پدافند هوایی؛ از حماسه «سوباشی» تا بازداشت هوایی هواپیمای «ناتو»

به گزارش خبرنگار حماسه و جهاد دفاع‌پرس، هشت سال دفاع مقدس مقطعی طلایی از تاریخ درخشان ایران است که در آن، همه اقشار و گروه‌ها برای دفاع از اعتقادات و مرزهای کشور به میدان مقابله با دشمن بعثی و استکبار جهانی آمدند. در این میان، نام ارتش جمهوری اسلامی ایران بر بلندای قله‌های ایثار، ازخودگذشتگی و حماسه‌آفرینی می‌درخشد که تاکنون حماسه‌های زیادی از آن در دوران دفاع مقدس روایت شده است؛ اما در این میان، رزمندگانی در ارتش جمهوری اسلامی ایران حضور دارند که کمتر از آن‌ها یاد می‌شود، درحالی که همواره در خاکریز اول صحنه نبرد قرار دارند و به فرمایش فرماندهی معظم کل قوا (مدظله‌العالی) اولویت اول نیروهای مسلح و خط مقدم دفاع از حیثیت، موجودیت و آبروی کشور هستند.

نیروی پدافند هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران، نیرویی است که علی‌رغم مسئولیت‌های حساس، تأثیرگذار و حیاتی خود، چه در دوران هشت سال دفاع مقدس و چه پس از آن، کمتر به این نیرو پرداخته شده و حماسه‌های آن با توجه به اقدامات تأثیرگذارش، به‌صورت کامل تبیین نشده است؛ چراکه حضور این نیرو از لحاظ فیزیکی، همانند دیگر نیروهای مسلح، قابل لمس نبوده و سامانه‌ها و تجهیزات آن کمتر در دید عموم مردم قرار دارند.

یکی از حماسه‌های درخشان و تاریخی نیروی پدافند هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در دوران دفاع مقدس، همزمان با عملیات «مرصاد» رقم خورد و رزمندگان این نیرو توانستند با کنترل و هدایت صحنه نبرد هوایی منطقه عملیاتی غرب کشور، برتری هوایی را از نیروی‌هایی رژیم بعث بگیرند که این هدایت و کنترل توسط «سایت رادار سوباشی» در غرب کشور انجام شد، سایتی که بیش از دو سوم عملیات هوایی در هشت سال دفاع مقدس را مدیریت کرد و با اعلام خبر و خطر‌هایی که با اعلام وضعیت قرمز و سفید از طریق صدا و سیما در طول جنگ به مردم کشور اطلاع رسانی می­‌شد در ذهن مردم ماندگار شد و بالاخره این دژ مستحکم پدافند هوایی در ۵ مرداد سال ۱۳۶۷ مورد اصابت یک فروند موشک هدایت­‌پذیر لیزری قرار گرفت و ۲۰ نفر از بهترین کارکنان پدافند هوایی در حماسه­‌ای که به­‌نام «حماسه سوباشی» جاودانه شده به سوی معشوق پرگشودند و آسمانی شدند.

خبرنگار حماسه و جهاد دفاع‌پرس به‌مناسبت سالروز شهادت ۲۰ نفر از رزمندگان نیروی پدافند هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در سایت رادار سوباشی، به گفت‌وگو با امیر سرتیپ «ابوالفضل سپهری» ریس ستاد و معاون هماهنگ‌کننده نیروی پدافند هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران پرداخته است. وی در این گفت‌وگو به تبیین فعالیت‌های تأثیرگذار این سایت راداری در دوران دفاع مقدس خصوصاً در عملیات «مرصاد» و علت کینه‌توزی ارتش عراق از آن پرداخته است.

امیر سرتیپ «سپهری راد» همچنین در این گفت‌وگو در ارزیابی توان امروز پدافند هوایی کشور، گفته است: «پدافند هوایی امروز می‌تواند ادعا کند که در منطقه غرب آسیا، حرف­‌های زیادی برای گفتن دارد و در این حوزه از صیانت به سیادت هوایی رسیده است و با تجهیزات و مغزافزار‌های به‌روز خود که همگی در لبه فناوری­‌های جهانی اما کاملاً بومی هستند، می‌توان گفت که در نیرو‌های مسلح، از تجهیزات‌محورترین نیرو‌هاست».

