی قابل توجه هستند. از مجموع این آثار موقعیت کمی و کیفی به این ترتیب است. موقعیت اول به دلیل سنتی بودن، شعر است که به لحاظ کمی و کیفی برتر است. موقعیت دوم خاطره است که گسترده ترین، مردمی ترین و پر مخاطب ترین است؛ بهطوری که بهترین کتاب های شعر به اندازه آن ها تجدید چاپ نشده است. مجموعه خاطره با همه عرصه های دیگر ادبی قابل رقابت و برتری است.
زایش گون های جدیدی در عرصه ادبیات امروز هستیم
سنگری ادامه داد: سومین دسته، حوزه ادبیات داستانی است که یک حوزه آن جریان سنتینویسی و روح داستانگرایی ایرانی است؛ که پیشینه چندهزار ساله دارد. نکته بعدی جریان داستاننویسی جدید است که از سال 1301 بعد از افسانه نیما و قصه «یکی بود، یکی نبود» جمالزاده و بعضی از جریان های جدی نقد ادبی نقطه عطف آن بوده است. خاطرهنگاریهای منجر به داستان مسئله بعدی است که امروز نیز گونههای جدیدی چون خاطره داستان، داستان خاطره. اینکه ما دائم به دنبال اصطلاح جدید هستیم نشاندهنده مولود جدیدی است. یعنی در عرصه ادبیات ما پدیده های جدیدی بهوجود می آید که شبیه آنچه گذشته داریم نیست. ما در آستانه خلق و زایش گونههای جدیدی در عرصه ادبیات امروز هستیم.
وی خاطرنشان کرد: حوزه بعدی ما حوزه ادبیات ترجمه است که هنوز بر فضای ادبیات ما تاثیرگذار است. حوادث که زنجیره پیوند یافتن با هیئت داستان می یابد، که واقعیت جبهه را نشان می دهد.
این منتقد ادبی در پایان درباره مقدمه کتاب «آنک جنگ، اینک داستان» گفت: این مقدمه تصوری از راه آمده ادبیات داستانی را به دست میدهد. چند و چون، ویژگیها و کاستیهای ادبیات داستانی خیلی خوب در مقدمه بیان شده است. نویسنده به درستی دریافته است که با پیش رفتن ادبیات جنگ، مخاطبان بیشتری به آن جلب شدهاند. شاکری ادبیات دفاع مقدس را جزئی از ادبیات انقلاب دانسته است. این اثر قهر روشنفکران و شبه روشنفکران با این جریان ادبی را نشان میدهد. دغدغه حفظ این میراث فرهنگی عظیم را دارد. نگران جولان نگاه ادبیات اومانیستی غربی در ادبیات دفاع مقدس است. همچنین نقدی بر جشنوارههای ادبی هم در مقدمه این کتاب آمده است.
