باید بر روی ظواهر جزئی زندگی حساس باشیم

گروه فرهنگ و هنر دفاع‌پرس ـ محمد امیدبخش؛ آیا باید بر روی ظواهر جزئی زندگی حساس بود؟ برای پاسخ به این سؤال توجه کرد؛ در یک مجموعه انسانی علاوه بر اینکه اشخاص رفتارها و اندیشه‌های مستقل خود را دارند، صاحب یک روح حاکم و یک فرهنگ عام می‌شوند که حاصل تبادل و غلبه برخی فرهنگ‌ها بر برخی دیگر است. در چنین شرایطی فرهنگِ غالب توانایی مدیریت افکار و رفتارهای آینده را خواهد داشت به عنوان مثال دانش‌آموزی که شیطنت لازم برای بی‌نظمی در کلاس را ندارد با دیدن فضای بی‌نظمی و جریان غالبِ شوخی و درس نخواندن به این جرات می‌رسد که او هم‌ دست به شیطنت بزند.

به همین صورت جو غالب، توانایی مدیریت افکار را دارد و می‌تواند موجب انصراف از بعضی افکار و توجه به بعضی دیگر شود. در اینستاگرام و دیگر فضای های مجازی هم چنین است. با غلبه فرهنگ غربی و سبک زندگی غیر ایرانی و غیر اسلامی، زمینه افکار و رفتارهای بنیادین مثل انتخاب روش کسب و کار و ازدواج و ... تغییر می‌کند. هر عنصر فرهنگی شامل استعاره‌ها و نشانه‌هایی است که برآمده از عقاید و تاریخ کهن یک سرزمین است و برخورد با آن در زندگی روزمره سبب تذکر و توجه و تحکیم رابطه با آن تاریخ و پیشینه فکری خواهد شد. برخی از احادیث ائمه اطهار هم ناظر به همین معناست:

إِنْ لَمْ تَکنْ حَلِیماً فَتَحَلَّمْ فَإِنَّهُ قَلَّ مَنْ تَشَبَّهَ بِقَوْمٍ إِلَّا أَوْشَک أَنْ یکونَ مِنْهُم [5]

اگر بردبار نیستی، خود را به بردباری بنمای، زیرا اندک است کسی که خود را همانند مردمی کند و از جمله آنان به حساب نیاید. (ترجمه دشتی)

اینکه امیرالمومنین علی (ع) شباهت ظاهری به گروهی را مقدمه ورود به آن گروه و تبدیل شدن به یکی از اعضای آن گروه می‌داند به این معناست که شباهت در یکی از آداب و اخلاق و رفتارها می‌تواند زمینه ایجاد تغییر در دیگر رفتارها تا تحول شخصیت باشد. در حدیثی دیگر از امیرالمونین آمده است:

لَا تَزَالُ هَذِهِ الْأُمَّةُ بِخَیرٍ مَا لَمْ یلْبَسُوا لِبَاسَ الْعَجَمِ وَ یطْعَمُوا أَطْعِمَةَ الْعَجَمِ فَإِذَا فَعَلُوا ذَلِک ضَرَبَهُمُ اللَّهُ بِالذُّل [6]

این امّت همیشه در نیک‌بختی به سر برند تا وقتی که لباس بیگانگان را نپوشند و غذای بیگانگان را نخورند؛ اما وقتی چنین کردند خداوند آنان را به خواری اندازد.

این روایت هم ناظر به این موضوع است که پوشیدن یک نوع لباس یا تغییر عادت‌های غذایی و تقلید از بیگانگان (کفار) می‌تواند در سعادت و نیک‌بختی اثرگذار باشد.

اما براستی چرا تقلید از سبک زندگی و ظاهر زندگی جوامع غربی می‌تواند سعادت انسان را به چالش بکشد؟

کافی است محتوای موجود در اینستاگرام را احصا کنید و بررسی کنید که آیا یادآوری‌ای از خداوند و اثر او در زندگی در این محتوا وجود دارد یا خیر؟ آری بزرگ‌ترین ویژگی فرهنگ غربی حذف خدا و اثر او در زندگی است! کسی که مأنوس به فرهنگ غرب و سبک زندگی غرب-هر کشوری و هر نژادی- باشد نشانه‌ای از حضور خداوند و ذکر و یادآوری‌ای از اثرگذاری و ولایت او در حیات بشر نخواهد یافت! حضور خداوند- اگر یافت شود- در رسانه‌های مجازی، حضوری خنثی و بی‌ربط به نیازها و دردهای بشر است.

اینستاگرام با پرچم‌داری سلبریتی های دلباخته به سبک زندگی غربی مروج و مبلغ فرهنگ جهانی-بخوانید غربی- است و فرهنگ جهانی، فرهنگ بی‌خداست.

[1]. خرده فرهنگ، گروهی کوچکتر از جامعه است. خرده فرهنگ منسوب به فرهنگ وسیعتر است زیرا بسیاری از هنجارها و موازین فرهنگ بزرگتر را می‌پذیرد اما از سوی دیگر خرده فرهنگ از فرهنگ کل جامعه متمایز است زیرا برخی هنجارها و موازین خاص خود را دارد. (مبانی جامعه‌شناسی، بروس کوئن،ص63)

[2]. به معنای حساب‌های شخصی اثرگذار و پرتعامل در فضای مجازی است.

[3]. ده حساب برتر اینستاگرام از جهت تعداد فالور در ایران را بررسی کنید!

[4]. عنصر فرهنگی به کوچکترین واحد فرهنگ اطلاق می‌شود که ممکن است یک عبارت، یکشی، حرکت یا نماد باشد.(مبانی جامعه‌شناسی، بروس کوئن، ص 63)

[5]. نهج البلاغه، ص 506

[6]. المحاسن، ج 2، ص 410

انتهای پیام/ 161