آن‌چه در ادامه می‌خوانید، ماحصل گفت‌وگو با معاون هماهنگ‌کننده نیروی پدافند هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران است:

دفاع‌پرس: سایت راداری «سوباشی» چه نقشی در راستای دفاع هوایی کشور در دوران دفاع مقدس برعهده داشت؟

سایت راداری «سوباشی» به‌دلیل واقع شدن در یکی از نقاط راهبردی و سوق‌الجیشی کشور و پوشش راداری بیش از حدود دو سوم غرب کشور، خصوصاً در دوران هشت سال دفاع مقدس از اهمیت بسیار بالایی برخوردار بود؛ به‌طوری‌که این رادار از جمله سایت‌های راداری بود که وضعیت قرمز و اعلام خطر ۱۸ استان را برعهده داشت و این یعنی پوشش حدود ۸۰ درصد جمعیت کشور در آن زمان.

این سایت راداری به تأیید تمام کارشناسان وقت، دژ مستحکمی در مقابل حملات شبانه‌روزی هوایی و موشکی ارتش بعث عراق در طول جنگ تحمیلی و خاری در چشمان آن‌ها بود؛ به‌طوری که نیروی هوایی ارتش بعث عراق در طول این هشت سال، بیش از ۱۵۷ مرحله به این سایت حمله هوایی کرد که تمام آن‌ها ناکام ماند. به‌همین دلیل، کینه‌توزی عجیبی در «صدام» ایجاد شد، تا جایی که ۹ روز پس از پذیرش قطعنامه ۵۹۸ سازمان ملل متحد، یعنی در پنجم مرداد سال ۱۳۶۷، علی‌رغم این‌که کشور در وضعیت «نه جنگ و نه صلح» قرار داشت، نیروی هوایی ارتش بعث عراق به‌صورت ناجوانمردانه اتاق عملیات سایت راداری «سوباشی» را با استفاده از موشک هدایت‌شونده لیزری، مورد اصابت قرار داد و در جریان آن ۲۰ نفر از بهترین کارکنان پدافند هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران آسمانی شدند. این حمله در واقع یک عقده‌گشایی در مقابل هشت سال حقارت نیروی هوایی عراق توسط این سایت راداری بود.

این حادثه درحالی است که در روز چهارم مرداد، حملات هوایی نیروی هوایی عراق، همزمان با عملیات منافقین در غرب کشور با عنوان «فروغ جاویدان» و عملیات مقابله به­ مثل ما با عنوان «مرصاد» شدت گرفت و منجر به مجروحیت چند تن از اعضای شیفت  سایت رادار «سوباشی» شد؛ اما این افراد با وجود این‌که مجروح شده و مطمئن بودند که این حملات ادامه پیدا می‌کند و شدت می‌گیرد و این‌که می­‌دانستند احتمال شهادت‌شان خیلی زیاد است، در تعویض شیفت، سایت رادار و اتاق عملیات را ترک نکرده و با شیفت جدید آن‌جا ماندند و زمانی که موشک ضدرادار هم شلیک شد، با وجود این‌که پناهگاه در فاصله چند ۱۰ متری آن‌ها بود و می‌توانستند وارد پناهگاه شوند؛ اما به پناهگاه نرفتند و به استقبال شهادت رفتند؛ بنابراین می‌توان گفت که شهادت این افراد، اتنخابی بود، نه اتفاقی.

دفاع‌پرس: چرا با وجود این‌که این شهیدان والامقام می‌دانستند در معرض خطر قرار دارند، باز هم به پناهگاه نرفتند؟

نیرو‌های پدافند هوایی به «سنگرداران بی‌سنگر» معروفند؛ چراکه در دوران دفاع مقدس وقتی دیگران در پناهگاه حضور داشتند، یگان‌های پدافند هوایی به اصطلاح پشت یک سیستم ضدهوایی بودند؛ اما آیا این‌ها می‌توانند شلیک به هواپیمای دشمن را قطع کنند و وارد پناهگاه شوند؟ آن‌ها باید بمانند تا جلوی حملات هوایی را بگیرند؛ بنابراین در سایت راداری «سوباشی» نیز این شهیدان والامقام ماندند و تلاش کردند تا جلوی حملات هوایی دشمن بعثی را بگیرند. به‌همین دلیل، پدافند هوایی باید بماند و دفاع کند تا به دیگران آسیبی نرسد.

