راهبرد اخلاق علوی در برقراری روابط دیپلماتیک
خبرگزاری دفاع مقدس: قدرت یکی ازمهمترین، کلیدیترین واستراتژیکترین مؤلفه تعیین کننده مناسبات و جایگاه کشورها در عرصه روابط بینالمللی است. در اینجا منظوراز قدرت، صرف قدرت سخت نیست بلکه منظور قدرت همهجانبه است که شامل ابعاد سخت و نرم قدرت می شود.
ایده قدرت نرم شامل مجموعهای از نفوذها در امور جهانی است که به فرهنگ، علم و فناوری و سایر نیروهای نامحسوس مربوط است. در قدرت نرم آنچه مطرح است تعامل آن با قدرت سخت در پیمانهای تجاری از قبیل، ایجاد سازمان تجارت جهانی، اتحادیههای نظامی و مداخله مستقیم در امور کشور است.
امروزه، دولتها به عنوان بازیگران اصلی نظام بین الملل، برای تامین منافع ملی خود تا اندازهای به پارادایم مشترکی در زمینه مذاکرات فی ما بین رسیدهاند.
هرچند برای رسیدن به یک جامعه جهانی آرمانی، تلاش و فاصله زیادی در پیش است، اما با ظهور ادبیات نوین دیپلماتیک در بستری که با رشد روز افزون خود، فضایی جدید بر پایه ادب، صداقت، صراحت، وفای به عهد و در یک کلام، اصول برگرفته از کرامت انسانی، ایجاد نموده است، شاهد هستیم که بازیگران اثرگذار نظام بین الملل برای کسب پرستیژ هم که شده آن را مورد ملاحظات خود قرار دادهاند.
نکته قابل تامل اینجاست که دریافت این ادبیات به اصطلاح نوین که در قبال پرداخت هزینههایی گزاف، در اختیار بشر امروز قرار گرفته، پیش و بیش از این، ریشه تاریخی در اندیشه ناب اسلام شیعی و در پرتو تبعیت از اندیشههای ژرف امام نخست شیعیان، امام علی(ع) داشته است.
ما معتقدیم، اگر جبر زمان اجازهٔ اشاعهٔ آن اندیشهٔ ناب را محیا مینمود، اکنون خاطره بشری شاهد ویرانههای حاصل از عدم رعایت اخلاق در مناسبات بین المللی نبود.
دین مبین اسلام، که خاتمیت و کاملیت قاعدهمند لطف خداوند، در تمامی ابعاد میباشد و از جانب پیامبر عظیم الشأن اسلام - حضرت محمد(ص) به جهانیان ابلاغ شده است، حاوی برنامههایی چند وجهی و راهبردی برای سامان دادن حیات انسانی است که معتقدیم بخشی از آن توسط رسول اکرم(ص) ارائه شد و از شجره طیبه اهل بیت عصمت و طهارت(ع) برای بهرهمندی تمامی اعصار به کمال خود رسید.
حضرت امیر المؤمنین(ع) میفرمایند: «خداوند اسلام را به گونهای استحکام بخشید که پیوندهایش نگسلد، و حلقهها یش از هم جدا نشود، ستونهایش خراب نگردد، در پایههایش زوال راه نیابد، درخت وجودش از ریشه کنده نشود، زمانش پایان نگیرد، قوانینش کهنگی نپذیرد.» (۱)
امروزه با عنوان رویکردهای به اصطلاح نوین در عرصه مناسبات انسانی مشاهده میشود، مسائل راهبردی که اسلام علوی در قرنهای دور و از زبان پیامبر(ص) و امیرالمؤمنین علی(ع) به جهانیان عرضه داشته است، آنچنان بدیل و کاربردی است که هر منصف به دور ازعنادی را وادار به فرو آوردن سر تعظیم به رسم ادب درپیشگاه عقل و منطق مکتب علوی مینماید.
لذا حضرت علی(ع) میفرمایند: «اسلام پرچمی است که برای راهنمایی پویندگان راه خدا نصب شده و آبشخوری است که وارد شوندگان آن سیراب میشوند، راهنمایی همیشه روشن، شعله روشن بخش، برهانی نیرومند، و نشانهای بلند پایه است.» (۲)
رویکرد اسلام علوی در مناسبات انسانی، همواره بر پایه اصول بشر دوستانه و تعاملات بر پایه اخلاق و ادب بوده است تا جائیکه در میدان نبرد هم، این پیشوای شیعیان است که در برابر دشنام دشمنان علیه ایشان، آن زمان که یارانش در پی تلافی و جبران بیادبی دشمنان علی (ع) بودند، ایشان آنها را از اقدام تلافی جویانه با این کلام که؛ «من از ناسزاگویان بیزارم» باز میدارد.
بیجهت نیست که نویسنده مسیحی در مورد آن دریای بیکران ادب میگوید: «چرا دیده به هر کران ندوختهای تا مقام و موقعیت آن اندیشه را در میان بشریت نیک دریابی و بدانی که از دیدگاه وی، پیوند انسان با انسان، در اجتماعی که از آن همه و برای همه است بر اساس برابری، بنیاد یافته است.» (۳)
اکنون با نگرشی اجمالی به رهنمودهای پیشوای شیعیان میتوان راهبرد اخلاق اسلامی در برقراری تعاملات و مناسبات انسانی را اینگونه برشمرد؛
- نگرش بشر دوستانه به حریف از آن جهت که همنوع توست.
- رعایت صداقت در امور.
- عدم به کارگیری نیرنگ و فریب در مناسبات انسانی.
- لزوم داشتن صراحت در بیان برای پیشگیری از هرگونه ابهام و سوء برداشت.
- وفای به عهد.
- لزوم رعایت خویشتن داری در مقابل حریف و اهتمام در حفظ زبان از گفتن کلام لغو.
- لزوم انجام مشورت در امور.
- فرصتشناسی.
لذا به نظر میرسد که دستگاه دیپلماسی کشورهای مسلمان و شیعی با عنایت به پیشینه اخلاقی – سیاسی مکتب تشیع، میتوانند اخلاق اسلامی و علوی خود را در مناسبات بین المللی و مذاکرات دیپلماتیک به عنوان راهبردی اصولی طراحی نموده و از این منظر به کسب اعتبار در جهت منافع ملی خود بپردازند.
منابع:
۱. دشتی، سید رضی، نهج البلاغه، خطبه ۱۹۸.
۲. همان، خطبه ۱۹۸.
۳. جرداق- جرج، امام علی (ع) صدای عدالت انسانی، جلد ۱، ص ۵۸۶.
