دانشجو مؤذن جامعه است

شکلگیری جنبش دانشجویی در ایران را از آغاز تاسیس دانشگاه تهران دانستهاند و فعالیتهای دانشجویی که در چارچوب جنبش دانشجویی قرار میگیرند را در قالب سه گفتمان متمایز مورد بررسی قرار دادهاند؛ گفتمان مارکسیستی، لیبرالیستی و اسلامی.

 

جرقههای جنبش دانشجویی مسلمان از دهه20شروع شد و در دهه 40 با آغاز نهضت اسلامی به رهبری امام خمینی(ره) و روحانیون قدرت گرفت. جنبش دانشجویی مسلمان با وجود اساتید برجستهای همچون شهید مطهری و مقام معظم رهبری در آن مقطع زمانی توانست به نقد و طرد نگاه ماتریالیستی و نگاه مادی (مشخصه گفتمان مارکسیستی) و گرایش اومانیستی یا اصالت دادن به انسان و دور انداختن منطق سکولاریستی یا انگاره جدایی دین از سیاست (مشخصه گفتمان لیبرالیستی) به تقویت وجوه علمی و تئوریک خود و بازتولید اندیشههای اسلام ناب بپردازد.

 

دانشجویان با تسریع روند انقلاب از پیشقراولان انقلاب اسلامی بودهاند که پس از پیروزی انقلاب، افتخار تاریخی تسخیر سفارت امریکا (لانه جاسوسی) را برای خود به ارمغان آوردند. همچنین حضور گسترده در جبهههای جنگ علیه متجاوزان بعثی و حامیان جهانی آنان از افتخارات جنبش دانشجویی مسلمان به شمار میرود.

 

با وجود نقاط مثبت فعالیتهای دانشجویی، در برخی مقاطع در بخشی از بدنه دانشجویی کشور در ایران پس از انقلاب شاهد برخی انحرافات از جمله فاصلهگیری از آرمانهای انقلاب اسلامی و خواست عمومی مردم در نظام اسلامی در فعالیتهای دانشجویی به خصوص در مقطع زمانی سالهای دهه هفتاد بودهایم. در این مجال با نگاهی آسیبشناسانه و با ارائه تحلیلی کوتاه، به بررسی و یادآوری برخی از مسائل مهم در مسیر فعالیتهای دانشجویی می پردازیم.

 

الف) توجه به هویت دینی و غفلت نداشتن از آن؛ متاسفانه در برخی از جریانهای دانشجویی به دلایل مختلف و در مقطعی از زمان در دهه 70، به مرور هویت دینی به فراموشی سپرده شده و یا به حاشیه رفت. تاکید بیش از اندازه بر هویت دموکراتیک جنبش دانشجویی، تلقی دین به عنوان امری قلبی و تحلیل اشتباه از دین مبنی بر امری که مانع از تکثرگرایی و جذب میشود، منجر به عدم تسری دین به سطح تشکیلات شده و این خود ممکن است به مرور به فراموشی دین و یا عدم تفکر در آن، درمورد فعالیت های دانشجویی شود. همانطور که مقام معظم رهبری نیز اشاره داشتهاند "تقوای جمعی" از فاکتورهای مهم در فعالیتهای جمعی محسوب میشود و عدم توجه به این مسئله در تعارض آشکار با هویت فعالیتهای جنبش دانشجویی مسلمان بوده و دانشجویان باید مراقب باشند تا از این زاویه دچار آسیب نشوند.

 

ب) ارتباط درست و مستمر و تحکیم پیوند با جامعه؛ از مهمترین مسائلی که در تحلیل نقاط قوت جنبشهای اجتماعی مورد تاکید قرار گرفتهاند، ریشهدار بودن و برخورداری از پشتیبانی و پایگاه اجتماعی در جامعه و افکار عمومی و تطبیق با هنجارهای جامعه است. متاسفانه دیده شده که در برخی از مقاطع در برقراری ارتباط فراگیر با مردم در بین دانشجویان کاستی هایی رخ داده است. نمونهای از این نوع کاستی را میتوان در عدول از خواست مردم در مورد حمایت از فلسطین، مبارزه با سرمایهداری جهانی و مبارزه با مداخلات امریکا در جهان در بخشی از جنبش دانشجویی دهه 70 مشاهده کرد. باید در نظر داشت که وظیفه دانشجویان سادهسازی مسائل پیچیده برای جامعه و حرکت در جهت آرمانها و اهداف انقلاب اسلامی بوده و عدم توجه به این مقوله منجر به انزوا از جامعه خواهد شد.