دفاع‌پرس: پدافند هوایی در عملیات «مرصاد»  چه نقشی ایفا کرد؟

پیش از آن‌که حملات منافقین کوردل آغاز شود و عملیات «مرصاد» اتفاق بیافتد، شهید «ستاری» وقوع آن را پیش‌بینی و به مسئولان اعلام کرده بود. به‌همین دلیل قبل از هرگونه اتفاق و اقدامی، «سامانه‌های موشکی برد متوسط» توسط نیروی پدافند هوایی در آن منطقه مستقر شده و همزمان با عملیات «مرصاد» نیز با هدایت سایت راداری «سوباشی »، حدود ۱۸ فروند هواپیمای جنگنده عراقی که از نیرو‌های منافقین پشتیبانی هوایی انجام می­‌دادند، منهدم شدند.

اگر هوانیروز قهرمان ارتش جمهوری اسلامی ایران توانستند منافقین کوردل را در تنگه چارزبر که بعداً به تنگه مرصاد معروف شد، زمین‌گیر کنند، به این دلیل بود که نیروی پدافند هوایی ارتش توانسته بود برتری هوایی را از نیروی هوایی رژیم بعث بگیرد و هوانیروز قهرمان ارتش با امنیت کامل منافقین کوردل را تار و مار کنند که این برتری با هدایت  و کنترل سایت راداری «سوباشی» انجام شد.

دفاع‌پرس: کارآیی و اثربخشی پدافند هوایی را در دوران دفاع مقدس چگونه ارزیابی می‌کنید؟

در طول هشت سال دفاع مقدس، کارایی و اثربخشی نیروی پدافند هوایی ارتش در آزمونی عملی محک خورد و پدافند هوایی درخششی کم‌نظیر از خود به نمایش گذاشت، به‌طوری که از اولین‌های فرماندهی و کنترل در کشور بود و کل عملیات­‌های هوایی، تامین ایمنی و امنیت هوایی کشور با سامانه فرماندهی و کنترل نیمه‌خودکار اما کارا و پاسخگوی آن زمان پدافند نیروی هوایی ارتش اداره و هدایت شد.

تمام اعلان خطر و خبرهای حملات هوایی رژیم بعث، که طی هشت سال از طریق صدا و سیما به مردم اعلام می‌شد، توسط شبکه فرماندهی و کنترل نیروی پدافند هوایی ارتش انجام شد و با وجودی که تقریباً آسمان کل کشور ملتهب و آتش به اختیار بود، هیچ فرودگاهی بسته نشد و پدافند هوایی ارتش در کوران جنگ، امنیت و ایمنی بیش از ۲ میلیون پرواز را تامین کرد، بدون اینکه کوچکترین آسیبی به پروازها برسد.

نیروی پدافند هوایی ارتش با تامینِ پدافندِ پالایشگاه‌­ها، مراکز و شریان­‌های صدور نفت و به­‌خصوص پایانه­‌های نفتی در جزایر (خارک، سیری و لاوان و با وجودی که ۲۵۰۰ مرحله به جزیره خارک حمله هوایی شد)، موجب شد تا صادرات نفت قطع نشده و اقتصاد جنگ و کشور دچار تزلزل نشود.

علاوه‌بر تامین پدافند هوایی نقاط حیاتی، حساس و مهم کشور؛ تقریباً هیچ عملیات زمینی رزمندگان اسلام در طول هشت سال دفاع مقدس، بدون چتر پدافند هوایی انجام نشد و تقریباً هیچ عملیات درون و برون مرزی هوایی بدون هدایت نیروی پدافند هوایی ارتش انجام نشد.

همچنین بیش از ۴۸ هزار هواپیما توسط پدافند هوایی کشف و ۶۵۲ فروند جنگنده و بالگرد رژیم بعث با هدایت هواپیما‌های شکاری رهگیر طرح پدافندی و سامانه سلاح­‌های پدافند هوایی منهدم شد و فقط در عملیات «والفجر ۸»؛ نیروی پدافند هوایی ارتش با انهدام بیش از ۷۰ فروند جنگنده و بالگرد رژیم بعث، برتری هوایی «صدام» را در هم شکست، به‌طوری که فرماندهی معظم کل قوا (مدظله العالی) که در آن زمان رئیس محترم جمهور و ریاست محترم شورای عالی دفاع را برعهده داشتند؛ این اقدام پدافند هوایی را «دفاع معجزه آسا» خواندند و به پدافند هوایی لقب بسیجیان ارتش را دادند.

