به گزارش خبرنگار فرهنگ و هنر دفاع پرس، قرآن اصول آموزه های خویش را بر بنیاد توحید نهاد است و به عنوان محور همه اندیشه و آموزه در همه جا حضور جدی و پررنگی دارد به گونه ای که می توان مدعی شد که بدون توحید نمی توان باوری را اسلامی و قرآنی دانست. بی اندیشه توحید همه چیز معنای دیگری خواهد یافت و اسلام و آموزه های آن چیزی جز پوستین بی محتوا نمی ماند.
کارکردهای اجتماعی توحید
قرآن افزون بر کارکردهای فردی چون آرامش و اطمینان قلب ( کهف آیه 14) و ایمنی از عذاب و رهایی از آن (مائده آیه 72 و 73) و امنیت و در امان ماندن از خشم و غضبش (انعام آیه 81) و رفع اندوه و حزن و رهایی از گرفتارهایی افسردگی (انبیاء آیه 87 و 88) و مصونیت از شیطان و وسوسه های آن (نحل آیه 99 و 100) برای توحید کارکردهای اجتماعی چندی بیان می کند.
مهم ترین کارکرد اجتماعی که قرآن برای توحید بیان می کند، ایجاد جامعه سالم و عدالت پیشه است. جامعه که بر عنصر یگانگی خدا بنا نهاده شود، به این بینش و نگرش دست می یابد که تنها خداوند است که هستی را آفریده و انسان را پروانده و هدایت و مدیریت می کند. هر گونه تبعیض و جدایی میان افراد اجتماع و انسان امری نادرست و باطل است؛ زیرا خداوند همه را به یکسان و از خلقتی واحد آفریده و عناصر وحدت وجودی در آنان پدیدار است. بنابراین هر گونه اختلاف از نظر نژادی و یا برتری های دیگری از این دست در اندیشه و بینش توحیدی مردود شمرده می شود و نگرش افراد مومن و اهل توحید به جامعه و افراد انسانی، نگرشی مثبت و سازنده خواهد بود. این گونه است که اصل عدالت و دادگری در جوامع توحیدی ریشه می دواند و در همه حوزه ها خود را نشان می دهد.
رعایت عدالت درهمه حوزه ها به ویژه اقتصادی از آثار و کارکردهای اجتماعی توحید و بینش و نگرش توحیدی است که قرآن در آیه 85 سوره اعراف بدان اشاره می کند و از زبان حضرت شعیب (ع) تبیین می کند که چگونه توحید و عبادت خدای یگانه می تواند در امور اقتصادی و مدیریت آن عدالت را برپا داشته و تقویت نماید، به گونه که افراد و اشخاص جامعه توحیدی همواره روابط اقتصادی خویش را بر پایه معیارها و موازین پذیرفته شده عقلانی و عرفی و شرعی سامان می دهند و از تجاوز و تعدی به حقوق مالی پرهیز می کنند و راه قسط و عدالت را می پیمایند.
این اصل آن چنان در حوزه اقتصادی کارکرد عدالت گرایانه دارد که قرآن در موارد چندی به توحید برای تقویت و تحکیم روابط سالم اقتصادی و اجتماعی تاکید می ورزد و بر اصول توحیدی برای رسیدن به این هدف اجتماعی پا می فشارد. به این معنا که یکی از مهم ترین سازوکارهای قرآنی برای ایجاد و اجرای عدالت جمعی اجتماعی در همه حوزه ها به ویژه اقتصادی آن تقویت توحید و تاکید بر آن است.(هود آیه 84)
از دیگر کارکردهای اجتماعی توحید در آموزه های قرآنی می توان به حق گرایی در انسان ها و جوامع اشاره کرد. شاید همین عنصر است که موجب می شود که انسان به سوی عدالت گرایش یابد و در رفتار و کنش اجتماعی خویش اصل عدالت را رعایت نماید.
بینش و نگرش توحیدی موجب می شود که انسان به حق گرایش یابد و از گرایش به باطل دور شود. گرایش به حق و دوری از باطل به معنای امور بسیاری است که از آن میان می توان به عدالت خواهی و عدالت پیشگی انسان و جوامع اشاره کرد؛ زیرا افراد موحد و اهل توحید از آن جایی که به حق گرایش دارند ، از بی عدالتی و بیداد بیزار می شوند ؛ چه بی عدالتی را باطل و در حکم امر ناحق بر می شمارند و می کوشند خویش را از آن برهاند و حتی دامن خویش به اتهام آن نیالایند.
قرآن در آیه 14 سوره کهف به این مساله اشاره می کند که چگونه توحید موجب می شود تا راه های باطل و شطط را نپیماید. راه باطل و شطط، راهی است که انسان را از انجام اعمال درست و حق باز می دارد. دور شدن از حق ( مفردات ص 453) به معنای قرار گرفتن در افکار و رفتاری است که آدمی را به ظلم و ستم وا می دارد و از رفتار عقل و عرف و شرع پسندانه دور می سازد. بی عدالتی نیز چیز جز رفتاری دور از این ها نیست. بنابراین بینش توحیدی است که آدمی را وادار به حق طلبی و عدالت خواهی می کند.
در نگرش قرآنی کسی که از حق و توحید دور می شود و راه شطط را در پیش می گیرد انسانی سفیه است. سفیه کسی است که به جای راه راست و یگانه که وی را به مقصد می رساند هر دم راهی را بر می گزیند و به شکلی دمدمی مزاج است.( جن آیه 2 تا 4) این پراکندگی در انتخاب را نه تنها فرد را دچار حیران و سرگردانی می کند بلکه جامعه را نیز دچار سرگردانی در برنامه ریزی و اجرای اعمال مفید و سازنده ای می کند که می توانست آن را به سعادت برساند.
اشخاص و یا جامعه ای که دمدمی مزاج است و راه های پراکنده و دور از حقی را بر می گزیند همواره دچار اختلاف و تشتت در آراء و افکار و نیز عمل می شود و به جایی آن که اتحاد و توحید در جامعه تقویت گردد و همبستگی و انسجام را پدید آورد موجب می شود که جامعه دچار واگرایی و تشتت گردد.
از دیگر آثار و کارکردهای اجتماعی توحید می توان به ایجاد انگیزه جمعی در اعمال خیر و استباق و شتاب گیری در اعمال و کارهای خیر و نیکو اشاره کرد. قرآن بیان می دارد که انسان توحید محور و توحید گرا انسانی است که در کارهای خیر شتاب می گیرد و در خدمت جامعه و افراد آن تلاش می کند. کار خیری و سبقت به این معناست که جامعه به یک حالت روحی و روانی رسیده است که انجام کارهای خیر و عام المنفعه و شتاب در آن برای افراد آن یک هدف شمرده می شود.
جامعه نه تنها به کار خیر و انجام آن عادت کرده است و کار نیک به عنوان یک عادت اجتماعی و هنجار اجتماعی در آمده است بلکه تلاش برای شتاب و سبقت گرفتن در میان آنان نیز به یک امر عادی و هنجاری تبدیل شده است.( مومنون آیه 59 تا 61)