 

ج) توجه به استقلال مجموعههای دانشجویی؛ مسلم آن است که فعالیت دانشجویان نباید تابع اغراض و امیال سیاستمداران و احزاب منفعتطلب بیرونی قرار گرفته و نباید اجازه داد این گروههای فرصتطلب مجال نفوذ در جنبش را یافته و احیانا به تغییر اهداف و یا انحراف در آن بپردازند. اینکه دانشجویانی عضو حزبی خاص باشند با اینکه نیروهای مستقل جنبش دانشجویی به فعالیت سیاسی بپردازند، متفاوت است. مجموعههای دانشجویی باید ضمن حفظ استقلال سیاسی و اقتصادی خود، از تحت تاثیر قرار گرفتن نسبت به قدرت و یا سازشپذیری برای به دست آوردن مناصب بپرهیزند، زیرا سیطره قدرت و پیامدهای آن آرمانگرایی و استقلال فکری و عملی را کمرنگ میکند.

 

د) حفظ روحیه انتقادکنندگی و انتقادپذیری و پرهیز از سیاست زدگی؛ نگریستن به تمام مسائل و مقولههای اجتماعی از دریچه و نگاه سیاسی، از آسیبها و انتقاداتی است که امروزه بر فعالیتهای دانشجویی وارد میشود. دانشجویان باید در نظر داشته باشند که قدرت در جامعه و به طور عام در دولتها گسترده بوده و توجه به ساخت سیاسی و عدم توجه به ساخت اجتماعی، بخش وسیعی از توانایی های جنبش دانشجویی را هدر خواهد داد. ارائه راهکارهای سیاسی در همه زمینهها منجر به سیاسی دیدن تمام شئون اجتماعی شده و منجر به تقلیل فعالیت دانشجویی به کنشگری سیاسی میشود. توجه داشته باشیم که انتقادات دانشجویی باید با در نظرگرفتن مقولات مرتبط با منابع ملی و تهدیدات امنیتی باشد و دانشجویان با حفظ تعهد اجتماعی به رسالت اجتماعی خود یقین داشته و در اجرای آن بکوشند. نقد صحیح و منصفانه به خود و دیگران زمینهساز پویایی بیشتر در فعالیتهایی دانشجویی است.

 

ه) اصلی و فرعی کردن مسائل و بازبینی در راهکارها و استراتژیهای مجموعههای دانشجویی؛ توجه به موقع و به جا به مسائل اصلی در جامعه و دانشگاه مانند حفظ و استمرار پیشرفتهای علمی، نهضت نرمافزاری تولید علم، دشمنشناسی و ... از اولویتهای فعالیت دانشجویی است. مجموعههای دانشجویی باید ضمن پرهیز از نگاه یکجانبه به مسائل مختلف چه در سطح جامعه و چه در دانشگاه توجه داشته و ضمن ارزیابی درست و صحیح از مسائل به فعالیت بپزدازند. از مسائل مهمی که باید در این راستا مورد توجه قرار داد، پرهیز از تقلید گرایی نابجا و توجیهگرایی بیمورد، توجه بیشتر به کیفیت فعالیتهای دانشجویی در عین توجه به کمیت و داشتن پایگاه دانشجویی قوی در بین دانشجویان، پرهیز از فعالیتهای غیر ضروری و تکراری (بصورتی که کارها مکمل یکدیگر باشند) و توجه به وجوه نوآورانه در فعالیتهای دانشجویی، توجه به آرمانها و واقعیتها به صورت توامان، فهم صحیح از رابطه تکلیف و نتیجه در فعالیتهای دانشجویی، پرهیز از سقوط در عملگرایی صرف و توجه به پر نمودن خلأهای تئوریک در مجموعههای دانشجویی و توجه به اصول اخلاقی است.

 

در پایان به جملهای شیوا از شهید مظلوم "آیتالله بهشتی" اشاره میکنیم که فرمود: "دانشجو مؤذن جامعه است اگر خواب بماند، نماز امت قضا میشود."

 
منابع:

شیرودی، مرتضی، (1384)، تاریخ و هویت جنبش دانشجویی ایران، فصلنامه دین و سیاست.
راکی، داود، (1382)، اتوپیای جنبش دنشجویی ایران؛مروری آسیبشناسانه بر جنبش دانشجویان ایران، ماهنامه اندیشه و تارخ معاصر ایران.
جلائی پور، حمیدرضا، (1389)، فهم جنبش دانشجویی ایران؛با تاکید بر فعالیتهای دانشجویی در دوره اصلاحات(1376-1384)، مجله بررسی مسائل اجتماعی ایران.