دفاع‌پرس: به نظر شما چرا اغلب مردم حماسه‌های نیروی پدافند هوایی ارتش در دوران دفاع مقدس را کمتر شنیده‌اند؟

در فیلم‌ها و مستند‌های جنگی، خلبان با هواپیما دیده می­‌شود، سربازان با اسلحه‌های‌شان، تانک‌ها با کسانی که آن‌ها را می‌راند، در حقیقت فیزیک‌شان در صحنه‌های زمینی هوایی و دریایی دیده می‌شود؛ اما در این میان، پدافند هوایی که در حقیقت در همه صحنه­‌های هوایی، زمینی و حتی دریایی به نوعی نقش دارد و در حقیقت مغزافزار هدایت همه صحنه‌های دفاع، نبرد و پشتیبانی هوایی است و همه‌چیز در اتاق‌های عملیات پدافند هوایی هدایت و کنترل می‌شود؛ اما از آن‌جا که فیزیک پدافند هوایی کاملاً در صحنه دیده نمی‌شود؛ لذا کمتر نامی از آن می‌شنویم. همچنین سامانه‌های موشکی پدافند هوایی نیز، چون از نظر فیزیکی در معرض دید نیستند و در دوران دفاع مقدس با فاصله ۳۰ تا ۴۰ کیلومتری پوشش هوایی را انجام می‌دادند؛ بنابراین حماسه‌های نیروی پدافند هوایی ارتش در دوران دفاع مقدس کمتر مورد توجه قرار گرفته است.

دفاع مقدس: به‌غیر از این مواردی که گفتید، پدافند هوایی چه حماسه‌های بزرگ دیگری را رقم زده است؟

حماسه‌های زیادی توسط نیروی پدافند هوایی بعد از جنگ تحمیلی رقم خورده است؛ دستگیری ملوانان آمریکایی در جزیره «فارسی» اتفاق افتاد و خبر آن را مردم عزیزمان شنیدند، اما هیچ کس خبر بیش از شش ساعت جدال لفظی فرماندهان صحنه نبرد پدافند هوایی در مراکز فرماندهی و کنترل بعد از دستگیری ملوانان آمریکایی با هواپیما‌های شکاری و جنگنده آمریکایی را نشنید که از یک تنش منطقه‌ای جلوگیری شد.

همچنین در موردی دیگر، هنگامی که هواپیما‌ی «ناتو» در روز تعطیل به دروغ خود را «اسکای دوبی» و هواپیمای شخصی معرفی کرده بود، فضای کشور ما را قطع کرد؛ پدافند هوایی بنا به وظیفه‌ای که داشت، این هواپیما را بازداشت هوایی کرد و در بندر عباس نشاند و هنگامی که درب هواپیما در فرودگاه بندرعباس باز شد، ۱۰۸ تن از سرنشینان آن از اعضای «ناتو» پوتین به پا بودند؛ پس از این اقدام خلبانی که به دروغ قصد عبور از کشور را داشت، کتباً عذرخواهی کرد و مسئولان وقت ناتو نیز عذرخواهی کردند و این یعنی اقتدار؛ این درحالی بود که برخی از مسئولان با فشار به پدافند هوایی درخواست اجازه عبور آن پرواز را داشتند! پدافند هوایی همچنین در دستگیری «عبدالمالک ریگی» و مدیریت صحنه کنترل هواپیمای حامل آن شرور و نشاندن آن هواپیما، نقش اساسی را ایفا کرد.

دفاع‌پرس: امروز توان پدافند هوایی کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

امروز پدافند هوایی ارتش، پدافندی در تراز جمهوری اسلامی ایران در منطقه، بلکه در جهان حرف برای گفتن دارد و می‌تواند ادعا کند که در حوزه پدافند هوایی در جنوب غرب آسیا از صیانت هوایی به سیادت هوایی رسیده است و با تجهیزات و مغزافزار‌های به‌روز خود که در لبه فناوری‌های جهانی و بومی است، در بالاترین آمادگی و توان دفاعی قرار دارد، پدافند هوایی از تجهیزات‌محورترین نیرو‌هاست که همگی حاصل تولید دانشمندان داخل کشور هستند؛ البته راه نرفته بسیار دارد، اما با رصد شبانه‌روزی تهدیدات، همواره در به‌روزرسانی و بلکه پیشی گرفتن از تهدیدات نوین، تلاش می‌کند.

پدافند هوایی به فرمایش فرماندهی معظم کل قوا (مدظله‌العالی) اولویت نخست نیرو‌های مسلح، خاکریز اول و خط مقدم صحنه نبرد است و به‌عنوان اولین نیروی پاسخگو شناخته شده و از معدود نیرو‌هایی است که مأموریت دائمی و شبانه‌روزی و بالاترین پراکندگی را در کشور دارد و پیچیده‌ترین تجهیزات و سلاح‌ها را در اختیار دارد.

انتهای پیام/ 113